In deze paragraaf gaan we eerst in op maatschappelijke ontwikkelingen die invloed hebben op de handhaving. Vervolgens gaan we in op de ontwikkelingen die van invloed zijn op het nalevingsgedrag van weggebruikers.
Maatschappelijke invloeden van invloed op handhaving:
Mobiliteitsontwikkelingen: toename van de mobiliteit doordat de economie weer aantrekt (Mobiliteitsbeeld 2015, KIM). Meer weggebruikers betekent meer ongevallen, maar ook meer files. Dit betekent dat de handhaving op specifieke tijden moet worden ingezet. (OM)
De zichtbaarheid van de politie heeft veel invloed op de subjectieve handhavingsdruk. Momenteel is er bijvoorbeeld een lage objectieve handhavingsdruk, waardoor er minder politie langs de weg gezien wordt en de subjectieve pakkans minder wordt ervaren door de weggebruikers. (OM)
Veelplegers hebben een hoge prioriteit gekregen binnen de verkeershandhaving. De aanpak van verkeersveelplegers moet in de handhaving echter nog verder vorm krijgen. (OM)
De straffen voor het veroorzaken van ongevallen zijn relatief laag. Dit in tegenstelling tot het overtreden van de verkeersregels. Hoewel de politiek tegenwoordig wel strengere straffen eist, worden ze maar weinig daadwerkelijk gegeven. (OM)
Mobiele kleine surveillances worden effectiever dan grootschalige controles doordat de locaties van controles steeds vaker en sneller doorgegeven worden via sociale media. Grootschalige controles blijven echter nodig voor generaal preventief effect. (SWOV)
Het zou kunnen dat er een culturele omslag gaat komen binnen het verkeer op de weg vergelijkbaar met de safety culture van de luchtvaart. De luchtvaart is namelijk uitermateV ERKEE RSH AND H A VING E N WEGG EDR AG
veilig, maar ook gebruiksvriendelijk. Zo zou het mogelijk kunnen zijn om niet iedereen als automobilist aan het verkeer te laten deelnemen en een Zero Tolerance beleid te handhaven. Toch is het een controversieel thema, aangezien mensen een stukje vrijheid zouden moeten inleveren voor meer veiligheid. (landelijke politie)
Maatschappelijke invloeden van invloed op naleving van verkeersregels:
Sociale media worden maken een steeds groter deel uit van het leven van alledag. Het ten alle tijden bereikbaar zijn wordt steeds meer gemeengoed, ook tijdens deelname aan het verkeer. De naleving van handheld bellen en overig telefoongebruik zal hierdoor onder druk komen te staan. Daarnaast zal gemonitord moeten worden in welke mate de verkeersveiligheid hierdoor in het gedrang komt en wat maatregelen zouden kunnen zijn om dit tegen te gaan.
De individualisering van de maatschappij heeft tot gevolg dat mensen wat betreft mobiliteit op zoek gaan naar op de persoonlijke situatie toegesneden oplossingen. Hierbij komt zijn snelheid en gemak twee zaken die mobiliteitskeuzes mede bepalen (Goldenbeld, et al., 2016). Het feit dat men wellicht in de toekomst meerderemodaliteiten van transport ter beschikking heeft, zorgt dat men op strategisch niveau kan kiezen om gevaarlijke situaties, zoals het rijden als men alcohol heeft gedronken of veel wil bellen tijdens een reis, te vermijden.
Het voertuigenpark wordt de afgelopen jaren steeds gevarieerder. Dit geldt voor het gewicht en de omvang van auto’s: er is steeds meer animo voor lichte milieu-bewuste auto’s, maar ook voor grote auto’s met steeds meer apparatuur erin verwerkt. Daarnaast is er ook een toename van verschillende typen voertuigen op de weg, met als gevolg een groter verschil in omvang, snelheid en wendbaarheid van weggebruikers op de weg en met name het fietspad. Denk hierbij aan de bakfiets of de speed-pedelec(Goldenbeld, et al., 2016). Een zware auto zorgt ervoor dat de bestuurder zich veiliger voelt en daardoor zich meer risico op de weg durft te nemen en zich minder aan de verkeersregels verlegen laat.
V ERKEE RSH AND H A VING E N WEGG EDR AG
3. Literatuurscan
ER WORDT EEN MODEL GEÏNTRODUCEERD WAARBIJ DE INVLOED OP OVERTREDINGSGEDRAG VAN HANDHAVINGSFACTOREN NAAST ANDERE FACTOREN GEPLAATST WORDT.AANGETOOND IS DAT HANDHAVING VAN SNELHEIDSOVERTREDINGEN, ROODLICHTNEGATIE EN RIJDEN ONDER INVLOED VAN ALCOHOL EEN POSITIEF EFFECT HEEFT OP DE NALEVING.VOOR HANDHAVING VAN HANDHELD DE TELEFOON GEBRUIKEN IS DIT NIET EENDUIDIG AANGETOOND.
3.1 Inleiding
In dit hoofdstuk wordt een literatuurscan gegeven naar de verschillende factoren die een rol spelen bij naleving van verkeersregels, en kennis die bekend is over de invloed van
handhaving op verkeersveiligheid en naleving van verkeersregels. We zijn daarbij zoveel mogelijk uitgegaan van reviewartikelen en hebben ons waar mogelijk gericht op de Nederlandse situatie.
3.2 Menselijke factoren en naleving
Welke factoren spelen een rol bij naleving? Om deze vraag te beantwoorden, gaan we uit van de theorie van gepland gedrag (Ajzen, 2005). Hoewel deze theorie uitgaat van een bewuste sturing van gedrag, kunnen deze elementen ook een rol spelen bij onbewuste gedragingen. Het is algemeen bekend dat gedrag in het verkeer voor een groot deel bestaat uit gewoontegedrag en daardoor dus niet eenvoudig te beïnvloeden is. Als mensen eenmaal een bepaalde gewoonte hebben, analyseren zij immers minder informatie over de
verschillende alternatieven en maken zodoende een minder rationele beslissing. In figuur 3.1 staat aangegeven welke factoren invloed hebben op de naleving. Dit is een zeer beknopte weergave om te laten zien in welk kader de handhavingsinspanningen thuis horen als het gaat over naleving. Feedback vanuit gedrag naar houding en sociale norm is weggelaten in dit schema om het schema zo eenvoudig mogelijk te houden. De oranje blokken zijn de blokken waar handhaving binnen valt. Deze worden aan het einde van de paragraaf besproken.
V ERKEE RSH AND H A VING E N WEGG EDR AG
Figuur 3.1: Model overtredingsgedrag
3.2.1 Naleving
De naleving wordt in dit model bepaald door de fysieke omgeving en de intentie van de mens om de regels op te volgen.