Maatschappelijke context

Er is een paradigmashift gaande in het veiligheidsdenken met betrekking tot waterveiligheid. Stond in het verleden beschermen centraal, nu gaat het ook om hoe te bouwen om de impact te minimaliseren en hoe de gevolgen te minimaliseren als het toch misgaat, ook al is de waterveiligheid in Nederland nog nooit zo groot geweest als tegenwoordig.

Nederland blijkt daarbij te willen investeren in veiligheid op zich (zie het resultaat van de commissie Veerman). Buiten Nederland is men minder bereid om te investeren in een mogelijk toekomstig gevaar. Een beheerssysteem moet daar niet alleen de veiligheid verhogen, maar ook meteen in het dagelijks leven revenuen geven. Voor Nederland ontwikkelde systemen zullen daaraan aangepast moeten worden. Het is een expliciete doelstelling van dit thema om de resultaten van het onderzoek ook geschikt te maken voor toepassing in het buitenland.

In het thema Waterveiligheid wordt het strategisch onderzoek beschreven om de vragen te beantwoorden op het gebied van de ontwerp-beleidsnota Waterveiligheid van december 2008. In de genoemde nota is de meerlaagsveiligheid (zie Figuur 1) een hoofdlijn van het nieuwe waterveiligheidsbeleid. Deze hoofdlijn wordt ook in het thema Waterveiligheid gevolgd.

Rapportnummer Onderzoeksplan 2010 v03 Datum 27 november 2009 Pagina 41 van 125 Laag 3 Laag 2 Laag 1 Rampenbeheersing, evacuatie

Duurzame ruimtelijke inrichting en overstromingsbestendig bouwen

Voorkómen van overstromingen; Verminderen kansen en gevolgen

Figuur 1 Meerlaagsveiligheid uit ontwerp Beleidsnota waterveiligheid

De activiteiten zoals te onderscheiden binnen het concept van meerlaagsveiligheid zijn in wezen dezelfde typen activiteiten als in de veiligheidsketen van de EU Richtlijn Overstromingsrisico’s, zij het iets anders benoemd en gegroepeerd.

The safety chain of the EU Flood risk directive

Prevention: preventing damage caused by floods by avoiding construction of houses and

industries in present and future flood-prone areas; by adapting future developments to the risk of flooding; and by promoting appropriate land-use, agricultural and forestry practices;

Protection: taking measures, both structural and non-structural, to reduce the likelihood of floods

and/or the impact of floods in a specific location;

Preparedness: informing the population about flood risks and what to do in the event of a flood; Emergency response: developing emergency response plans in the case of a flood;

Recovery and lessons learned: returning to normal conditions as soon as possible and mitigating

both the social and economic impacts on the affected population.

Figuur 2 Veiligheidsketen uit de EU Richtlijn Overstromingsrisico’s

In het perspectief van de meerlaagsveiligheid in figuur 1 krijgt in het thema Waterveiligheid de eerste en de derde laag de meeste aandacht. De tweede laag zit slechts beperkt in dit thema, maar wordt behandeld in het thema gebiedsontwikkeling.

De roadmap ‘Real time Forecasting’ beschrijft het strategisch onderzoek van Deltares voor de derde laag: rampenbeheersing en evacuatie. De roadmaps ‘System tools for preparation and response’ en ‘Nieuwe normering’ bevatten elementen uit de eerste en de derde laag en vormen zo een brug tussen de lagen. De roadmaps ‘Innovatieve systemen’ en ‘Systeemgedrag kust’ beschrijven het onderzoek voor de eerste laag: Voorkómen van overstromingen, verminderen kansen en gevolgen.

Ten opzichte van het Onderzoeksplan 2009 worden de volgende significante veranderingen doorgevoerd:

- Het budget is 10 – 15% minder;

- Zoet en zout (rivieren en kust) zijn nu gecombineerd en waar mogelijk geïntegreerd; - Er is ook aandacht voor communicatie (wat vertel ik hoe en wanneer aan bestuurders en burgers);

Rapportnummer Onderzoeksplan 2010 v03 Datum 27 november 2009 Pagina 42 van 125

- Er is een betere aansluiting met het bedrijfsleven, nationaal via het TO (vooral het programma ‘Sterkte Belasting Waterkeringen’), het programma Kustlijnzorg en de SLA, internationaal met Fugro en de USGS (samenwerking voor Amerikaanse projecten).

- De roadmap ‘Real time flood risk management’ is geheel uitgelijnd met het FC2015 programma en het IJkdijkprogramma, waarin overheid en bedrijfsleven participeren;

- Het aantal roadmaps is gereduceerd van 7 naar 5.

De vraagarticulatie heeft de in onderstaande tabel weergegeven vragen opgeleverd die relevant zijn voor het thema waterveiligheid. De laatste kolom geeft aan in welke roadmap deze vraag wordt beantwoord. Soms is dat dus buiten het SO onderzoek (daar waar TO staat) of is er voor gekozen om deze vraag dit jaar niet te behandelen.

code Vraag Roadmap/elders

C1 Communicatie en belevingsaspecten voor het omgaan met overstromingsrisico's Nieuwe normering

C2 Ontwikkeling van serious gaming om risicobewustzijn te vergroten Real time forecasting

C3 Ontwikkeling handelingsscenario's en bruikbare principes voor kostenverdeling

('wie betaalt de rekening van noodmaatregelen?') voor eventuele watercalamiteiten

Niet

C4 Effectieve communicatie die aansluit bij de beleving van de burger, inclusief

communicatie over onzekerheden; Economische en maatschappelijke effecten (positief en negatief) bij effectieve communicatie

Nieuwe normering

C5 Mogelijkheden voor vergroten waterbewustzijn; Effecten van campagnes en

events (rampen) op het waterbewustzijn

Nieuwe normering

F1 Betekenis van de overgang van een normeringsystematiek gebaseerd op

overschrijdingskansen naar één gebaseerd op basis van overstromingskansen en dijkringen: Ontwerpen en doorrekenen van varianten voor nieuwe normeringssystematiek

Nieuwe normering (TO)

F2 Vaststellen maatschappelijk aanvaardbaar risico op grote groepen slachtoffers Niet

F3 Inzicht in de effecten van een nieuwe normeringsystematiek op RO-

vraagstukken, inclusief secundaire keringen in regionale watersystemen

Nieuwe normering

F4 Kennis van de gevolgen van de nieuwe normeringsystematiek voor de beleid- en

beheerscyclus van ons veiligheidsbeleid

Nieuwe normering

F5 Beperken van de gevolgen van overstroming door compartimenteringdijken,

voorlandkeringen, gebruik maken infrastructuur en aanpassingen in ruimtelijke inrichting

Niet

F6 Interactie tussen dijkringen onderling en met het regionaal watersysteem bij

overstromingen (systeemwerking)

Nieuwe normering

F7 Inrichting afstemmen op extreme gebeurtenissen Niet

F8 Mogelijkheden toekomstvast maken harde zeeweringen Innovatieve ontwerpc.

waterkeringen

F9 Verkennen van de uitwerking en haalbaarheid van nieuwe waterveiligheids-

concepten, zoals (i) huidige waterkeringen robuuster maken/versterken, (ii) het Deltadijken-concept en (iii) de mogelijkheden dijken en waterveiligheid innovatief te combineren met andere functies (qua uitwerking en financiën)?

Innovatieve ontwerpconcepten

waterkeringen

F10 Verbeterde operationele waterveiligheid via verbeterde risicobeheersing,

gebruikmakend van o.a. innovatieve dijkmonitor/sensortechnieken, verbeterde/integralere voorspelmethoden, betere inzet van kennis/info/ICT in de (crisis)besluitvorming, en nieuwe trainingsconcepten?(innovatie: Flood Control 2015)

Real time flood risk management

F11 Nader onderzoek naar reductiecapaciteit voormalige zeedijken in thema Leven en

Bouwen in de Delta

F12 Expliciet maken van marges in ontwerpen i.r.t. constructieve veiligheid in thema Leven en

Bouwen in de Delta

F13 Onzekerheidsanalyses en beslissingstheorie voor Hydraulic Engineering;

Ontwikkeling van criteria hiervoor

in thema Leven en Bouwen in de Delta

Rapportnummer Onderzoeksplan 2010 v03 Datum 27 november 2009 Pagina 43 van 125

F14 Monitoringsmogelijkheden van klimaateffecten (beïnvloeding restlevensduur na

overstroming, daling grondwater) op infrastructuur (kunstwerken in/aan vaarwegen)

in thema Leven en Bouwen in de Delta

K1 Kennis voor voorspellen van fysische, ecologische, economische, recreatieve,

sociale en veiligheidseffecten van grootschalige zandsuppleties

Systeemgedrag kust (TO)

K2 Ontwikkeling van een (innovatieve) zandsuppletiemethode er uit waarbij

voldoende wordt gesuppleerd om de zeespiegelrijzing bij te houden, de benodigde zandvoorraden worden veiliggesteld, en waarbij de effecten op ecologie, beroepsvisserij, scheepvaart/havens en recreatie op een minimaal en acceptabel niveau liggen. (innovatie)

Systeemgedrag kust (TO)

K7 Onderzoek risicobewust en innovatief bouwen aan de kust TO

L1 Ontwerpen voor klimaatbestendige herinrichting riviersystemen: Varianten

inrichting hoofdwatersysteem om gebruiksfuncties veilig te stellen; kosten en baten

STPR1

TO

L3 Inrichting Krammer-Volkerak-Zoommeer en de Grevelingen voor de tijdelijke

opvang van piekafvoeren het het rivierwater voor de situatie waarin hoge rivierafvoeren samenvallen met gesloten stormvloedkering in de Rijnmond

TO

L4 Verkennende studie naar de sectorale veiligheidsopgave voor de lange termijn

rivierafvoeren in het rivierbed

TO

L7 Onderzoek stoppen erosie Dordtse Kil, Spui en Oude Maas TO

N3 Onderzoek bestrijding zandhonger Oosterschelde, door grootschalige en

geleidelijke zandsuppleties

TO

O1 Innovatieve maatregelen om bodemdaling in veenweide gebieden en diepe

droogmakerijen tegen te gaan (innovatie)

TO

O2 Onderzoek varianten van een 'afsluitbaar open' Rijnmond (inclusief de

zoetwatervoorziening voor het Rijnmondgebied)

TO

Q1 Onderzoek naar effecten klimaatverandering op Waddenzee en

intergetijdegebieden

TO

Q2 Model golfgedrag Waddenzee en Eems-Dollard TO

Q3 Onderzoek naar alternatieven zandsuppletie waddenzeekant Waddeneilanden TO

Q4 Mogelijke gevolgen van Nederlandse aardbevingen (Noord-Holland, Noord-

Nederland) op veenkades

TO

S3 Instrumenten om de dynamica van water op straat te modelleren TO

S7 Risicoanalyse van stedelijke ontwikkeling in buitendijkse gebieden TO

1

Rapportnummer Onderzoeksplan 2010 v03 Datum 27 november 2009 Pagina 44 van 125

In document Deltares Onderzoeksprogramma 2010 (pagina 46-50)