De Laura van Giorgione is geen geïdealiseerd vrouwenportret. Naar alle waarschijnlijkheid gaat het om een huwelijksportret van een aanstaande bruid of getrouwde vrouw. Mogelijk was het werk - gezien de kijkrichting van Laura - onderdeel van een diptiek, waarbij zij kijkt naar haar (toekomstige) echtgenoot. Giacomo was de opdrachtgever, maar wie was hij? Was dat Giacomo, de broer van de aanstaande bruid, zoals Schier voorstelt? Of is dit een verkeerd spoor? De heel specifieke datum - inclusief dag en maand op de achterkant van het werk - blijft bijzonder. Was dat de huwelijksdag van Laura Donà, zoals Rudolf Schier suggereert? En huwde zij op 1 juni 1506 met Nicolò Contarini, familielid van een van de opdrachtgevers van Giorgione, Taddeo Contarini? Meer bewijsmateriaal hiervoor zou gezocht kunnen worden in de inventarissen van beiden, mits die nog gevonden kunnen worden in de stadsarchieven van de laatste woonplaats van beide echtelieden, mogelijk Venetië. Wie weet bevinden zich daarin een transparante witte sluier en een rode mantel afgezet en/of gevoerd met nertsbont, of zelfs Giorgione’s portret.
Het specifieke van de datum en de plek, zo laag op het als origineel aangemerkte paneel, is ook opmerkelijk voor wat betreft de vraag wie deze inscriptie heeft aangebracht. Het lijkt een omslachtige omschrijving voor de schilder zelf. Bovendien was dit voor Giorgione geen gebruik, alleen op het Terris portret is een opschrift aangebracht, overigens ook in hetzelfde handschrift. Het is niet ondenkbeeldig dat Vincenzo Catena de inscriptie heeft aangebracht. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor het feit dat zijn naam is genoemd. Een koppeling van Catena aan Giorgione zou imago-technisch voor Catena niet verkeerd zijn geweest, gezien het goede imago van Giorgione in zijn tijd. Dit gegeven stelt zelfs de datering van dit werk - gesteld op 1506 - op de proef. Dendrochronologische onderzoek zou hier mogelijk meer licht op kunnen werpen.
Terug naar het beeldmotief van een ontblote borst. Dit beeldmotief was in Giorgione’s tijd niet onbekend en nog niet beladen met seksualiteit in de zin van verleiding, noch in de beeldcultuur noch in contemporain literair werk. Het beeldmotief zou hoogstaande idealen tot uitdrukking hebben kunnen brengen met betrekking tot het beeld van de vrouw en haar rol als echtgenote, voedster en verzorgster van het nageslacht, verwijzend naar het grote voorbeeld van Maria, moeder van Jezus, die per slot ook een moederrol had en als zodanig, maar dan wel mèt kind, is afgebeeld.
Laura was géén courtisane en is ook niet geschilderd als een courtisane. Daarvoor is het werk te realistisch, is zij geen typische schoonheid en mist zij in de mode rakende schoonheidskenmerken als bijvoorbeeld lange losse, blonde of rossige haren die in de contemporaine literatuur overigens niet per definitie voor het weergeven van deze categorie vrouwen werden beschreven. In de tijd van Giorgione moet de betekenis van het beeldmotief eerder gezocht worden in de tijd vóór hem dan erna. Naast sec ‘courtisane’ wordt Laura - met meer gevoel voor nuance - ook wel beschouwd als een prototype van het fenomeen van de
belle donne in de zestiende eeuw. Vanaf eind negentiende eeuw worden Laura en dit type
beelden vaak geïnterpreteerd als zijnde een courtisane als de vrouw werd verbeeld met een ontblote borst. Mogelijk is de ontblote borst van Laura de aanleiding geweest voor dit nieuw type beeldmotief voor het afbeelden van vrouwen in Venetië, dat zich ook als genre daarna een weg baant naar de rest van Europa. Merkwaardig daarbij is dat nergens de vraag gesteld wordt of de vrouw afgebeeld is als een courtisane of dat het model een courtisane is.
Bijzonder is bovendien dat het waarschijnlijk enige bekende werk van een afgebeelde courtisane dat van een vrouw is - Barbara Salutati (fig. 32) - afgebeeld met een gesloten decolleté. Het lijkt erop dat de westerse preoccupatie met naakt en naakte borst en de daaraan gekoppelde hedendaagse connotatie van erotiek en verleiding de blik in de negentiende eeuw
45
tot nu aan toe heeft vertroebeld en - vanaf Laura - op dit type verbeelding van vrouwen het ‘courtisane’- etiket hebben gedrukt. Dat doet deze vrouwen geen recht, want het begrip ‘courtisane’ was noch in het zestiende-eeuwse Italië van Giorgione en is noch in de huidige tijd een neutrale kwalificatie. Het etiket ‘courtisane’ hield toen en houdt nu nog steeds een moreel oordeel in. Bette Talvacchia zegt het zo treffend in 2012:
Anonymous women in renaissance portraiture are commonly classified as courtesans, pointing out that paintings of unidentified men are called just that - unidentified men.
Hoogstwaarschijnlijk was Laura een jong meisje of jonge vrouw op weg naar een hopelijk lang en gelukkig gehuwd leven als eerbare vrouw. Vanuit deze opvatting kan de connotatie van courtisane worden weggehaald in de (museale) teksten die Laura begeleiden en kan zij zo ontdaan worden van deze objectivering naar aanleiding van een klein stukje naakte huid op een schilderij. Daarmee is deze scriptie een aansporing tot een meer neutrale
46