Lywe van verskillende kleure (“Bodies of colour”)

Die volgende tipe lywe waarby Reagan stilstaan, is “bodies of colour”. Sy terminologie is ietwat problematies binne die Suid-Afrikaanse konteks en spesifiek die NGK konteks, waar daar altyd wit lywe en lywe van kleur was. Hierdie termonologie klink binne daardie konteks asof wit lywe nou normatief gemaak word en ander kleurige lywe geakkomodeer moet word. Dit versterk amper die binêre denke onderliggend aan rassisme. Dit sal waarskynlik beter wees om te praat van lywe van verskillende kleure.

Uit die aard van die voorbeelde waarop tot dusver gefokus is, gaan daar nie in detail hierby stilgestaan word nie¹⁵¹. Desnieteenstaande een opmerking ten opsigte van tekste en liedkeuses: Binne ‘n konteks waar daar swart en wit lywe sit, moet tekste soos "ons is witter as sneeu gewas" met groot versigtigheid hanteer word (Reagan 2013, 47), want die teenoorgestelde kan dan maklik ook ingelees word, naamlik dat swart gelyk is aan vuil en binne die konteks van daardie vers (Ps.51:9), sondig.

4.10.3. “Differently-abled” Lywe

In die afdeling oor gestremdheid word die verryking vir liturgie vanuit die nadenke van gestremde teologie op gefokus. Heelwat mense kies om ander terme as gestremd te gebruik, so kies Reagan byvoorbeeld eerder om die term “differently abled” te gebruik.

"Rather than "disabled", I choose the term "differently-abled" bodies. Possessing a "variant embodiment" becomes "disabling" only when there are impediments to full participation in the life of the faith community. If accomodations in a place of worship are constructed only for those who are completely able-bodied, then the uncomfortable spotlight is upon those who cannot maneuver past the obstacles. If another place of worship has, for example, ramps for those who cannot manage stairs, sing-language interpretation for the hearing impaired, readable print for those with sight difficulty, and gluten-free wafers for those who cannot digest the traditional communion elements, the focus shifts from disability to inclusion" (Reagan 2013, 49).

Eisland sowel as Reagan kies om spesifek op die nagmaal te fokus waar daar oor gestremdheid gedink word¹⁵²:

151 Binne die NGK konteks, om nie eens van die breër Suid-Afrikaanse konteks te praat nie, is hierdie ‘n uiters belangrike aspek van die liturgie. Om egter genuanseerd hieroor te skryf vra meer in diepte navorsing as wat binne die bestek van hierdie tesis moontlik is.

152

Daar word gekies om die nagmaal hier te bespreek. Uit die bespreking self word dit duidelik dat die nagmaal as ritueel heelwat wyer implikasies het as net vir lywe met verskillende weerbaarhede.

"In our interdependant covenant of faith with one another as the Body of Christ, how might we practice more welcoming table fellowship? Do we allow barriers to remain, that prevent some from experiencing the faith community and from worshipping together (Reagan 2013, 50)?

4.10.3.1 Nagmaal

Dit is hartseer dat dit juis die nagmaalstafel was, wat die gronde van apartheid in die kerk was (sien Hoofstuk 3), want dit is juis in die viering van die nagmaal waar die Liggaam van Christus in al haar betekenisse gevier word. Daarom is dit belangrik om in ag te neem dat die nagmaal nie slegs 'n manier is om Jesus se woorde en dade in herinnering te roep nie, dit is ook die geleentheid om opnuut verskillende lywe te verbind aan die Liggaam van Chirstus "harmed, severed, maimed, mutilated or displaced" agv geweld, diskriminasie of "assumed racial or moral superiority, through being labeled as not ’normal’, or because of disagreements about biblical interpretation and who is ’worthy’... (Reagan 2013, 65).

Daarom is dit sleg dat die nagmaal vir baie mense met gestremdhede ‘n ritueel van uitsluiting en vernedering geword het (Eisland 1994, 112). Toegang tot die viering van die nagmaal word beperk deur argitektoniese hindernisse, rituele gebruike, vernederende lyf estetika, onnadenkende taal en lyflike reaksies (Eisland 1994, 112). “Body practice of the Eucharist that excludes or segregates people with disabilities is not a celebration of the real body of Christ” (Eisland 1994, 114). Om nadenkend en inklusief met die nagmaal om te gaan, beteken om vrae te vra soos:

[W]hat does it mean to proceed forward and hold out your hands to receive the Eucharist from a priest in a university Episcopalian congregation versus sitting and passing a communion plate, taking bread, and then serving your neighbour in my own tradition? Does it shape how and what one knows or even how one conceives of the divine, especially when one practices certain body motions over a lifetime (Miller-McLemore 2013, 750)?

Marcia Mount Shoop argumenteer dat ons die nagmaal al so verskraal het, dat ons heeltemal uitmis op die ervaring van die nagmaal. Die gemeenskaplike ervaring dat ons na mekaar kyk, in verhouding tot mekaar staan en mekaar hoor, ruik en voel is nie deel van ‘n gewone nagmaal nie (Mount Shoop 2010, 2).

In many churches, elders stoically pass the plate in an organized alternating pattern while the people in the pews sit quietly, staring straight ahead. There is perhaps quiet background music to reduce the awkward fact that we are not sure exactly what we are suppose to be experiencing in this ritual. Some bow their heads in silent prayer; some examine the wafer or the plastic cup that holds the grape juice. There are scattered glimpses in some congregations of embodied connection and community. Some have those gathered, eat the bread and drink the cup in unison. Others share a blessing (“the bread of heaven” or “the cup of salvation”) when they serve one another. But even with these glimpses the routine ritual aspects of the

sacrament do little to coax us to identify how our bodies are connected, changed, nourished, stretched, healed, even wounded in the reality of being believers in Christ. The ritual of the Lord’s Supper seems to dismember, rather than remember, the body (Mount Shoop 2010, 3).

Die praktyk van die nagmaal moet op alle vlakke deurdink word en dit sal van konteks tot konteks afhang. Wat beteken dit as jy opstaan en die nagmaal gaan haal? Wat beteken dit as jy sit en die bordjie word aangegee? Wat is die teologiese implikasies van hierdie lyflike keuses? Wie sluit jy in en wie sluit jy uit met hierdie handelinge? In die NGK is daar die tradisie dat die dominees die nagmaal borde en serfies van die tafel af aangee vir die mense wat bedien en dit dan ook weer terug sit, m.a.w. niemand behalwe die predikant haal die tekens van die tafel af nie¹⁵³.

Nog ‘n aspek van die nagmaal wat dalk meer nagedink moet word oor is die gereeldheid van die viering daarvan. Calvyn het vir ‘n weeklikse viering gepleit en tog het ons opgeeïndig met die gebruik om slegs vier of vyf keer ‘n jaar die nagmaal te vier. De Gruchy (2009, 487) lewer ‘n pleidooi op grond van Calvyn, vir die weeklikse gebruik van die nagmaal. Volgens hom sal dit op ten minste vier vlakke 'n verskil maak:

1. Dit herstel die balans tussen retoriek en viering (De Gruchy 2009, 187), tussen woord en fees. 2. Dit help ons om op die realiteit van die inkarnasie te fokus en sodoende ons menslikheid te

herstel. "It is an antidote to docetic tendencies in Christianity, the separation of the spiritual from the physical into two disconnected spheres" (De Gruchy 2009, 187). Volgens St. Ignasius van Antiogië het die docetiste (diegene wat geweier het om te aanvaar dat Jesus werklik mens geword het), ook geweier om deel te neem aan die nagmaalsviering (De Gruchy 2009, 187). 3. Dit herstel die gevoel van die kerk as 'n familie wat om die tafel bymekaarkom om die

opgestane Christus en mekaar te ontmoet, om die vrede van versoening te deel en om mekaar te dien (De Gruchy 2009, 187).

4. Die nagmaal is ook 'n voorloper vir diens en sending (De Gruchy 2009, 187).

Soos vroeër genoem is die nagmaal soveel meer as net ‘n herinneringsfees aan Christus se kruising. In ‘n meerdere mate het Luther, maar wel ook Calvyn, nooit die nagmaal as net ‘n herinneringsmaal gesien nie. Vir beide reformatore is die tekens nie net brood en wyn nie, maar raak dit op ‘n manier deur die geheimenis van die Heilige Gees en deur die gemeenskaplike maal, die liggaam en bloed

153

In ons gemeente is dit lankal nie meer net kerkraadslede wat by die nagmaalbediening betrokke is nie, maar dit word deur eredienswerkers gedoen. As daar te min eredienswerkers is, word mense soos hulle aankom gevra om te help. Nie almal wat nagmaal bedien is dus vertroud met hierdie reëling nie en dit het my aan die dink gesit oor wat die betekenis hiervan is..Mag net predikante dit aangee oor ons op ‘n spesiale manier vir God verteenwoordig? Het lidmate nie dieselfde gesag as ons nie? Is predikante dalk heiliger as lidmate? As protestante glo ons tog dat God se heil nie deur priesters (predikante) bemiddel word nie, maar direk tussen God en persoon, hoekom dan hierdie handeling by die nagmaal, so asof die predikant middelaar tussen God en gemeente is?

van Christus. “Yet our trivialised view of the sacrament keeps the Lord’s Supper at arm’s legth and is a deeply formative layer of our disembodied inheritance” (Mount Shoop 2010, 168).

William Cavanaugh verbind die nagmaal aan marteling, “because the Eucharist is the first remembrance of Jesus’ death at the hands of the powers” (Cavanaugh 2001, 182). Cavanaugh maak dus hier die konneksie tussen mag en die nagmaal, waar die viering van die nagmaal dus ‘n dekonstruksie van mag is.

Jesus was killed because he defended the dignity of the poor and marginalized against their exploiters.’ Those who are lulled for similar reasons today are therefore linked backward in time to the passion of Jesus, and the eucharist becomes a ritual maintenance of the “dangerous memory” of Jesus’ confrontation with the powers (Cavanaugh 2001, 182).

Hy noem ook verder dat “herinnering” misverstaan word wanneer dit geïnterpreteer word as die blote onthou van ‘n ou verhaal. Die Griekse woord anamnesis is die teenwoordig maak van ‘n gebeurtenis wat in die verlede gebeur het (Cavanaugh 2001, 182). Die ritueel van die nagmaal dompel ons dus in die liminaliteit van die teenswoordige verlede, waar brood en wyn deur die werking van die Heilige Gees verander word tot die liggaam en bloed van Jesus Christus.

In the Eucharist we see, hear, taste, feel and smell the tension of the 'already' and the 'not yet' and this refers to the tensions of vulnerability and healing, crucifixion and glory, descent and ascension of the body of Christ, that is the body of Jesus and the body of the church. Here the tension of faith in the present/absent God is embodied (M. Barnard, Cilliers, and Wepener 2014, 242).

Dit beteken ook dat die nagmaal die plek is waar al die verskillende lywe bewus raak daarvan dat hulle deel is van dieselfde liggaam van Christus, waar lywe gekonfronteer word met die anderste lyflikheid van die ander lede.

The poetics of community in communion with the Word is sacramental, the conveyor of grace. True community, nurtured or nourished by the Word which creates humans together, is the sacrament of the fullness of God's grace. It is the restoration of the basic elements of existence - the satisfaction of our senses, the exchange of words - into the transforming possibilities of life together where those gathered at the table are accepted in their differences, set free in their particularities, and graced into solidarity with the world. Grace comes not from an empty formality or existential acceptance, nor in the rush or control in the marketplace, but in the blessing of community, for here the invisible presence of God is made visible, the fullness an abyss of God's love works through these relations in the freedom to speak - and in speaking freely - of emancipatory transformation for all (Chopp 1989, 88).

Binne die liminale ruimte, waar die lywe saam eet en drink aan die liggaam van Christus word al hierdie verskillende lywe getransformeer tot liggaam van Christus. Chopp omskryf dit poëties as volg:

In the sacramentality of communion, the church is created as a community of poets, of poets who image, create, discover, and pursue the reordered relations of emancipatory transformation. Life, in Christian community, lives in communion with the Word expressing, creating, and forming new images, ways, forms, fashions. In this communion there is the imaging of life anew, the play of possibilities, the hope of dreams and vision. Community flourishes in its aesthetic practices, for every communicant is an artist creating and revisioning human flourishing in the specificity of her life. Art, poetry, song, dance, liturgy, theater, dreams, and visions are all the rebirthing of emancipatory transformation. Here is language itself set free to be in full communion, language which pushes at the boundaries of its limits, language which shatters the accepted ordering, which plays with new possibilities, which rends and renews through its own play (Chopp 1989, 88–89).