H4: Sociaal-economische reconstructie
Les 3: Lokale experts gebruiken
De internationale gemeenschap stootte de Bosnische inwoners vaak voor het hoofd door verschillende maatregelen in te voeren zonder ook maar één binnenlandse expert om zijn of haar mening te vragen. Ondanks veel gepraat over participatie hebben veel donoren lokale Bosnische organisaties genegeerd wanneer zij nieuwe projecten aan het voorbereiden waren.
351 S. Arnautović, Ten years of democratic chaos (Sarajevo 2007) XV.
352 L. Mijović, ‘Human rights in B-H’, in: Ž. Papić ed., Lessons (not) learned (Sarajevo 2001) 169-187 aldaar 185.
Daarnaast demonstreerde de effectiviteit van de economische druk van de internationale gemeenschap om het beleid van de Hoge Vertegenwoordiger te volgen de machtsbalans tussen de internationale gemeenschap en de gekozen Bosnische vertegenwoordigers. De laatste hadden zeer kleine kansen om daadwerkelijk iets toe te voegen aan het beleid voor Bosnië-Herzegovina. Op staatsniveau hadden de Bosnische vertegenwoordigers soms wel degelijk inspraak, maar over het algemeen konden zij maar kleine wijzigingen aanbrengen op het beleid van de Hoge Vertegenwoordiger, of de implementatie van het beleid vertragen.353
De Bosnische specialisten werden constant ondermijnd door de buitenlandse specialisten waardoor een negatieve spiraal ontstond. Het leek alsof de internationale organisaties geen vertrouwen hadden in de aanwezige kennis en daarom de Bosnische experts bewust buiten hun activiteiten hielden. De Bosnische specialisten die overal constant buiten gehouden werden gingen steeds meer twijfelen aan hun eigen kunnen en gaven hun mening steeds minder aan de internationale organisaties, waardoor een vicieuze cirkel ontstond.
Er ontstond een dilemma betreffende de wisselwerking tussen buitenlanders die zelf dingen deden en daarbij mensen hielpen in het midden van een humanitaire crisis en de steun aan de opbouw van lange termijncapaciteiten binnen lokale organisaties zodat mensen beter leerden omgaan met hun eigen problemen. Buitenlanders bleken veel moeite te hebben met het effectief samenwerken met lokale organisaties. Wanneer zij dit wel deden was de relatie er vaker één van patronage dan van partnerschap.354 De hulp van internationale organisaties kon de verantwoordelijkheid en de aansprakelijkheid van de nationale en lokale leiders laten verdwijnen, de lokale capaciteit ondermijnen en verdere afhankelijkheid creëren. Noodhulp kan spanningen creëren tussen lokale organisaties en tussen vluchtelingen en opvanglanden over de toegang tot externe hulpmiddelen. Korte termijnhulp ondermijnt de bestaande capaciteit echter vaker dan zat zij deze versterkt. 355
De lange termijnvisie van veel Bosnische organisaties was niet helder. Dit was het gevolg van het proberen te overleven in een klimaat waarin donoren zelf geen lange termijnperspectieven hadden en alleen plannen voor maximaal drie of zes maanden opstelden. De internationale gemeenschap zette cursussen op voor bijvoorbeeld het aanvragen van
353 D. Chandler, Bosnia (Londen 2000) 64.
354 I. Smillie, ‘Introduction’, in: I. Smillie ed., Patronage or partnership. Local capacity building in humanitarian
crises (Bloomfield 2001) 1-6 aldaar 1.
355 M. Moore, ‘Capacity building and the humanitarian enterprise’ in: I. Smillie ed., Patronage or partnership (Bloomfield 2001) 7 – 24 aldaar 7.
subsidies. De aanvragen moest op een gestandaardiseerde manier gebeuren en werden vaak niet geaccepteerd in de Bosnische taal. Het effect was de Bosnische organisaties en werknemers een opleiding kregen waarmee zij zich konden confirmeren aan de standaarden en de vereisten van de buitenlanders.356 De lokale experts die werden gebruikt konden hun eigen ideeën niet inbrengen, maar moesten alles volgens westerse maatstaven doen.
Het probleem dat de internationale gemeenschap teveel gebruik maakte van een vaststaand model en te weinig respect toonde voor de bestaande Bosnische omstandigheden en cultuur kon ondervangen worden door de lokale experts meer in te zetten. Enerzijds krijgen deze mensen zo het idee dat er daadwerkelijk inspraak voor hen is voor de toekomst van hun eigen land. Anderzijds zal de kennis van deze personen van het land in kwestie ervoor zorgen dat sommige maatregelen, die een omgekeerd effect zouden hebben in de bestaande omstandigheden, nooit worden ingevoerd en kon er gezocht worden naar maatregelen die wel het gewenste effect hebben.
Wanneer een betere samenwerking tot stand zou komen tussen de mensen van de internationale gemeenschap en de lokale mensen kon dat ervoor zorgen dat de benodigde maatregelen sneller geïmplementeerd konden worden. Daarnaast zou de kennisoverdracht vergemakkelijkt worden op het moment waarop de internationale gemeenschap besloot zich langzamerhand terug te trekken. Als de lokale specialisten al betrokken waren bij het beleid van de internationale gemeenschap en het idee hadden dat zij daar inspraak op hadden, dan werd het voor hen makkelijker om dit beleid met minder hulp voort te zetten en stond het beleid op een bredere interne basis. Er was te weinig aandacht voor de Bosnische experts die het werk uiteindelijk over moesten nemen van de buitenlanders.357
Naast het gebrek aan samenwerking met binnenlandse experts werden de specialisten die bekend waren bij de internationale gemeenschap lukraak overal voor ingezet. Er was een soort elite van Bosnische experts ontstaan die zich op alle gebieden mocht bemoeien met het internationaal beleid. Deze elitegroep hoefde echter lang niet op alle gebieden de beste experts van heel Bosnië-Herzegovina te bevatten. De internationale organisaties moeten ervoor waken dat altijd verder gezocht wordt naar binnenlandse experts. Het probleem dat we tegenkwamen
356 Ibidem, 17.
357 I. Smillie, G. Todorović. ‘Reconstructing Bosnia’, in: I. Smillie ed., Patronage or partnership (Bloomfield 2001) 25-50 aldaar 30.
was dat de internationale gemeenschap de situatie probeerde te verbeteren, maar dat lukte niet omdat zij samenwerkte met de verkeerde mensen in Bosnië-Herzegovina.358