Science of exacte wetenschappen (onderzoeken):
De klemtoon van deze activiteiten ligt op het ontdekken van het wetenschappelijke concept ‘composteren’. We onderzoeken wat compost is en hoe het ontstaat.
Technologie of techniek (ontwerpen):
We ontwerpen een compostbak voor de klas waarin we de compostwormen aan het werk kunnen zien. Het moet iets zijn dat iedereen kan maken, zodat de drempel om thuis te composteren niet te hoog is.
Engineering of optimaliseren van het ontwerp:
De kleuters zoeken manieren om voor lucht in de bak te zorgen. Ze overlopen ook het
composteringsproces dat duidelijk maakt wat de compostwormen precies allemaal nodig hebben om te leven.
Mathematics of wiskunde:
De gaatjes in de bak moeten groot genoeg zijn om de wormen door te laten. Ze mogen ook niet te groot zijn, want anders valt het afval erdoor.
Tijdens deze activiteit en de activiteiten die eraan vooraf gingen, ondergingen de kleuters een onderzoekend leerproces. Hieronder licht ik enkele van de 10 kerncomponenten van
onderzoekend leren toe aan de hand van een voorbeeld.
- Verwonderen: de kleuters ontdekken bij het bekijken van de animatiefilm wat compost precies is en waarvoor het goed is, ze ontwikkelen er een zekere interesse voor.
- Uitvoeren en verzamelen van gegevens: de kleuters verkennen de composthoop en zoeken uit welke kriebeldiertjes er leven
- Ruimer kijken: de kleuters ontdekken wat er met het verzamelde GFT-afval gebeurt en leggen zo het verband met het nut van de worm voor de natuur en dus ook voor de mens - Analyseren en interpreteren van gegevens: de kleuters bespreken het animatiefilmpje en
ontdekken hoe compost ontstaat
- Vragen stellen en zich oriënteren: de kleuters stellen zich onderzoekgerichte vragen zoals ‘Hoe kunnen we gaatjes maken?’
- Reflecteren: tijdens het ontwerpproces staan de kleuters constant stil bij hoe ze te werk kunnen gaan, wat ze doen en waarom ze het doen. Lukt het zo of zoeken we beter een andere werkwijze (vb. maken van de gaatjes)?
- Rapporteren en presenteren: de kleuters vertellen over hun ervaringen, het ontwerpproces en het resultaat in de kring
- Conclusies formuleren: we overlopen de vooropgestelde criteria en besluiten dat de compostbak voldoet aan wat compostwormen allemaal nodig hebben om goed te kunnen leven en werken.
Voorwaarden om onderzoekend leren vorm te geven:
- Betekenisvolle contexten:
Om de probleemstelling rond het composteren betekenisvol te maken voor de kleuters, organiseer ik tal van activiteiten waarbij ze zullen ontdekken hoe het composteren werkt. Het levensecht beleven waarbij ze concreet ervaringen opdoen in de natuur neemt hierbij een grote plaats in. Ik vertrek ook vanuit een animatiefilm over een jong meisje dat de wereld onder de grond verkent, daar waar de kriebelbeestjes hun wonderlijke werk doen. Er bestaat heel wat restafval dat eigenlijk gecomposteerd kan worden, maar toch in de
vuilnisbak belandt. Waarom zit er zoveel groente-, fruit- en tuinafval in onze vuilnisbak van thuis als er zoveel diertjes zijn die dit graag lusten en er gezonde compost voor de natuur van kunnen maken? En wat kunnen we daar aan doen? Zouden we een eenvoudige compostbak kunnen maken waarin wormen en andere kriebeldiertjes kunnen leven? Kunnen we er dan ons GFT-afval in kwijt zodat het uiteindelijk compost wordt? Ik laat de kleuters nadenken over het ontwerp van een compostbak die niet veel plaats inneemt en toch heel makkelijk te maken is. Deze week krijgen de kleuters al de kans om kennis te maken met de digitale media in een zogenaamde aanmodderfase. Ik laat ze experimenteren met de digitale media en de bijhorende technieken.
- Denk- en doevragen:
Tijdens alle activiteiten stel ik veel open vragen die de kleuters aanzetten tot denken en doen. Ik laat hen o.a. nadenken over welk afval de wormen graag lusten en welk afval niet door hen te laten bepalen in welke hoepel het van thuis meegenomen afval hoort. Ook tijdens het ontwerpen van de compostbak zet ik de kleuters continu aan tot denken en doen door open vragen te stellen.
- Systematisch onderzoeken:
Alvorens een compostbak voor de klas te ontwerpen, laat ik de kleuters nadenken over wat wormen allemaal nodig hebben en hoe ze in de natuur te werk gaan. Ik overloop met hen de belangrijke criteria waaraan het ontwerp moet voldoen opdat het composteren in de
compostbak zou lukken. Tijdens het ontwerpen van de compostbak laat ik ze zoveel mogelijk zelf nadenken over mogelijke oplossingen voor een probleem, bijv. bij het maken van gaatjes in een plastic bak. Systematisch onderzoeken, vanuit waarneming gegevens verzamelen en van daaruit iets ontwerpen, is voor jonge kinderen nog moeilijk. Vanuit bijvoorbeeld een onderzoek naar composteren hebben de leerlingen een aantal belangrijke criteria verzameld waaraan een ontwerp (het maken van een compostbak) moet voldoen opdat het
composteren zou lukken, bijv. wormen houden niet van licht, hebben lucht nodig en eten organisch afval. Door deze criteria samen met de leerlingen te ontdekken, creëer je een meer systematische aanpak en wordt ervoor gezorgd dat ze niet zomaar iets gaan ontwerpen zonder na te denken. Vandaaruit kan het ontwerp gemaakt en geoptimaliseerd worden via trial en error.
- Reflectie en interactie:
Tijdens het hele ontwerpproces laat ik de kleuters stilstaan bij hoe ze te werk kunnen gaan, wat ze doen en waarom ze het doen. Ze bekijken wat lukt en zoeken een andere oplossing voor wat moeilijk gaat. Ook tijdens het sorteren van het afval zetten ze elkaar aan tot
reflecteren en is er interactie tussen de kinderen wanneer ze over een bepaald stuk afval niet zeker zijn, bijv. eierschalen, een theezakje.