naar autonome corporatie
6.2 lefier 2009 2015 1 Het eerste jaar van de fusie
Op 1 januari 2009 werd de fusie van Wooncom, Volksbelang en In defini- tief. Er werd gekozen voor een directiesamenstelling die weerspiegelde wat eerder was nagestreefd en wat ook de huurdersverenigingen als eis voor hun akkoord hadden gesteld: waarborging van lokale verankering. Zo ontstond een vierhoofdig directieteam. Ton Selten werd benoemd tot voorzitter van de Raad van Bestuur. Yvonne Geerdink werd benoemd tot lid van de Raad van Bestuur en verantwoordelijk voor Woonbedrijf Stad Groningen. Erwin Bel werd benoemd tot lid van de Raad van Bestuur en verantwoordelijk voor Woonbedrijf Zuidoost Drenthe. Henk van der Meer werd benoemd tot lid van de Raad van Bestuur en verantwoordelijk voor Woonbedrijf Hoogezand/Stadskanaal.840
De Raad van Commissarissen van Lefier bestond uit zeven personen. Twee leden van de raad hadden zitting op voordracht van de
huurdersorganisaties en een op voordracht van de ondernemingsraden.
De statutaire vestigingsplaats werd Hoogezand waar een kleine flat werd gehuurd van collega-corporatie Talma als kantoor.
De woonbedrijven zetten lokaal de werkzaamheden van de samen- stellende corporaties voort. Dit betekende dat het beleid lokaal werd gemaakt. Overleg met bewoners en gemeentes vond lokaal plaats. Op dat gebied veranderde er weinig, terwijl vermogen en denkkracht wel werden samengebracht.841 Door een aanzienlijk groter eigen vermogen kon voor de volkshuisvestelijke opgaven die er lagen, zoals het Nieuw Lokaal Akkoord Groningen, Gorecht-West in Hoogezand, de Wijkaanpak Stadskanaal en de uitbreiding van het project Emmen Revisited,
voldoende financiering aan worden getrokken. Het college van b&w van Emmen zag aanvankelijk met enige huiver de fusieplannen aan. Daar bestond de vrees dat er geld van Emmen naar Groningen zou vloeien. Maar dat was niet de opzet. De bedoeling was dat de inbreng van het vermogen van Wooncom de kredietwaardigheid van de nieuwe corporatie zou garanderen. Daarnaast lag het ook niet in de bedoeling om een nieuwe ‘lean and mean’ corporatie te maken. Het was nadrukkelijk niet zo dat de fusie gericht was op kostenbesparing of efficiency. Er zouden als het ware drie lokale corporaties blijven bestaan waarin het vertrouwen bestond dat ze lokaal goede dingen zouden doen.842
Het Centraal Fonds Volkshuisvesting, adviesorgaan van het ministerie, beoordeelde in zijn rapportage ‘Corporatie in Perspectief’ Lefier over 2009 positief en gaf een gunstig oordeel over de verhouding tussen het vermogen en de opgaven van de nieuwe corporatie.843 Wel werd er in het jaarverslag van Lefier over datzelfde jaar uiteraard gewag gemaakt van de ‘gure omgeving’ van een crisis, stagnatie op de markt voor koopwoningen en vrije sector huurwoningen.844
Wijkgericht werken was al goed gebruik bij de fuserende corporaties en dit bleef uiteraard ook het geval binnen de woonbedrijven. Hiervoor werd samenwerking gezocht met de gemeenten en met collega-corporaties. In Hoogezand-Sappemeer werd naast het al bestaande team van wijkbeheerders een nieuw project opgezet. Met de gemeente en collega- corporatie Talma werd een samenwerkingsproject opgezet om te komen tot wijkvisies en programma’s met een zo groot mogelijke participatie van bewoners en andere partijen uit de wijk. De wijk Gorecht-West werd daarvoor aangewezen als pilot. Met de gemeente werden hiervoor ook prestatieafspraken gemaakt.845
Ton Selten, voorzitter Raad van Bestuur Lefier 2009-2011
292 293 | Op zoek naar nieuw evenwicht
20
09
20
15
847Landelijk liep het percentage van 2009 tot 2015 op van 8,5 naar 9,7%. 848
Interview Sylvo Gaastra, opbouwwerker in Stadskanaal, tegenwoordig consulent Woonbond, juni 2017. 849 cbs Statline, Regionale kerncijfers. Geraadpleegd december 2017. 846 Jaarverslag 2009, 38-39.
In Stadskanaal werd druk verder gewerkt aan de invulling van ‘De Wijkaanpak’ in samenwerking met de gemeente en collega-corporatie bcm. Hier werd met de grootschalige wijkvernieuwing van Maarsstee begonnen. Onderdeel van dit project werd een pilot met het concept ‘Te Woon’. Dit hield in dat de precieze verdeling tussen huur- en koopwoningen niet vooraf werd vastgelegd. Woningen werden niet ‘te huur’ of ‘te koop’ aangeboden, ze werden ‘te woon’ op de markt gebracht. Ondanks de crisis werden in Stadskanaal meer woningen verkocht (57) dan was begroot (50). Een belangrijke reden hiervoor was ongetwijfeld dat de verkoopprijs van die woningen onder een ton lag. Tegelijk deed zich de crisis ook zeer wel voelen. Bij intakegesprekken met huurders in Stadskanaal bleek steeds vaker dat mensen in de schuldhulpverlening zaten. Daarom besloot Lefier om in 2009 niet de maximaal toegestane huurverhoging te vragen aan haar huurders, bezorgd als ze was om de betaalbaarheid van de woningen voor de doelgroep.846
Tabel 42
Aantal en percentage uitkeringen arbeidsongeschiktheid, werkloosheid en bijstand Stadskanaal
beroepsbevolking ao ww bijstand uitkering %
2009 21.100 2.280 770 880 18,6% 2010 20.900 2.470 730 920 19,7% 2011 20.600 2.430 730 950 20,0% 2012 20.367 2.400 880 960 20,8% 2013 20.117 2.380 910 1.020 21,4% 2014 19.867 2.410 920 1.020 21,9% 2015 19.617 2.380 890 1.070 22,1%
Bron: cbs Statline, Regionale reeksen847
In een nationale vergelijking valt op dat de inkomens in deze regio relatief laag zijn terwijl de huren niet evenredig laag zijn. Dat heeft ook te maken met de grootte van een woning in bijvoorbeeld Amsterdam (met de maximaal redelijke huur voor 40 m2) tegenover die van eentje in Stadskanaal (met 60% van de maximaal redelijke huur voor een woning die zomaar 60% groter is). Recent onderzoek toonde dat 25-28% van de huurders van Lefier problemen heeft met het betalen van de huur. Er zijn allerlei toeslagen nodig voor die lage inkomensgroepen om rond te kunnen komen.848 Het gemiddeld besteedbare inkomen in Nederland bedroeg in 2015 € 36.200, in Oost-Groningen € 30.900 en in Zuidoost Drenthe € 32.200.849 Dit betekende dat een relatief grote groep huurders van Lefier problemen heeft om rond te komen waardoor de corporatie vaker met (complexe) problematiek geconfronteerd werd.
Ook in Emmen werd met de gemeente en collega-corporaties een lokaal akkoord gesloten voor jaarplannen met gezamenlijke bewaking. De nieuwbouwambities voor 2009 werden niet geheel waargemaakt, daarentegen werden meer woningen verkocht (158) dan begroot (150). Maar ook in Zuidoost Drenthe deed zich de bevolkingskrimp voelen. De verhuurbaarheid van woningen in kleine kernen met verdwijnende voorzieningen begon sterk onder druk te staan. Daarnaast waren de huurachterstanden in één jaar tijd opgelopen met 14%. Maar het woonbedrijf Emmen bleef er financieel goed voorstaan.
Vanaf 2009 startte Lefier Zuidoost Drenthe met de uitrol van de integrale aanpak van het project Emmen Revisited naar de hele gemeente
Emmen en Borger-Odoorn. Voor het behoud van de leefbaarheid in de krimpgebieden ging Lefier samenwerkingsverbanden aan met verschillende organisaties en instanties. Overeenkomsten met bijvoorbeeld Zorggroep Tangenborgh voor een nieuw multifunctioneel Ter Laanstraat, Gorecht
West, Hoogezand- Sappemeer
294 295 | Op zoek naar nieuw evenwicht
20
09
20
15
851 WerkPro is een reïntegratieorganisatie. Matriamarkt is een opleidingsproject voor vrouwen die een eigen bedrijf willen beginnen in de persoonlijke dienstverlening. 852 Jaarverslag 2009, 79 en http://steeinstad.nl/, geraadpleegd maart 2017. 850 Jaarverslag 2009, 76.dorpscentrum in Emmer-Compascuum. En voor het realiseren van multifunctionele accommodaties (mfa) zoals in Borger en Noorderbreedte in Nieuw-Buinen. In dat gebouw zijn diverse partijen gehuisvest: twee basisscholen, kinderopvang, peuterspeelzaal, jeugd- en jongerencentrum, consultatiebureau, bank, apotheek en huisartsen.
Het werkbedrijf Stad Groningen kreeg in 2009 te maken met een golfje negatieve publiciteit ten gevolge van niet adequaat reageren op klachten van huurders. Lefier trok het boetekleed aan en ging in samenspraak met de bewoners inventariseren waar de pijn precies zat.
Maar natuurlijk was er ook goed nieuws voor het werkbedrijf in 2009. Rond de Dag van de Architectuur werd de verkiezing van het mooiste nieuwe gebouw van de stad Groningen georganiseerd. Het Groningse publiek riep in 2009 de Orion, ontworpen door Roelveld-Sikkes Architects, uit tot winnaar.850 De Orion was een woontoren met een mix van huur- en koopappartementen en woningen voor stichting De Noorderbrug ten behoeve van doven en slechthorenden.
Ook twee andere, maatschappelijke initiatieven van Lefier zijn het vermelden waard. Het eerste is de Vrouwenwerkplaats Korrewegwijk. Lefier Stad Groningen had in het kader van de krachtwijkenaanpak door de aankoop van een voormalig postkantoor aan de Floresstraat een bijdrage geleverd aan het realiseren van de Vrouwenwerkpaats Jasmijn Werkt. De Vrouwenwerkplaats, onderdeel van multicultureel vrouwencentrum Jasmijn, biedt vrouwen die zorgtaken met arbeid willen combineren een plek om arbeidsoriëntatie en arbeidservaring op te doen. Een tweede initiatief was ‘Stee in Stad’. Samen met partijen als WerkPro, het roC Alfacollege, Matriamarkt851 en SoZaWe van de gemeente Groningen werkte Lefier in 2009 aan de inrichting van tijdelijke
hotelkamers in woningen in de Korrewegwijk. In drie bovenwoningen werden twaalf kamers op een bijzondere manier ingericht. Dit
zogenaamde Wijkhotel, later ‘Stee in Stad’ opende begin 2010 zijn deuren. Het doel was het creëren van werkgelegenheid en de mogelijkheid om vaardigheden en werkervaring op te doen, kennis te vergaren en anderen te ontmoeten.852 < mfa Noorderbreedte in Nieuw-Buinen > Woontoren Orion, Paddepoel, Groningen
296 297 | Op zoek naar nieuw evenwicht
20
09
20
15
853 Jaarverslag 2009, 118.Met de huurdersparticipatie wilde het in de stad Groningen altijd al minder vlotten dan in de regio. In Emmen had je de sterke
Huurdersfederatie Emmen van Ab Haak en Harry Vorsteveld, in
Hoogezand had je de Huurdersraad en in Stadskanaal De Koepel met onder andere Albert Boiten. In Groningen was de oude Bewonersraad ermee gestopt en werd in 2009 een Stuurgroep Huurdersbelang met vijf bewoners benoemd die zich in overleg met Lefier zou gaan buigen over de vorm en de onderwerpen van huurdersparticipatie. Uiteraard was er wel regelmatig contact tussen de corporatie en individuele bewonerscommissies.
Nieuw binnen de organisatie van Lefier was de oprichting van een gezamenlijk Ontwikkelbedrijf onder Jan Postema dat de zorg kreeg toebedeeld voor de ontwikkeling en realisatie van de nieuwbouw- en verbeterprojecten van alle woonbedrijven. Wat de structuur van de organisatie verder betreft kende Lefier vier ondernemingsraden: één centrale, LefierOR, en daarnaast drie decentrale in de afzonderlijke werkbedrijven. Ook voor de huurdersparticipatie gold dat overleg decentraal binnen de werkbedrijven gebeurde, maar ook twee keer per jaar gezamenlijk centraal met de hele raad van bestuur in het Noordelijk
Overleg Lefier (nol). Aan dit overleg namen deel: De Koepel, Bewonersraad Stad Groningen, de Huurdersfederatie, de Huurdersraad, Grobos en de
Woonbond.853