Maar met vliegtuigen alleen kon de luchtoor-log niet gewonnen worden. Goede vliegtui-gen hadden goede piloten nodig.
Om die te vinden bezocht Manfred von Richt-hofen regelmatig vliegscholen om de meest veelbelovende leerlingen te rekruteren voor zijn Jagdgeschwader.
Leutnant der Reserve Ernst Udet, die inmid-dels vijfentwintig Britse en Franse vliegtuigen
had vernietigd, was zo’n veelbelovend piloot.
Toen Von Richthofen hoorde dat diens eska-der, Jasta 37, in de buurt was, ging Manfred naar hem toe en nodigde hem uit om over te stappen naar zijn Jagdgeschwader. Udet ac-cepteerde de uitnodiging en Von Richthofen keerde tevreden huiswaarts.
Voor de buitenwereld leek of het beter ging met Manfred von Richthofen, hij pakte im-mers zijn taken goed op, maar dit was slechts uiterlijke schijn. De Rittmeister had zichzelf nog steeds niet teruggevonden.
Zo handelde hij de ene keer volwassen, de an-dere keer juist onvolwassen. Toen Duitsland een offensief voorbereidde om het Britse front op twee plekken aan te vallen en het Franse front op één plek, bereidde Von Richthofen zich grondig voor, zoals een goede eerste-klas commandant betaamde. Hij wees zelfs al zijn opvolger aan voor het geval hij ernstig gewond, gevangengenomen of zelfs gedood zou worden.
Toen hij op 18 maart zijn vijfenzestigste succes, een Sopwith Camel neerschoot, was hij zo vastbesloten om zijn gebruikelijke sou-venir te bemachtigen dat hij het toestel naar beneden volgde, dichtbij landde en een stuk stof uit de romp met het serienummer sneed.
Een wonderbaarlijke daad, aangezien ver-wacht werd dat een leider bleef deelnemen aan de gevechten. Of op zijn minst dat hij de acties van zijn piloten bleef observeren, zodat hij na afloop geheel volgens zijn gewoonte, commentaar kon geven op hun handelingen tijdens de debriefing.
Hij beschikte over voldoende brandstof en had munitie genoeg om in de lucht te blijven.
En bij deze verrassende actie bleef het niet.
Ergens leek het of von Richthofen de Dood tartte nu hij niet meer die koelbloedige, hard-vochtige jager kon zijn. Zijn rode vliegtuig
droeg hieraan ook bij.
Niet alleen was het herkenbaar, het was tege-lijk ook een uitdaging om hem neer te halen.
Bij de Britten was de Rode Baron zo gevreesd dat 5.000 pond sterling, het Victoria Cross en een eigen vliegtuig in het vooruitzicht werd gesteld voor die piloot die de Duitse ace defi-nitief kon neerhalen. Dat moment kwam snel naderbij…
Maar eerst ontving het Hoofdkwartier op 19 april een kopie van het handboek dat
ge-schreven door Von Richthofen was. Besloten werd om alle eenheden van dit handboek te voorzien. In dit boek waren zijn gevechtserva-ringen vertaald in praktische luchttactieken, zoals uitbuiting van de verrassingsaanval, behoud snelheid tijdens een luchtgevecht, in geval van een tweezitter de schutter het eerst uitschakelen, nooit halsstarrig bij een te-genstander blijven en nooit te ver in vijandig gebied binnendringen.
Regels die zo belangrijk waren en die Von Richthofen zelf nooit zou overschrijden. Tot
die bewuste 21 april.
Zondag 21 april 1918 leek een dag zoals zo-veel zondagen. Maar voor de vliegers was het een ongewone dag want de wind was name-lijk gedraaid.
Meestal waaide die van west naar oost over de Duitse linies, maar op deze dag kwam de wind uit het oosten.
Om 09.45 steeg Manfred von Richthofen op met een kleine formatie van zijn Jasta 11, er zouden Britse vliegtuigen gespot zijn.
Even na 10.00 uur nam de Duitse patrouille op
een hoogte van 1000 meter zeven Camels, ver-gezeld van twee RE-8 verkenningsvliegtuigen van het 209ste Squadron van de RAF waar. De Engelsen vlogen met twee nieuwelingen, on-der wie de Canadese lieutenant Wilfrid May.
Dit zou pas zijn derde vlucht worden. Gezien hun beperkte gevechtservaringen kregen bei-de mannen strenge instructies om boven bei-de lijn van het luchtgevecht te blijven. Maar ook de Duitsers vlogen met een nieuweling, Wolf-ram von Richthofen, een neef van Manfred.
Manfred waakte als een havik over zijn neef.
Von Richthofens laatste patrouille. © Barry Weekley
In tegenstelling tot eerdere luchtgevechten waren het niet de Duitsers die aanvielen, maar de Engelsen.
Manfred von Richthofen zette zonder aarze-ling meteen een tegenaanval in, zij het met hoofdpijn en misselijkheid.
Hoewel zijn tegenstander geraakt was, wist de Britse piloot te ontsnappen aan de Rode Baron. Terwijl de ervaren piloten met elkaar in gevecht verwikkeld waren, zag May een Duit-se driedekker naderen. De adrenaline kreeg zo de overhand dat May zijn orders gemakshalve vergat en tot de aanval overging. Zijn prooi was echter Wolfram von Richthofen.
Met zijn bekende arendsogen werd Manfred het schouwspel gewaar en vloog direct rich-ting May. Dit kon een makkelijke overwinning worden voor hem, want de Duitse ace had al gezien dat May een beginneling was. Plotse-ling ontdekte de Canadese piloot dat hij nu zelf prooi geworden was. De afstand tussen hen werd steeds kleiner totdat May zodanig binnen het bereik van Von ’Richthofens ma-chinegeweren lag dat de kans op uitschake-ling het grootst was.
Von Richthofen vuurde, maar zijn wapens ha-perden. Beseffend dat zijn leven aan een zij-den draad hing, verliet May vliegensvlug het strijdtoneel door een steile duikvlucht naar beneden te maken om snel naar de vliegbasis terug te keren. Maar zo makkelijk kwam hij er niet van af. De Duitse ace rook zijn 81ste over-winning, vooral na de net mislukte aanval en hij zette de jacht op May door.
De Camel was weliswaar veel sneller, doch het gebrek aan ervaring speelde de jonge piloot parten. Wanhopig trachtte de jonge Canadees zich los te maken uit het luchtgevecht. In een uiterste poging probeerde hij te zigzaggen wat zijn snelheid juist afremde.
Vanaf de grond werd de strijd waargenomen door Australische militairen, terwijl beide vliegtuigen de Somme–vallei invlogen.
Vanaf de grond brachten de geallieerden hun machinegeweren in stelling en vuurden op de rode Driedekker.
De piloten vlogen inmiddels ver over vijande-lijk gebied. Vliegend over de stad Vaux konden ze ternauwernood de kerktoren vermijden.
Hoger in de lucht zagen de manschappen nog een toestel verschijnen. De Canadese Captain Roy Brown mengde zich in de strijd om zijn jonge rekruut te beschermen.
Manfred von Richthofen en Wilkis May vlogen thans over het Franse heuvelland. May scheer-de rakelings langs scheer-de bomen met Von Richt-hofen vlak achter hem. De Duitse ace hoopte ondanks de sterke wind in een zodanige gun-stige positie te komen dat hij zijn tegenstan-der kon neerhalen. Op het cruciale moment blokkeerden echter zijn machinegeweren volledig. Von Richthofen kon niet meer aan-vallen, noch zich verdedigen.
Voor May leek dit luchtgevecht ten einde, maar voor Brown niet.
De Captain had inmiddels de aanval ingezet.
Met een scherpe duik naar beneden doemde achter Von Richthofen op, afwisselend van boven en van links op de Duitse ace vurend.
Tot de grond razendsnel op hem afkwam.
Al draaiend ontsnapte Brown aan een
desas-© Eric Dumigan
treuze crash.
De strijd werd gadegeslagen door de Serge-ants Bluey en Evans met hun Australische makker van de 24th Machine Gun Company van de First Australian Imperial Force, Cedric Popkin. Zij bedienen het luchtafweer¬ge-schut en ook zij vuurden met zijn Vickers ma-chinegeweer op von Richthofen.
Ineens maakte de rode Fokker een scherpe draai richting van de Duitse mijnen en niet veel later slaagde Von Richthofen er nog net in om ruw in het nabijgelegen weiland te landen.
Een Australische hospik die snel ter plekke was, hoorde Von Richthofen nog moeizaam mompelen: ‘Alles kaputt.’
Manfred von Richthofen had zijn laatste vlucht gevlogen.
Tegen zijn eigen regels in was hij te ver door-gedrongen in vijandig gebied. Lag dit aan de veranderende sterke wind of had hij zich te veel in zijn tegenstander vastgebeten?
Hij had gestreden zonder daarbij zijn eigen veiligheid goed in het oog te houden. Of was het wellicht opzet geweest?
Hij was er van doordrongen dat hij nooit meer die topprestaties zou kunnen leveren. Was dit luchtgevecht dan het uitgelezen moment,
waarop de Duitse ace het liefst strijdend ten onder wilde gaan?
Hoe het ook zij, voor de Engelsen bood deze dramatische uitkomst van het luchtgevecht een enorme moraalboost.
Direct claimden ze de overwinning en Captain Roy Brown kreeg alle lof. Maar was hij wel echt de schutter geweest die Manfred von Richt-hofen en diens rode vliegtuig tot zwijgen had gebracht? Zelf deed Brown er het zwijgen toe.
Een ooggetuige, de Australische ingenieur Darbyshire verklaarde later dat hij goed zicht had op zowel Brown als Von Richthofen en dat hij Brown niet had zien vuren vlak voor het cruciale moment dat de rode Albatros naar beneden ging.
Na de landing werd het stoffelijk overschot van Manfred von Richthofen overgebracht naar een RAF-basis in Poulainville waar artsen sectie verrichtten. Een enkele .303 kogel was de Rittmeister noodlottig geworden.
Opmerkelijk genoeg was dat de kogel via de rechteroksel het lichaam van de Duitse ace was binnengedrongen om vervolgens via de linkerborst het lichaam weer te verlaten. De kogel had een opwaartse weg afgelegd, en was nog geheel intact teruggevonden in de jas van de Duitse piloot.
Dus kon het schot niet van dichtbij afgevuurd zijn, maar moest minstens een afstand van 500 meter afgelegd hebben.
Deze gegevens in ogenschouw nemend, zou Sergeant Popkin eerder als de dodelijke schutter aangewezen moeten worden.
De kogel kon hierbij geen uitsluitsel geven, omdat zowel de piloten als de schutters op de grond hetzelfde kaliber gebruikten.
Manfred von Richthofen werd de volgende dag met volle militaire eer begraven door de No. 3 Squadron van de AFC naast hun eigen mannen op de begraafplaats in Bertangles.
Het was een van de eigenaardigheden in deze
© Eric Dumigan
oorlog die het algemene beeld van ridderlijk-heid en erecode onder de piloten voedde.
Talrijke officieren en manschappen waren bij de plechtigheid aanwezig. Zes Engelse lucht-machtofficieren droegen de kist naar het graf.
Een Anglicaanse geestelijke ging hen voor. Op de kist lagen vijf enorme kransen gemaakt van
immortelle en gebonden met Duitse kleuren.
Eén krans was afkomstig van het hoofdkwar-tier van de Britse luchtmacht, de andere kwa-men van naburige vliegvelden.
Ze droegen allemaal dezelfde inscriptie: ‘Aan de Rittmeister von Richthofen, de dappere en waardige vijand.’
Nadat de kist neergelaten was, klonken er drie
salvo’s saluutschoten.
De volgende dag vloog en Brits jachtvliegtuig vloog over Cappy aan de Somme waar het eskader van Von Richthofen gelegerd was, en dropte een bus met daarin een dramatische boodschap.
In de bus bevond zich een foto van het graf
met ernaast de Engelse militairen die saluut-schoten afvuurden, twee foto’s van de over-leden Rittmeister en een foto van het graf, overladen met bloemen en kransen. Op een bijgevoegde brief stond te lezen: ‘To the Ger-man Flying Corps. Rittmeister Baron Manfred von Richthofen was killed in aerial combat on April 21st 1918. He was burried with full military De gecrashte driedekker van Manfred von Richthofen. (Bron: Australian War Memorial)
honours. From the British Royal Airforce.’
De Duitse piloten waren verslagen. Duitsland moest zijn held herdenken zonder kist en zon-der graf.
De herdenking vond plaats op 2 mei in de Ber-lijnse Alten Garnisonskirche. Tot de uitgeno-digden behoorde de familie Von Richthofen, de keizer liet zich vertegenwoordigen door de luchtmachtgeneraals, doch keizerin Augusta
Viktoria was wel aanwezig.
Als eerbetoon werd het Jagdgeschwader 1 als eerbetoon naar Von Richthofen vernoemd.
Hermann Göring, de latere Duitse
lucht-maarschalk, was de laatste commandant van dit eskader.
Von Richthofens’ score van 80 overwinningen is door geen enkele gevechtspiloot in de Eer-ste Wereldoorlog overtroffen. Dit record zou pas in de Tweede Wereldoorlog sneuvelen.
Na twee keer te zijn herbegraven vond Man-fred von Richthofen in 1975 zijn laatste rust-plaats in het familiegraf in Wiesbaden.
Voor Anthony Fokker viel aan de gevolgen van het verliezen van de oorlog door de Duit-sers niet te ontkomen.
De vliegtuigindustrie werd zwaar getroffen door de geallieerde eisen bij de Vrede van Versailles.
Het land werd in de komende jaren ook nog eens geteisterd door regeringscrises, hongersnood, linkse en rechtse rebellie, en ziekten.
Door de immense inflatie had niets meer waarde, zelfs de banktegoeden niet. In het verslagen Duitsland kelderde de waarde van Fokkers ondernemingen en investeringen.
Net als andere Duitsers die rijk waren ge-worden door de oorlog, probeerde Anthony zijn geld nog veilig te stellen voordat de natie volledig ondergedompeld werd in de Novemberrevolutie.
Overdracht van het stoffelijk overschot van Manfred von Richthofen.
(Bron: Australian War Memorial)
Het met bloemen en kransen overladen graf.
(Bron: Australian War Memorial)
Voetnoot:
1 Om de deal rond te krijgen, stuurde Den Haag in april 1917 een luitenant van de lucht-dienst, Jacob Duinker, naar Fokker. Ze ont-moetten elkaar in Hotel Bristol in Berlijn.
De daadwerkelijke levering en verzending van het vliegtuig stond onder toezicht van de Nederlandse toppiloot, luitenant Willem Ver-steegh, die begin augustus in Schwerin aan-kwam om het vliegtuig te testen en daar zou blijven tot de deal in oktober was afgerond.
Per spoor werden 16 D.III -jagers naar Neder-land geëxporteerd en kwamen uiteindelijk aan op Soesterberg, de enige militaire lucht-machtbasis.
Fokker verdiende met de transactie 369.000 Nederlandse guldens.
Terug naar pagina 15