HOOFDSTUK 4 ONDERZOEKSRESULTATEN
4.4 GRI: Vergroten van transparantie?
4.4.2 Kwaliteit
Om het maatschappelijk verslag van kwalitatief goede aard te laten zijn, heeft GRI 6 uitgangspunten opgesteld, welke eerder ook in het theoretisch gedeelte aan bod zijn geweest. Het betreft evenwichtigheid (1), vergelijkbaarheid (2), nauwkeurigheid (3), tijdigheid (4), helderheid/leesbaarheid (5) en betrouwbaarheid (6). Om deze uitgangspunten te onderzoeken zijn in totaal 19 vragen opgesteld (zie bijlage vier Criteria Kwaliteit, vraag 11 t/m 29).
Hieronder worden per uitgangspunt de bijbehorende vragen vermeld. Na elke vraag volgt een tabel met daarin vermeld de scores van de maatschappelijke verslagen, opgesplitst naar applicatie level,A-B-C. Bij elke tabel volgt nog een alinea waarin de resultaten nader worden besproken.
1. Evenwichtigheid/Balans
Vraag 11: Geeft het maatschappelijk verslag zowel positieve als negatieve aspecten omtrent de bedrijfsvoering weer?
Tabel 11
Voor het bepalen van de evenwichtigheid/balans van het verslag zijn een drietal vragen opgesteld. Vraag 11 brengt in kaart in welke mate ondernemingen zowel over positieve en negatieve aspecten rapporteren in hun verslag. In veel verslagen worden wel een aantal negatieve aspecten aangegeven, echter blijft positieve berichtgeving overheersend. In de level A verslagen lees je meer cases over dilemma’s waartegen de onderneming aan loopt. Ook Rabobank geeft expliciet aan dat ze enkele malen negatief in het nieuws zijn (wielerploeg, investeren in wapenhandel) geweest en hoe ze daar vervolgens op gereageerd hebben.
Vraag 12: Zijn er in het verslag trends (jaar tot jaar basis) waar te nemen?
Tabel 12
Vraag 12 betreft in welke mate uit het verslag blijkt hoe de organisatie zich in de loop van de jaren heeft ontwikkeld betreffende MVO prestaties. Daarbij blijkt uit tabel 12 dat bijna 70% (10 van de 15 verslagen) van de maatschappelijke verslagen haar prestatie indicatoren presenteren op een wijze waarop naast de 2007 gegevens ook de 2006 en 2005 gegevens naar voren komen. Sommige ondernemingen gaan zelfs nog verder terug. Shell heeft zelfs relatieve posities van haar KPI’s uit 1998 in het verslag opgenomen.
Vraag 13: In welke mate wordt gesproken over CO2 uitstoot?
Tabel 13
Klimaatverandering is binnen MVO een belangrijk issue. CO2 heeft daarop een grote impact. Vraag 13 behandelt de mate waarin ondernemingen over CO2 rapporteren. Daarbij zijn een
Level: A B C Totaal
a) Er wordt (zo goed als) niet gerapporteerd over negatieve aspecten 1 1 2 b) Positieve berichtgeving is overheersend. Enkele negatieve aspecten worden benoemd 4 3 7 c) Het verslag geeft een evenwichtig beeld: positieve en negatieve aspecten zijn in balans 4 1 1 6
Level: A B C Totaal
a) slecht, het verslag geeft slechts 2007 gegevens (KPI) weer 1 1 b) voldoende, het verslag geeft naast 2007 ook 2006 gegevens weer 2 2 4 c) goed, het verslag geeft naast 2007 ook 2006 en 2005 gegevens weer 4 4 2 10
Level: A B C Totaal
a) Er wordt nauwelijks informatie verstrekt (1 aspect) 0 b) Er wordt algemeen informatie verstrekt (2-3 aspecten) 3 2 5 c) Er wordt uitgebreid/gedetailleerd informatie verstrekt (4 aspecten) 4 3 3 10
viertal aspecten opgesteld welke meegenomen dienen te worden bij CO2 rapportage. Dit betreft: 1) toekomst, 2) maatregelen om te verminderen, 3) kwantitatieve uitstoot, 4) ketenbeheer betrokken. Daarbij blijkt dat bijna 70% (10 van de 15 verslagen) uitgebreid rapporteert over CO2. Veel ondernemingen hebben in hun verslag een apart hoofdstuk dan wel paragraaf opgenomen om over dit issue te rapporteren.
2. Vergelijkbaarheid
Vraag 14: Is er in het verslag een verwijzing naar een benchmark opgenomen?
Tabel 14
Vraag 14 betreft in hoeverre ondernemingen in hun maatschappelijk verslag verwijzen naar een benchmark. Benchmarkonderzoeken geven aan hoe ondernemingen presteren op het gebied van MVO. Uit tabel 14 blijkt dat in elf (73%) van de vijftien verslagen een algemene dan wel sectorspecifieke benchmark wordt vermeld. Uit de tabel blijkt ook dat de level C verslagen in mindere mate verwijzen naar een dergelijke benchmark. Veel genoemde benchmarks zijn de Dow Jones Sustainability Index (DJSI), FTSE4Good en de Transparantiebenchmark. Een aantal ondernemingen geeft ook aan dat het de ambitie heeft om opgenomen te worden in een benchmark. Zo geeft KPN (level C) aan dat zij opgenomen wil worden in de DJSI. Fortis (level B) heeft voor zich zelf een doel gesteld op welke hoogte zij in 2010 wil staan in de DJSI. TNT (level A) geeft aan algemeen leider te willen zijn in DJSI.
Vraag 15: Het maatschappelijk verslag bevat doelstellingen met betrekking tot economische aspecten van de bedrijfsvoering
Tabel 15:
Vraag 16: Het maatschappelijk verslag geeft inzicht in de resultaten met betrekking tot economische aspecten van de bedrijfsvoering
Tabel 16
Economische aspecten
Vraag 15 en 16 behandelen in hoeverre economische aspecten in het maatschappelijk verslag aan de orde komen. Vraag 15 gaat in op in welke mate het verslag doelstellingen (tabel 15) opstelt omtrent economische aspecten. Vraag 16 gaat vervolgens in op in welke mate daarover gerapporteerd (tabel 16) wordt. Uit tabel 15 blijkt dat het merendeel van de ondernemingen in hun verslagen (67%) geen kwantitatieve doelstellingen opneemt betreffende economische aspecten. Enkele ondernemingen die dat wel doen zijn bijvoorbeeld Akzo Nobel (level A). In hun verslag staat het volgende:
- ‘New target to increase share of eco-efficient solutions to at least 30 percent by 2015’ Level: A B C Totaal
a) Geen enkele benchmark 1 3 4
b) Algemene benchmark 2 2 2 6
c) Algemene en sectorspecifieke benchmark 2 3 5
Level: A B C Totaal
a) Geen expliciete doelstellingen 1 2 4 7 b) Algemene beschrijving van tenminste één financiële en één niet financiële doelstelling 1 2 3 c) Specifieke beschrijving van tenminste één financiële en één niet financiële doelstelling,
waarbij één van beiden een kwantitatieve prestatiedoelstelling is 2 2 1 5
Level: A B C Totaal
a) Geen toelichting 0
b) Toelichting over traditionele financiële indicatoren zoals omzet, beloningen, winst e.d. 2 4 6 c) Toelichting over zowel traditionele financiële als niet financiële indicatoren 4 4 1 9
- By 2012, Akzo Nobel aims to achieve a USD 2 billion revenue milestone in China. If it is to meet this target in the emerging market, selecting the right suppliers of raw material is crucial’
Schiphol (level C) heeft haar doelstellingen overzichtelijk in een tabel staan. Zo geeft zij aan hoeveel projecten er op het gebied van innovatie bereikt moeten worden. Ook vermeldt zij het aantal lijndienst bestemmingen dat vanuit Schiphol voor passagiers en vracht bereikbaar moet zijn. Terwijl er in de verslagen weinig kwantitatieve doelstellingen vermeld worden, blijken alle ondernemingen in meer of mindere mate wel verslag te doen omtrent de resultaten op dit gebied (tabel 16).
Vraag 17: Het maatschappelijk verslag bevat doelstellingen met betrekking tot milieu aspecten van de bedrijfsvoering.
Tabel 17
Vraag 18: Het maatschappelijk verslag geeft inzicht in de resultaten met betrekking tot milieu aspecten van de bedrijfsvoering
Tabel 18
Milieu aspecten
Vraag 17 en 18 behandelen in hoeverre milieu aspecten in het maatschappelijk verslag aan de orde komen. Wat betreft doelstellingen over milieu aspecten (vraag 17) blijkt dat ruim de helft (53%) van de ondernemingen kwantitatieve doelstellingen in haar verslag opneemt (tabel 17). Daarbij valt op dat de level A verslagen hierbij beter scoren dan de level B en C verslagen. Resultaten omtrent milieu aspecten van de bedrijfsvoering (vraag 18) worden door bijna alle ondernemingen in hun verslag opgenomen. Zoals al eerder is vermeld in het deel van ‘Sustainability Context’, is de manier waarop indicatoren worden weergegeven wel verschillend. Sommige ondernemingen geven alleen absolute getallen weer, terwijl andere ook relatieve getallen weergeven. De laatste weergave (relatieve) bevordert de mate waarin maatschappelijk verslagen met elkaar vergelijkbaar zijn.
Vraag 19: Het maatschappelijk verslag bevat doelstellingen met betrekking tot sociale aspecten van de bedrijfsvoering
Tabel 19
Vraag 20: Het maatschappelijk verslag geeft inzicht in de resultaten met betrekking tot sociale aspecten van de bedrijfsvoering.
Level: A B C Totaal
a) Geen expliciete doelstellingen 2 1 3
b) Algemene beschrijving van tenminste twee doelstellingen 1 3 4 c) Specifieke beschrijving van tenminste twee doelstellingen waarbij een kwantitatieve
prestatiedoelstelling wordt gegeven. 4 3 1 8
Level: A B C Totaal
a) Het verslag geeft kwantitatieve informatie over tenminste 0-2 indicatoren 0 b) Het verslag geeft kwantitatieve informatie over tenminste 3-4 indicatoren 1 1 c) Het verslag geeft kwantitatieve informatie over tenminste 5 indicatoren 4 5 5 14
Level: A B C Totaal
a) Geen expliciete doelstellingen 3 3 6
b) Algemene beschrijving van tenminste twee doelstellingen 1 1 c) Specifieke beschrijving van tenminste twee doelstellingen waarbij een kwantitatieve
Tabel 20
Sociale aspecten
Vraag 19 en 20 richten zich op doelstellingen en resultaten omtrent sociale aspecten. Uit tabel 19 en 20 blijkt dat ondernemingen, die level A verslagen produceren, meer expliciet doelstellingen in hun verslag weergeven dan dat level B en C verslagen dat doen.
Wat betreft het weergeven van resultaten blijkt dat dertien van de vijftien ondernemingen (87%) in hun verslagen rapporteren over minimaal vijf indicatoren. Daarbij dient vermeld te worden, dat in die groep van dertien verslagen, grote verschillen zitten betreffende het aantal indicatoren dat wordt weergegeven. In sommige verslagen zijn complete HR tabellen (TNT en Rabobank) opgenomen terwijl in andere verslagen geen tabellen zijn opgenomen maar in de tekst maximaal vijf indicatoren te vinden zijn.
In het algemeen geldt, voor zowel economisch, als milieu, als sociale aspecten, dat de wijze van presentatie van doelstellingen en indicatoren sterkt uiteen loopt. Sommige ondernemingen hebben tabellen in hun verslag opgenomen met daarin vermelding van de doelstellingen van 2007, de realisatie en de gestelde doelen voor 2008. Voor de lezer is het zodoende gemakkelijk om prestaties te beoordelen. Andere ondernemingen nemen weliswaar kwantitatieve doelstellingen op in hun verslag, maar hiervoor moet je eerst het verslag doorspitten voordat je weet welke doelstellingen de onderneming heeft opgesteld. Hetzelfde geldt voor indicatoren: in veel verslagen vind je een overzicht met daarin overzichtelijk de prestatie indicatoren vermeld. Er zijn echter ook ondernemingen welke de prestatie indicatoren door het gehele verslag opnemen.
Vraag 21: In hoeverre zijn cijfers van 2007 met 2006 te vergelijken (consistentie)?
Tabel 21
Consistentie in de cijfers is van groot belang, aangezien dit de stakeholder in staat stelt de prestaties van de onderneming door de jaren heen te beoordelen. Vraag 21 behandelt in hoeverre cijfers van 2007 met 2006 zijn te vergelijken. Tabel 21 geeft daarvan de resultaten weer. Vermeld dient te worden dat wanneer een onderneming c (inconsistent, maar verklaard/ toegelicht) scoort, dit betekent dat er indicatoren zijn welke niet consistent zijn. Echter wil dat niet zeggen dat alle indicatoren inconsistent zijn. Bij één onderneming, Nutreco (C), is vergelijking niet altijd mogelijk aangezien zij weinig kwantitatieve gegevens weergeven. De gegevens die daarbij worden weergegeven betreffen voornamelijk 2007 gegevens.
Level: A B C Totaal
a) Het verslag geeft kwantitatieve informatie over tenminste 0-2 indicatoren 1 1 b) Het verslag geeft kwantitatieve informatie over tenminste 3-4 indicatoren 1 1 c) Het verslag geeft kwantitatieve informatie over tenminste 5 indicatoren 4 5 4 13
Level: A B C Totaal
a) Vergelijking niet mogelijk 1 1
b) Inconsistent 1 1
c) Inconsistent, maar verklaard/toegelicht 3 4 7
Vraag 22: In hoeverre blijkt uit het maatschappelijk verslag duidelijk welke personen er verantwoordelijk zijn voor MVO en is er een koppeling tussen MVO prestaties en managementbeloningen?
Tabel 22
Vraag 22 behandelt of er in het verslag een beschrijving aanwezig is van de verantwoordelijkheden omtrent MVO. Daarnaast wordt er gekeken of variabele beloningen gekoppeld zijn aan MVO doelstellingen. Uit bovenstaande tabel (22) blijkt dat level A verslagen duidelijk beter scoren op dit onderdeel. In alle level A verslagen wordt gerapporteerd over de koppeling van bonussen en in drie van de vier gevallen worden ook de verantwoordelijkheden aangegeven.
Hieronder volgen nog een aantal citaten uit verslagen waaruit de koppeling van bonus aan MVO blijkt:
- Akzo: ‘sustainability is firmly anchored in the personal targets and remuneration
schemes of managers and employees at all levels of the company’
- Rabobank: ‘verplicht om minimaal één MVO doelstelling op te nemen in hun performance management’
- Shell: ‘Sustainable development is also part of how we assess our performance and pay our
people. It counts for 20% of the Shell Scorecard that we use in determining bonuses
- TNT: ‘mission related pay’. Er wordt aangegeven dat beloningen op basis van financial
targets (70%) en non financial targets (30%)’ worden vastgesteld
Verantwoordelijkheden omtrent MVO worden vaak duidelijk gemaakt in een apart(e) paragraaf of hoofdstuk over corporate governance, waarbij een viertal verslagen een organogram hebben opgenomen waaruit blijkt hoe de verantwoordelijkheden omtrent MVO in elkaar steken. Verslagen welke geen vermelding bevatten van verantwoordelijkheden, verwijzen daarvoor vaak naar het jaarverslag.
3. Nauwkeurigheid
Vraag 23: Meettechnieken en basis voor calculatie worden duidelijk beschreven en kunnen worden herhaald
Tabel 23
Vraag 23 betreft in welke mate meettechnieken en basis voor calculatie duidelijk worden beschreven. Slechts uit vier verslagen blijkt helder op welke wijze(n) gegevens berekend worden (tabel 23). Zo heeft Rabobank (level A) een aparte paragraaf opgenomen ‘Technieken en
berekeninggrondslagen voor gegevensmetingen’. Ook TNT (level A) geeft aan op welke wijze
zij haar informatie verzamelt (onder meer questionnaires), en hoe CO2 berekend wordt: ‘we have
updated, improved and extended our method of calculating our CO2 footprint in accordance with the Greenhouse Gas Protocal, the changes are …’ Ook Crown van Gelder verwijst in haar
reporting scope naar ‘parameter definitions and measurement methods’, welke in haar bijlage is toegevoegd.
Level: A B C Totaal
a) Geen duidelijke verantwoordelijkheden, geen koppeling 4 1 5 b) Beschrijving van verantwoordelijkheden, koppeling ontbreekt 4 4 c) Koppeling aanwezig, beschrijving van verantwoordelijkheden ontbreekt 1 1 2 d) Beschrijving van zowel verantwoordelijkheden als koppeling 3 1 4
Level: A B C Totaal
a) Niet beschreven 3 3 6
b) Matig beschreven 1 2 2 5
Verslagen waarin geen meettechnieken zijn opgenomen, verwijzen vanuit hun GRI lijst vaak naar de reporting scope. Echter blijkt daar nauwelijks tot geen informatie te vinden over meettechnieken. Daarbij dient te worden opgemerkt dat level C verslagen vanuit GRI ook niet verplicht worden tot het opnemen van meettechnieken. Een voorbeeld hiervan is Ahold, welke niet rapporteert over meettechnieken.
Shell geeft in haar verslag terecht aan dat de nauwkeurigheid van sociale en milieu gegevens verschillen ten opzichte van financiële data:
‘Reporting environmental and social data differs from reporting financial data in a number of important ways. There are inherent limitations to the accuracy, precision and completeness of environmental and social data……….Still others rely on estimation and modelling’
Vraag 24: Wordt in het maatschappelijk verslag gebruikgemaakt van schattingen en in hoeverre worden methodes om tot schattingen te komen uiteengezet?
Tabel 24
Vraag 24 betreft of er in het maatschappelijk verslag verwezen wordt naar schattingen en of er wordt uitgelegd hoe tot deze schattingen is gekomen. In tabel 24 zijn hiervan de resultaten te vinden. Shell is bijvoorbeeld één van de vijf ondernemingen welke gebruikmaakt van schattingen. De wijze waarop deze tot stand komen, staat ook vermeld in het verslag. Een voorbeeld: ‘Unless otherwise noted, estimates of the number of homes served, or cars fuelled by
our activities, throughout this report are based on the average electricity consumption of a household in Europe and the fuel efficiency and petrol tank size of a typical small car’.
4. Tijdigheid
Vraag 25: Is het maatschappelijk verslag uitgegeven voorafgaand aan de AVA?
Tabel 25
Wat betreft tijdigheid is gekeken naar of het maatschappelijk verslag uitgebracht wordt voorafgaand aan de AVA (vraag 25), zodat het verslag op deze jaarlijkse vergadering besproken kan worden. Uit het onderzoek blijkt echter dat vijf verslagen zijn gepubliceerd nadat de AVA heeft plaatsgevonden.
5. Helderheid/leesbaarheid
Vraag 26: Kan de lezer van het maatschappelijk verslag gemakkelijk informatie vinden, oftewel is het verslag goed gestructureerd: 1) inhoudsopgave met paginanummer, 2) inhoudsopgave gerelateerd aan people, planet, profit, 3) samenvatting van de belangrijkste resultaten, 4) GRI Tabel.
Tabel 26
Level: A B C Totaal
a) Ja, er wordt gebruikgemaakt van schattingen, methodes/aannames worden ook uitgelegd 3 2 5 b) Ja, er wordt gebruikgemaakt van schattingen, maar methodes worden niet uitgelegd 1 1 3 5 c) Nee, er wordt niet expliciet aangegeven dat gebruikt gemaakt wordt van schattingen 3 2 5
A B C Totaal
a) nee 1 2 2 5 b) ja 3 4 3 10
Level: A B C Totaal
a) Slecht gestructureerd, 1 van de hierboven genoemde aspecten is verwerkt 0 b) Redelijk gestructureerd, 2-3 van de hierboven genoemde aspecten zijn verwerkt 4 4 4 12 c) Goed gestructureerd, 4 van de hierboven genoemde aspecten zijn verwerkt 2 1 3
Informatie moet zijn opgenomen op een manier dat zij inzichtelijk en toegankelijk is voor de lezer van het verslag. Hiervoor zijn een drietal vragen (vraag 26-28) opgesteld. Vraag 26 betreft de structuur van het verslag. Aan de hand van een viertal criteria wordt deze structuur beoordeeld. Zoals uit tabel 26 blijkt, zijn er slechts drie verslagen welke aan alle vier de criteria voldoen. In de verslagen ontbreekt de GRI tabel regelmatig, hiervoor wordt dan een verwijzing naar het internet gemaakt. Daarnaast zijn er slechts een drietal verslagen welke hun inhoudsopgave letterlijk inrichten volgens people (sociaal), planet (milieu) en profit (economie). Veel ondernemingen kiezen er bijvoorbeeld voor hun verslag in te richten naar voor hun relevante thema’s of dilemma’s. Ook zijn er een vijftal verslagen welke hun verslag inrichten naar de verschillende stakeholders. Samengevat kan gesteld worden dat de manier waarop ondernemingen hun maatschappelijke verslag inrichten, nog zeer uiteenloopt.
Vraag 27: In welke mate worden verklaringen voor gehanteerde definities gegeven en tabellen en grafieken duidelijk toegelicht?
Tabel 27
Vraag 27 betreft in hoeverre een onderneming definities geeft voor bepaalde termen en of tabellen en grafieken in het verslag duidelijk worden toegelicht. Wat betreft de definities is er gekeken of het verslag een soort van glossary bevat. Voor alle verslagen geldt dat tabellen en grafieken worden toegelicht; echter voor negen verslagen geldt dat er geen verklarende woordenlijst is opgenomen. Daarbij dient wel vermeld te worden dat voor sommige verslagen, bijvoorbeeld Akzo Nobel, gedurende het verslag definities uiteengezet worden. De opname van een woordenlijst in het verslag is in zo’n geval minder noodzakelijk.
Vraag 28: In welke mate zijn afbeeldingen/foto’s en grafische weergaven van toegevoegde waarde?
Tabel 28
Vraag 28 betreft in welke mate afbeeldingen, foto’s en grafische weergaven van toegevoegde waarde zijn. Eigenlijk scoorden nagenoeg alle verslagen hier positief op. Oftewel foto’s, dan wel grafische weergaven, vormden methodes om maatschappelijk prestaties te verduidelijken. Eén verslag, Ahold (C), heeft in haar verslag extreem veel foto’s van lachende mensen opgenomen, wat niet direct te maken heeft met haar MVO prestaties. Dit neigt voor de lezer tot impressiemanagement.
6. Betrouwbaarheid
Vraag 29: Is het verslag gecontroleerd?
Tabel 29
Level: A B C Totaal
a) Slecht, geen van beiden 0
b) Redelijk, één van beide aspecten wordt toegelicht 2 5 2 9 c) Goed, beide aspecten worden duidelijk toegelicht 2 1 3 6
Level: A B C Totaal
a) Nee, afbeeldingen en grafische weergaven zijn niet van toegevoegde waarde 0 b) Soms, afbeeldingen of grafische weergaven zijn van toegevoegde waarde 1 1 c) Ja, afbeeldingen en grafische weergaven zijn van toegevoegde waarde 4 6 4 14
Level: A B C Totaal
a) ja 3 2 3 8
GRI geeft aan dat informatie en processen toetsbaar moeten zijn, zodat kwaliteit en relevantie bepaald kunnen worden. Een manier voor de stakeholder om zekerheid te verkrijgen over de betrouwbaarheid van informatie in een maatschappelijk verslag, is een accountantsverklaring. Van de vijftien verslagen zijn er acht waarbij een accountant assurance heeft verleend (tabel 29). Eén verslag, Shell (A), bevat een verklaring van materiedeskundigen (external review committee) betreffende de betrouwbaarheid van informatie in het maatschappelijk verslag.
De mate van assurance verschilt. Bij één verslag is een redelijk mate van zekerheid verstrekt, drie verslagen hebben een beperkte mate van zekerheid en de overige verslagen hebben een combinatie van beiden.