10 juni 2013 maandag
NSA-lek maakt zichzelf bekend
BYLINE: VAN ONZE BUITENLANDREDACTIE
SECTION: Ten Eerste
LENGTH: 692 woorden
De klokkenluider van de grootschalige afluisterpraktijken in de VS is uit de anonimiteit getreden.
Edward Snowden, een 29-jarige oud-medewerker van de CIA, handelde uit 'afschuw'.
De klokkenluider die verantwoordelijk is voor het uitlekken van geheime programma's van de
Amerikaanse spionagedienst NSA heeft zichzelf bekendgemaakt. Zijn identiteit werd gisteren op zijn
verzoek onthuld door The Guardian, de Britse krant die de zaak aan het rollen bracht. Hij is een
voormalig medewerker van de CIA, die nu in dienst is bij een technisch adviesbureau.
De 29-jarige Edward Snowden liet weten dat hij niet van plan is zich achter anonimiteit te verschuilen
omdat hij ervan overtuigd is dat hij niets verkeerds heeft gedaan. Snowden speelde geheime
documenten door waaruit blijkt dat de National Security Agency (NSA) in het geheim gegevens over
telefoongesprekken verzamelt en bij internetbedrijven e-mails, chatgesprekken, foto's, bestanden,
video's en zoekopdrachten checkt.
Snowden zegt te hebben gehandeld uit 'afschuw' over het vermogen van de overheid om binnen te
dringen in de persoonlijke levenssfeer van burgers. De NSA verzocht dit weekeinde een strafrechtelijk
onderzoek in te stellen naar het lekken van de geheime programma's. De Amerikaanse regering zegt
dat de geheime programma's nodig zijn om het land te beveiligen tegen terrorisme.
In een briefje dat hij bij de documenten voegde, schreef Snowden: 'Ik begrijp dat ik zal moeten lijden
voor wat ik doe.' Hij zegt dat hij niet in de schijnwerpers terecht wil komen. 'Ik wil niet dat het verhaal
over mij gaat. Ik wil dat het gaat over wat de Amerikaanse regering doet.'
'Ik hoop dat dit een debat losmaakt over de vraag in welke wereld we willen leven. Mijn enige motief
is de mensen te informeren over wat er in hun naam gebeurt en wat er tegen hen gebeurt', aldus
Snowden in The Guardian. Snowden zegt dat hij een comfortabel leven leidde met een jaarsalaris van
200 duizend dollar, een vriendin, een goede carriËre en geliefde familieleden. 'Ik ben bereid dat
allemaal op te offeren omdat ik het niet kan hebben dat de Amerikaanse regering privacy, de vrijheid
van het internet en fundamentele vrijheden van de mensen vernietigt met dit enorme controleapparaat
dat ze in het geheim bouwen.'
Drie weken geleden kopieerde hij de laatste documenten die hij openbaar wilde maken. Hij was toen
op Hawaii, waar hij op contractbasis werkte bij het plaatselijke NSA-kantoor. Tegen zijn meerdere bij
de NSA zei hij dat hij een paar weken weg moest voor een medische behandeling. Hij lijdt aan
epilepsie. Tegen zijn vriendin bleef hij vaag over zijn vertrek.
Hij vloog naar Hongkong, waar hij zijn intrek nam in een hotel. Vanuit zijn hotelkamer verstuurde hij
zijn informatie. Hij nam tal van maatregelen om te voorkomen dat hij zou worden afgeluisterd,
afgetapt of gefilmd. Als technicus die jaren in de wereld van spionage heeft gewerkt wist hij dat het
niet moeilijk moest zijn hem op te sporen.
Hij zegt te vrezen dat de autoriteiten zijn familieleden, vrienden en vriendin zullen achtervolgen. 'Daar
zal ik mee moeten leven. Ik zal geen contact meer met hen kunnen opnemen. De autoriteiten zullen
zich agressief gedragen tegenover iedereen die mij kent. Daar ligt ik wakker van.'
Snowden werd gisteren in blogs op het internet meteen al gebombardeerd tot held en vergeleken met
zijn landgenoten Bradley Manning (WikiLeaks) en Daniel Ellsberg (Pentagon Papers). Zelf voorziet
hij geen rooskleurige toekomst. 'Al mijn opties zijn slecht', zei hij tegen The Guardian. Hij verblijft nu
in Hongkong. De Verenigde Staten zouden zijn uitlevering kunnen vragen. Ook is het volgens hem
mogelijk dat de Chinese overheid hem wil horen over zijn ervaring bij de NSA en CIA. En hij sluit
niet uit dat hij door de CIA wordt ontvoerd. 'Iets verderop staat een CIA-kantoor - het Amerikaanse
consulaat. Ik weet zeker dat ze het daar de komende week druk krijgen. En met die zorg zal ik
voortaan moeten leven, hoe lang dat ook moge zijn'. Snowden hoopt ergens asiel te krijgen,
bijvoorbeeld in IJsland.
11 juni 2013 dinsdag
Snowdenleaks
BYLINE: BERT WAGENDORP
SECTION: Ten Eerste; Blz. 2
LENGTH: 575 woorden
Column
De kans dat Edward Snowden (29) een miserabel bestaan wacht, opgejaagd en ver van land en
geliefden, is niet denkbeeldig. Snowden lekte de informatie die leidde tot het NSA-schandaal - en
daarvoor gaat hij zwaar boeten.
Er is nog geen catchy naam bedacht voor de affaire, zoals dat ooit gebeurde met 'Watergate' en
'WikiLeaks'. Misschien moeten we er 'SnowdenLeaks' van maken, als eerbewijs.
Niet de terroristen, maar wijzelf zagen aan de poten van onze open, vrije samenleving. Het NSA-lek
laat zien waar de War on Terror na de aanslagen van 11 september 2001 ons heeft gebracht. De
'securocrats' hebben zichzelf het recht toegekend op een nooit eerder vertoonde schaal onze privacy te
schenden, ons te begluren en af te luisteren - en dat paradoxaal genoeg uit naam van de vrijheid. En
die van de veiligheid. Daarvoor, beweren veiligheidsdiensten en politici graag, moeten we de
schending van onze privacy en vrijheid maar op de koop toenemen.
Na Snowdenleaks is de vraag urgenter dan ooit: zijn we niet bezig een wereld te creëren waarin Big
Brother elk woord dat we spreken of schrijven controleert, elke stap die we zetten vastlegt en onze
gedachten documenteert aan de hand van onze zoekwoorden op Google? Zonder adequate controle
van de controleurs - want die zijn geheim.
De Duitse filosoof Peter Sloterdijk waarschuwde na de aanslagen van 2001 voor de repercussies voor
vrijheid en privacy die er het gevolg van zouden zijn. Die waarschuwing, blijkt nu, was terecht. Met
een beroep op de gevaren van terreur, én door die gevaren enorm uit te vergroten, verschaften geheime
diensten zich een motief voor een ongebreidelde invasie van de privésfeer van de burger.
Die laatste gaat zelf niet vrijuit. De snelkookpanaanslag van Boston, een criminele actie van twee
idioten, werd door media, politiek én publiek uitvergroot tot een gebeurtenis die zo ongeveer de
wereldvrede bedreigde. Onmiddellijk volgde het verwijt aan president Obama dat hij de gevaren van
terrorisme ernstig onderschatte en werd hem de vraag gesteld hoe hij herhaling dacht te voorkomen.
Zo houden burgers, media, politiek én geheime diensten elkaar in een ijzeren greep en gaan ze een
gezamenlijke route die maar tot één antwoord lijkt te leiden: nóg meer angst, wantrouwen en paranoia,
nóg meer controle. Dat hij die verstikkende dynamiek in gang heeft gezet, moet Osama bin Laden,
tussen het bedrijven van de liefde met zeventig gewillige maagden door, wel veel vreugde
verschaffen.
Daniel Ellsberg (82), de klokkenluider die in 1971 de 'Pentagon Papers' naar buiten bracht waaruit
bleek dat de Amerikaanse regering de burgers jarenlang had voorgelogen over de oorlog in Vietnam,
schreef maandag dat de veiligheidsdiensten de VS hadden veranderd in de 'United Stasi of America':
de vervloekers van de decadente westerse vrijheden wrijven zich in de handen.
'Ik hoop dat dit een debat losmaakt over de vraag in welke wereld we willen leven', zei Snowden
gisteren in de Volkskrant. 'Mijn enige motief is de mensen te informeren over wat er in hun naam
gebeurt en wat er tegen hen gebeurt.'
Wij, de burgers, moeten hem dankbaar zijn. Snowden drukt ons met de neus op de feiten: we zijn al
veel verder op weg naar de volledig gecontroleerde samenleving dan we vermoedden. Dankzij zijn
wake up call zijn we wakker en kunnen we proberen de weg naar een echt liberale samenleving terug
te vinden - misschien is het nog niet te laat.
Die dynamiek verschaft Osama veel vreugde.
11 juni 2013 dinsdag
Hoe NSA zich 'big data' eigen maakte
BYLINE: THE NEW YORK TIMES
SECTION: Ten Eerste; Blz. 5
LENGTH: 710 woorden
Spionagedienst verwerkt dagelijks enorme informatiestromen
Toen Amerikaanse spionage-onderzoekers tijdens hun jacht op terroristen nieuwe manieren zochten
om door enorme hoeveelheden telefoongegevens en e-mails te spitten, benaderden ze Silicon Valley.
Digitale communicatie was de afgelopen jaren explosief toegenomen en de informatie stapelde zich
op. In Silicon Valley hadden computerexperts ingewikkelde vergelijkingen bedacht om Russische
bendeleden te dwarsbomen die creditcardfraude wilden plegen.
Het is slechts een van de vele methoden van de National Security Agency (NSA) en andere diensten
om de geheimen van 'Big Data' te ontrafelen. De revolutie in softwaretechnologie heeft de NSA,
Amerika's grootste en meest geheimzinnige spionagedienst, volledig getransformeerd. De dienst
waarvan zowel het budget als het aantal werknemers geheim is, is de virtuele huisbaas geworden van
de digitale bezittingen van Amerikanen en buitenlanders. Bergen digitale informatie worden nu door
de NSA snel geanalyseerd.
De nieuwe technologie heeft Amerika's spionnen voor het eerst de mogelijkheid gegeven om de
activiteiten van personen overal ter wereld na te gaan. Zonder ze in de gaten te houden of hun
gesprekken af te luisteren. De onthullingen van klokkenluider Edward Snowden bieden een zeldzame
inkijk in het groeiende bereik van de NSA.
De spionagedienst heeft de laatste jaren een snelle uitbreiding ondergaan om de enorme hoeveelheid
informatie die dagelijks wordt gecreëerd, te verwerken. Miljarden dollars zijn door de regering sinds
'9/11' in de dienst gepompt. In de bergen van Utah wordt een 92 duizend vierkante meter grote vesting
gebouwd, zo te zien om enorme hoeveelheden gegevens voor eeuwig op te slaan. Overal in de VS zijn
onderscheppingsstations gebouwd, evenals een van 's werelds snelste computers.
De mogelijkheden van de NSA zijn nu veel groter dan de meeste buitenstaanders dachten. 'Vijf jaar
geleden zou ik gezegd hebben dat ze niet in staat zijn om een behoorlijke hoeveelheid internetverkeer
te volgen', zegt Herbert Lin, een telecommunicatie-deskundige van de National Research Council.
'Maar het lijkt er nu op dat ze dichtbij dat doel komen.'
Een deel van het geld dat zowel de Bush- als de Obama-regering spendeerde aan hightech-
inlichtingenvergaring, ging naar externe dienstverleners zoals Booz Allen Hamilton. Snowden werkte
de afgelopen drie maanden voor dit bedrijf. De flinke groei van Booz sinds '9/11' is voor een groot
deel te danken aan de verkoop van deskundigheid, technologie en mankracht aan de NSA en andere
spionagediensten.
'Hier heeft het publiek grotendeels geen weet van', zegt Danielle Brian van POGO, een
onderzoeksorganisatie die de uitbesteding van overheidswerk in kaart brengt. 'Ruim een miljoen
externen hebben toestemming om met bijzonder vertrouwelijke informatie om te gaan.'
Hoe hecht de relatie met de overheid is, blijkt uit het feit dat Obama's hoogste spionagebaas, James
Clapper, een voormalig Booz-bestuurslid is. Zijn voorganger onder Bush, John McConnell, werkt nu
voor Booz, dat zo'n 25 duizend werknemers telt.
Het vermogen van de NSA om op efficiënte wijze metadata, gegevens over wie belt of e-mailt, te
doorgronden, heeft aftappen en afluisteren minder urgent gemaakt. Amerikaanse wetten beperken het
aftappen en afluisteren van de communicatie van Amerikaanse burgers. Maar ze bieden weinig
bescherming voor de stroom digitale gegevens die beschikbaar komen zodra met een telefoon wordt
gebeld.
In 2003 zag Bush zich nog gedwongen in te binden toen een plan van het Pentagon uitlekte om
datacommunicatie 'binnen te halen'. Facebook en Twitter bestonden toen nog niet. Sindsdien zijn dit
soort operaties van de spionagediensten flink toegenomen.
Maar niets wijst erop dat de afluisteraars van de NSA de wet hebben overtreden door gewone
Amerikanen te onderzoeken. 'Niemand heeft de inhoud van telefoongesprekken van mensen
afgeluisterd', verdedigde president Obama vrijdag de NSA.
Directeur Marc Rotenberg van het Electronic Privacy Information Center in Washington is echter
sceptisch. Rotenberg: 'Het is een illusie om te denken dat de overheid zo veel gegevens kan
verzamelen zonder dat de belangen van Amerikaanse burgers, vastgelegd in het Vierde Amendement,
in het gedrang komen.'
11 juni 2013 dinsdag
Met tegenzin in de spotlights voor het recht op privacy
BYLINE: VAN ONZE BUITENLANDREDACTIE
SECTION: Ten Eerste; Blz. 4
LENGTH: 637 woorden
Profiel - Edward Snowden
Edward Snowden lijkt een man die het beste met de wereld voor heeft. Zijn grootste angst is dat zijn
onthullingen niets zullen veranderen.
'Ik zie mezelf niet als een held.' De 29-jarige Edward Snowden, die wereldwijd opzien baarde met
onthullingen over de praktijken van de Amerikaanse geheime dienst NSA, had er naar eigen zeggen
ook zelf belang bij: hij wil niet leven in 'een wereld zonder privacy.' Maar de klokkenluider heeft het
in zich om de held te worden van iedereen die bang is voor Big Brother en om een schurk te worden,
zelfs landverrader, in de ogen van diegenen die menen dat de strijd tegen het terrorisme aantasting van
de persoonlijke levenssfeer rechtvaardigt.
Vanuit een hotelkamer in Hongkong maakte Snowden vorige week via Amerikaanse en Britse kranten
bekend op welke enorme schaal de Amerikaanse overheid burgers in de gaten houdt. Als man uit de
spionagewereld - hij werkte zelf voor de NSA - ging hij daarbij uiterst voorzichtig te werk. Tikte hij
zijn wachtwoord in op een laptop, dan onttrok hij zich met een rode doek aan het zicht van eventuele
camera's. Om afluisteren aan de kamerdeur te voorkomen gebruikte hij kussens.
Bij zijn eerste contacten met The Washington Post en The Guardian bediende hij zich van de
codenaam Verax, 'drager van de waarheid' in het Latijn. Hij koos er niettemin zelf voor uit de
anonimiteit te treden. Met alle risico's van dien. Snowden houdt er zelfs rekening mee ontvoerd te
worden door de CIA, een 'zusterdienst' van de NSA. Hij bracht zijn voormalige werkgever ernstig in
verlegenheid, en bovenal president Barack Obama.
De ironie wil dat Snowden al jaren geleden overwoog naar buiten te treden, maar daarvan afzag omdat
hij de hoop koesterde dat president Obama de spionageactiviteiten van de VS zou inperken. Hij kwam
bedrogen uit; Obama bleek volgens Snowden geen haar beter dan diens voorganger George W. Bush.
Zijn grootste zorg is dat er ondanks de onthullingen 'niets zal veranderen.'
Maar zijn zorgen gelden ook familieleden van wie een deel bij de Amerikaanse overheid werkt. En
over zijn eigen lot tast hij in het duister. Het is hoogst ongewis of hij in Hongkong kan blijven. De VS
en Hongkong hebben een uitleveringsverdrag. De Amerikaan zou zich volgens sommige juristen
kunnen beroepen op een passage waarin staat dat uitlevering aan de VS niet om politieke redenen mag
plaatsvinden. Maar het Amerikaanse ministerie van Justitie liet al weten dat het een onderzoek is
begonnen naar wetsovertreding.
Snowden koos onder meer voor Hongkong omdat hij daar 'vrijheid van meningsuiting' meende te
vinden. Maar als de échte machthebbers in Peking, die niet veel op hebben met die vrijheid, hem
willen uitleveren aan de VS staat hij machteloos.
De Amerikaan zou de Chinezen voor zich kunnen winnen door zijn geheimen met hen te delen. Hij
heeft er slechts een deel van prijsgegeven. Om geld is het niet begonnen, zegt hij. Uit het interview in
The Guardian van maandag rijst het beeld op van een man die het beste met de wereld voor heeft, en
zichzelf het liefst zou wegcijferen. Hij wilde als militair in Irak dienen 'om mensen te bevrijden van
onderdrukking', maar merkte dat zijn maten bij de opleiding voor een elite-eenheid spraken over het
doden van Arabieren. Om gezondheidsreden voltooide hij de opleiding niet, en Snowden kwam als
computerspecialist terecht in de wereld van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Ook die bleek
rauwer dan hij dacht: het bespieden van burgers via internet en telecommunicatie had een enorme
vlucht genomen.
De afgelopen maanden werkte hij voor een onderaannemer van de NSA op Hawaii. Stilletje verliet hij
in mei de eilandengroep, met een leugentje jegens zijn werkgever en een vage verklaring voor zijn
vriendin, om kort daarop met een grote klap 'de waarheid' wereldkundig te maken.
11 juni 2013 dinsdag
Republikeinen: lever klokkenluider uit
BYLINE: VAN ONZE BUITENLANDREDACTIE
SECTION: Ten Eerste
LENGTH: 586 woorden
Vooraanstaande Republikeinse politici hebben aangedrongen op uitlevering van klokkenluider Edward
Snowden, die omvangrijke afluister- en meeleesprogramma's van de Amerikaanse
inlichtingendiensten onthulde en naar Hongkong vluchtte. Het Amerikaanse ministerie van Justitie
heeft een gerechtelijk onderzoek ingesteld naar het lekken van de geheimen.
'Als Snowden inderdaad de informatie van de National Security Agency lekte, dan moeten de
Verenigde Staten hem vervolgen (...) en zo snel mogelijk beginnen met de procedures voor
uitlevering', zei Peter King, voorzitter van de commissie voor binnenlandse veiligheid in het Huis van
Afgevaardigden. 'De VS moeten duidelijk maken dat geen enkel land deze persoon asiel zou moeten
verlenen.'
Voorzitter van de inlichtingencommissie Mike Rogers zei dat Snowden genoeg informatie heeft
verspreid om 'gevaarlijk' te zijn. Het hoofd van de inlichtingendiensten, James Clapper, liet weten dat
de zaak is overgedragen aan het ministerie van Justitie en dat er een gerechtelijk onderzoek komt.
Volgens juristen kan Snowden in de VS tot een langdurige celstraf worden veroordeeld. De
voormalige CIA-medewerker vluchtte naar Hongkong omdat hij vreesde dat hij in eigen land geen
eerlijk proces zou krijgen. Hij vindt dat Hongkong een 'sterke traditie van burgelijke vrijheden' heeft.
Hongkong tekende in 1997 een uitleveringsverdrag met de VS, maar er geldt een uitzondering voor
politiek asiel. Bovendien kan Peking uitlevering blokkeren als het meent dat de nationale veiligheid in
het geding is. Maar volgens waarnemers zal China niet geneigd zijn de betrekkingen met Amerika op
het spel te zetten voor een klokkenluider. Bovendien heeft Snowden de Chinezen geen nuttige
informatie te bieden, meent China-specialist David Zweig in Hongkong. Uitlevering zou zelfs een
gemakkelijk cadeau zijn om de Washington gunstig te stemmen.
Snowden hoopt naar IJsland te gaan, maar de nieuwe conservatieve regering in Reykjavik heeft een
nauwe band met Washington en is minder gastvrij voor politieke ballingen dan eerdere regeringen.
Ook IJsland heeft een uitleveringsverdrag met de VS.
Of Snowden nog in Hongkong verblijft is onduidelijk. Het hotel waar hij zou hebben verbleven, liet
weten dat hij daar heeft uitgecheckt. Het bestuur van Hongkong doet er het zwijgen toe.
In Groot-Brittannië verklaarde minister van Buitenlandse Zaken William Hague dat zijn
inlichtingendiensten de Amerikaanse praktijken niet hebben gebruikt om privacywetten te omzeilen.
Britten die zich aan de wet houden hebben niets te vrezen van de trans-Atlantische samenwerking, zei
hij.
The Guardian had onthuld dat de luistervinken van de Britse inlichtingendienst GCHQ profiteren van
informatie van het Prism-programma. Hague weigerde te verklappen sinds wanneer hij en zijn collega
van Binnenlandse Zaken op de hoogte waren van deze praktijken. De Conservatief garandeerde dat de
opgevraagde informatie voldoet aan Britse en Europese privacyrichtlijnen.
Uit het debat bleek eens te meer dat de Britse volksvertegenwoordigers verdeeld is in zij die veiligheid
voorop stellen en zij die zich zorgen maken om privacy, een onderscheid dat dwars door de partijen
In document
Held of crimineel? Mediaframing rondom Edward Snowden
(pagina 55-93)