Vitens heeft, samen met gemeente en waterschap het initiatief genomen om de meer abstracte ideeën over meervoudig ruimtegebruik binnen de Reconstructie in Rectum–Ypelo concreet vorm te geven. Dit is gebeurd via een intensief gebiedsproces in het kader van Waterland Wierden, waarin gemeente Wierden, Vitens, waterschap Regge en Dinkel, Plaatselijk Belang, provincie Overijssel, LTO-noord, Landschap Overijssel, Staatsbosbeheer, Landinrichting Rijssen,
Reconstructie Enter en DLG en een groot aantal bewoners uit het gebied, samen hebben gewerkt aan een duurzame toekomstvisie voor de buurtschap Rectum-Ypelo. De samenwerking heeft geresulteerd in een Gebiedsvisie (zie figuur 1.2) en een actieplan (Werkgroep Waterland Wierden, 2003). Beiden worden door de deelnemende partijen en de Streekcommissie Zuidwest Twente beschouwd als uitwerking van de Reconstructie in dit gebied. Centraal in de Gebiedsvisie staat de toepassing van meervoudig ruimtegebruik: er is onderscheid gemaakt in agrarische productie en alle andere wenselijke functies in de buurtschap Rectum-Ypelo en vervolgens is systematisch verkend welke combinaties mogelijk zijn (zie bijlage 7).
Eén van de onderdelen van de Gebiedsvisie is de komst van een nieuw puttenveld in combinatie met twee buffergebieden. Door het nieuwe puttenveld en de buffergebieden daadwerkelijk op die plaats te realiseren wordt het volgende bereikt:
• Goede ruimtelijk inpassing: De plaats van het puttenveld en de buffergebieden is ruimtelijk ingepast op een voor de betrokken partijen acceptabele manier. Onder meer door te kiezen voor locatie’s met zo min mogelijk huiskavels. En doordat de locatiekeuze in een vroegtijdig stadium heeft plaatsgevonden, is bovendien de periode van onzekerheid voor bewoners over de komende ontwikkelingen geminimaliseerd
• Beperkte verdrogingeffecten: Tijdens het opstellen van de Gebiedsvisie zijn, in overleg met de Werkgroep Waterland Wierden, met een watersysteemmodel 14 scenario’s doorgerekend met verschillende locaties en inrichtingen voor zowel het nieuwe puttenveld als voor de buffergebieden. De (milieu)effecten van deze scenario’s op landbouw en natuur waren een belangrijke basis voor de keuze van de Werkgroep Waterland Wierden voor de ligging van het derde puttenveld en de buffergebieden zoals weergegeven in figuur 1.2
• Bijdrage aan meervoudig ruimtegebruik en meervoudige dienstverlening: Het uiteindelijke doel van de Werkgroep Waterland Wierden is een blijvend vitaal landelijk buurtschap, gedragen door een aantal sterke landbouwbedrijven die afwisselend agrarische producten en maatschappelijke diensten leveren. De meest in het oog springende maatschappelijke diensten, welke zijn opgenomen in de Gebiedsvisie, zijn gerelateerd aan: waterwinning,
waterretentie, natuurontwikkeling, landschapsversterking (onder meer als randvoorwaarden voor stimulering van extensieve recreatie), voorzieningen voor extensieve recreatie en stedelijke uitloop
Randvoorwaarden vanuit de omgeving
Om ongewenste effecten van de gedeeltelijke verplaatsing van de waterwinning naar
Rectum-Ypelo te voorkomen gelden een aantal randvoorwaarden waaraan moet worden voldaan:
1. Grondwaterbescherming: De 25-jaarszone mag ter hoogte van Zuidbroek de A35 niet
overschrijden. Op deze wijze wordt bereikt dat het grondwaterbeschermingsgebied buiten het toekomstige woongebied Zuidbroek komt te liggen
2. Verdroging: geen negatieve effecten op het Mokkelengoor
3. Ruimtelijke ontwikkelingen: De ruimtelijke inpassing moet passen binnen de kaders van de opgestelde Gebiedsvisie van Waterland Wierden
Grondwaterwinning nabij Rectum-Ypelo
Uit modelberekeningen welke zijn uitgevoerd tijdens het opstellen van de Gebiedsvisie is gebleken dat er in Rectum-Ypelo waterwinning mogelijk is als er buffergebieden worden gerealiseerd nabij Dakhorst en Kippershoek (zie bijlage 7). Er kan dan worden voldaan aan de doelstellingen en randvoorwaarden zoals beschreven in paragraaf 4.2, paragraaf 4.3 en
hierboven. Ook is tijdens het opstellen van de Gebiedsvisie gebleken dat het maximaal haalbare onttrekkingsdebiet op de betreffende locatie 4 Mm3/jaar bedraagt. Een groter debiet bij dit puttenveld is niet mogelijk vanwege:
• Beperkte doorlatendheid: de ondergrond heeft een relatief beperkte doorlatendheid van circa 1.000 m2/dag (zie paragraaf 2.3). Bij een onttrekking van meer dan 4 Mm3/jaar treedt er onevenredig veel putverstopping op. Dit is een potentieel gevaar voor de continuïteit van de drinkwaterproductie
• Effecten op natuur: bij een verplaatsing van 4 Mm3/jaar en een buffer nabij Dakhorst treden er geen negatieve effecten op bij het Mokkelengoor . Bij een grotere verplaatsing zou dit wel het geval kunnen zijn
Gedeeltelijke verplaatsing
Op basis van bovenstaande streeft Vitens naar de gedeeltelijke verplaatsing van de winning Wierden naar Rectum-Ypelo. Een gehele verplaatsing van de winning is niet nodig om aan de gestelde doelen en randvoorwaarden te voldoen. Daarnaast past een grotere verplaatsing niet in het bedrijfsbeleid van Vitens, dat uitgaat van het zo veel als mogelijk uitnutten van de bestaande infrastructuur. Ten slotte geldt dat uit diverse onderzoeken is gebleken dat er in Overijssel geen geschikte / onvergunde locaties zijn voor een nieuwe grondwaterwinning met een omvang van 8 Mm3/jaar (onder andere Arcadis, 2005).
Overigens is ook de optie van een oevergrondwaterwinning nabij Rectum-Ypelo beschouwd.
Deze optie is afgevallen om de volgende redenen:
• Slechtere bronkwaliteit en grotere kwetsbaarheid dan bij grondwaterwinning
• De beperkte omvang en de drainerende werking van de watergangen nabij Wierden en Rectum-Ypelo. Hierbij speelt tevens de beperkte watervoerendheid van de watergangen in de zomerperiode een rol
• De wettelijke (natuur)bescherming van de oevers van de Regge, die onderdeel uitmaken van de EHS.
• De te verwachtten effecten op natuurgebied het Mokkelengoor nabij de aanwezige watergangen
• Het risico van inundatie van het puttenveld bij hoge waterstanden
Toetsing aan beleid en wetgeving
In tabel 4.1 is de relatie weergegeven van de voorgenomen activiteit met de belangrijkste elementen van het beleid. Er zijn enkele aandachtspunten benoemd, met name de effecten op het watersysteem, de natuur en de landbouw. Verder is de conclusie dat de voorgenomen activiteit nergens op voorhand strijdig is met het beleid, en op een aantal punten versterkend zal werken. Dit geldt met name voor de wijze waarop Vitens de nieuwe winning wil inpassen in de huidige economische en sociale structuur van Rectum-Ypelo.
Tabel 4.1 Relatie tussen voorgenomen activiteit en kernpunten uit het beleid (opgesteld tijdens het proces van de Gebiedsvisie)
Overheids-niveau
Kernpunten uit het beleid Relatie met duurzaam maken
waterwinning Europees -Bevorderen duurzaam gebruik van water
-Natura 2000 (Vogel- en Habitatrichtlijn)
Aandachtspunt Overeenkomstig Nationaal -Aandacht voor grondstofkeuze bij drinkwatervoorziening
-Verdroging terugdringen
-Herstellen veerkracht watersysteem -Benutten kansen meervoudig ruimtegebruik -Duurzame ontwikkeling van natuur (EHS)
Overeenkomstig
-Veerkracht watersysteem herstellen
-Water integreren in milieubeleid en ruimtelijke ordening -Voorkeur voor grondwater als bron voor drinkwater -Duurzaam inrichten van waterwinningen
-Realisatie doelen LI Rijssen en Reconstructie Enter -Uitwerking meervoudig ruimtegebruik in Reconstructie -Versterking van de agrarische structuur conform reconstructie
Verenigbaar
Regge en Dinkel
-Ruimte voor water; veerkracht herstellen -Waterkwaliteit op niveau
-Samenwerking in de waterketen
-Inpassing in watersysteem, benedenstrooms winnen
Verenigbaar
-Realisatie Westelijke Randweg
-Ontwikkeling Zuidbroek als nieuw woongebied -Versterking van landelijk karakter Rectum-Ypelo
Versterkend Aandachtspunt Versterkend Buurtschap
Rectum - Ypelo
-Behoud van leefbaarheid buurtschap -Behoud agrarisch karakter buurtschap
Verenigbaar Aandachtspunt Legenda:
- Versterkend: de voorgenomen activiteit is van belang voor het realiseren van dit beleid - Overeenkomstig: de voorgenomen activiteit is een uitwerking van het beleid
- Verenigbaar: het beleid legt de voorgenomen activiteit geen beperkingen op
- Aandachtspunt: mogelijk ligt (het effect van) de voorgenomen activiteit niet in lijn met het beleid - Strijdig: de wijze of plaats van de voorgenomen activiteit wijkt zonder meer af van het beleid