Kansen voor klimaatadaptatie

Op het gebied van klimaatadaptatie liggen er een aantal opgaven voor de gemeente

Valkenswaard en de regio hier omheen. Deze klimaatopgaven bieden ook kansen. Vaak kunnen oplossingen voor klimaatopgaven ook leiden tot een gezondere leefomgeving en een prettiger leefklimaat in het algemeen.

4.2.4 Overstromingen

Een overstroming van de Dommel leidt tot een maximale overstromingsdiepte van minder dan 0.5 m. Hoewel deze diepte goed te overzien is, is het raadzaam om bij nieuwe ontwikkelingen in het plangebied te zorgen dat kwetsbare zaken (bijv. apparatuur bij horeca, een renbaan, etc.) niet in kelders worden opgeslagen, of dat drempels net iets hoger worden aangelegd. Dit verdient ook aandacht bij bijvoorbeeld parkeergarages. Op deze manier kan schade voorkomen worden. Ook is het van belang om na te gaan of belangrijke verkeersaders onder water kunnen komen te staan en wat dan het calamiteitenplan is. Overstromingen kunnen ook kansen geven voor het (laten) ontwikkelen van natuur.

Figuur 7 - Maximale overstromingsdiepte als gevolg van een overstroming van de rivier in de omgeving Valkenswaard. (Bron: klimaateffectatlas.nl geraadpleegd 2 mei 2018)

Figuur 8 - Natuurlijke overstroming bij Valkenswaard in 2002 (bron: Waterschap De Dommel)

Wateroverlast

Volgens het KNMI WH scenario heeft de gemeente Valkenswaard gemiddeld 3-4 dagen met meer dan 25 mm neerslag per dag (bron: klimaateffectatlas.nl). Dit kan veel wateroverlast veroorzaken. In het plangebied is het dan ook zaak hierop te anticiperen: berg het water zoveel mogelijk in de openbare ruimte, zodat er geen hemelwaterriool nodig is. Het water zichtbaar laten zijn in de omgeving kan ook esthetisch erg aantrekkelijk zijn en een kans bieden om de leefomgeving visueel aantrekkelijk te maken. Anticipeer bij grote parkeerplaatsen op de dagen met grote neerslag en zorg dat deze locaties niet geheel verhard worden. Veel neerslag biedt ook een andere kans: het water opvangen en hergebruiken voor bijv. toilet en wasmachine biedt een kans op zuinig met water omgaan. Dit is een kans voor de nieuw te ontwikkelen horeca.

Waterkwaliteit

Door het veranderend klimaat (temperatuurstijging, meer periodes van droogte) en een toename in de instroom van nutriënten staat ook de waterkwaliteit onder druk. In het kaartje hieronder is te zien dat meerdere wateren meer dan 10 dagen aaneengesloten warmer zijn dan 20 graden. Dit verhoogt risico’s op botulisme en blauwalg. Adaptatie mogelijkheden kunnen het verhogen van de doorstroming zijn, het zorgen voor meer schaduw op het water (maar niet te veel, want dit kan het ecologisch evenwicht verstoren), of het winnen van energie zodat de watertemperatuur wordt verlaagd.

Figuur 9 - Risico opwarming van oppervlaktewater. Te zien is de langste aaneengesloten periode in dagen dat het oppervlaktewater warmer is dan 20 graden. Bron: klimaateffectatlas.nl.

Hitte

Voor de regio Valkenswaard wordt het aantal zomerse dagen (max 25 graden) geschat op 50-60 in 2050 en het aantal tropische dagen op 15-18 (bron: klimaateffectatlast.nl). Schaduw is buiten de belangrijkste manier om de gevoelstemperatuur naar beneden te brengen.

Om een aantrekkelijk recreatiegebied te bieden, nu en in de toekomst, is het van belang dat er voldoende schaduw is voor recreanten. Voor wandel- en fiets gebieden kan daarbij worden gedacht aan voldoende overschaduwde rustplekken en voldoende routes met schaduw van bomen. Ook kan gedacht worden aan plekken met drinkwaterfonteintjes op de route, zodat deze gebieden ook aantrekkelijk zijn voor hardlopers en racefietsers, die onderweg even willen drinken.

Op parkeerplaatsen en andere drukbezochte locaties is schaduw ook van groot belang. Het creëren van overkappingen zoals in Zuid-Europa vaak gebeurt (figuur 10), is dan een goede oplossing. Voor nieuw te ontwikkelen gebouwen is het belangrijk om te denken aan goed te ventileren gebouwen, zodat de warmte ’s nachts weg kan.

Droogte

De regio Valkenswaard kent een risico op droogtestress (zie figuur 11). Dit kan risico’s geven op natuurbrand. Ook kan het gevolgen hebben voor de gezondheid van bomen en het groen in het algemeen. Zuinig omgaan met grondwater is een belangrijke maatregel. Voor het projectgebied betekent dit dat goed moet worden nagedacht over het type groen dat wordt geplaatst (droogtebestendig) en het soort landbouw dat wordt gedaan. Duurzame landbouw kan inhouden dat er meer diversiteit in gewassen is, kleinere akkers en dat het land bij vriendelijk wordt ingericht.

Figuur 10 - Houten overkapping om schaduw te creëren in Portugal. Foto: L. Wilschut

Figuur 11 - Risico op droogtestress in de gemeente Valkenswaard

4.3 Planologie

In dit hoofdstuk worden de verschillende ontwikkelingen getoetst aan het geldende bestemmingsplan. Een toetsing van vier ontwikkelingen die een grotere ruimtelijke impact hebben. Dit betreffen de uitbreiding, omschakeling en vestiging van paardenhouderijen en maneges binnen de boulevard, de vestiging en uitbreiding van bestaande horecabedrijven binnen de Natuurpoort, de ontwikkelingen van het bestaande Eurocircuit (binnen het leisure cluster Luikerweg en de ontwikkeling van een nieuwe leisure zone langs de Luikerweg.

Deze ontwikkelingen worden getoetst aan zowel het provinciale beleid, alsook aan het geldende gemeentelijke be-leid, zoals opgenomen in de Structuurvisie Valkenswaard en het bestemmingsplan buitengebied (Nota van Uitgangspunten d.d. januari 2016, Bestemmingsplan Buitengebied 1 (vigerend), Bestemmingsplan Buitengebied 2 (in voorbereiding)).

4.3.1 Algemeen

Ontwikkelingsruimte in een bestemming

Het gebied Groote Heide – Dommelland bestaat voor een groot deel uit natuur, bos en agrarische gronden met waarden en ook zo is bestemd in het vigerend bestemmingsplan.

In de regel is het zo, dat wanneer veel natuurlijke waarden in een gebied aanwezig zijn, het beschermings-regime van de aanwezige waarden hoog is en de mogelijkheid tot ontwikkelingen en bovenal bouwmogelijkheden strak begrensd is. Des te meer een toekomstige ontwikkeling van het bestaande gebruik (bijv. natuur versus attractiepark) afwijkt, des te groter de afwijking van het bestemmingsplan en de onderzoekslast wordt om aan te tonen dat een bepaalde functie passend is in een gebied. Voor grote of juist afwijkende ontwikkelingen (bijv. een iconische entreepoort) is hierdoor al snel een herziening van het vigerende bestemmingsplan noodzakelijk.

Succesvol herzien van het bestemmingsplan

Tegenwoordig blijkt meer en meer dat het betrekken van de belanghebbenden bij een toekomstige ontwikkeling essentieel is om te komen tot de realisatie van het initiatief. Denk bij belanghebbenden aan omwonenden, maar ook omliggende gemeenten (Bergeijk, Heeze-Leende), Provincie Noord-Brabant, Waterschap De Dommel, natuurverenigingen kunnen belanghebbend zijn bij een bepaalde wens. Dit gaat verder dan enkel het voeren van een dialoog. Het is bijvoorbeeld belangrijk om inzichtelijk te hebben hoe de grondeigendommen zich tot elkaar verhouden en hoe de huidige en toekomstige situatie fiscaal, bedrijfseconomisch in elkaar steekt. Door een goede afstemming van deze verschillende factoren wordt het succes van een uiteindelijke herziening van het bestemmingsplan bepaald. Een combinatie van een goed dialoog, gedegen onderzoek en de strategie die hieraan vast zit. Niet zozeer het product

‘bestemmingsplan’, maar het proces dat hieraan vooraf gaat is bepalend voor een succesvolle herziening en daarmee realisatie van de ontwikkeling.

< Boothuys aan de Molenstraat.