liep de Rijnlandse uitwatering via Spaarndam. Voor nieuwe sluizen e.d. dienden
gemeenten per morgen land een zeker bedrag te betalen via de hoogheemraden die
het college van Rijnland vormden (Giebels 1994). Nieuwkoop echter bekleedde
hierin een uitzonderingspositie. De gemeente had vrije uitwatering in de Rijn in ruil
voor wat onderhoudsklusjes aan polderkaden en watergangen. Het verhaal hierachter
is, dat Nieuwkoop vanouds tot het Grootwaterschap Woerden behoorde. Toen
Woerden na 1366 in de IJssel ging lozen, scheidde het zich van Rijnland af en
behoorde Nieuwkoop noch tot het ene noch tot het andere hoogheemraadschap.
Vervolgens is er een minnelijke schikking getroffen, zodat Nieuwkoop via de Meije
vrij kon uitwateren in de Rijn. Deze schikking heeft eeuwenlang voor conflicten
gezorgd tussen Rijnland en Nieuwkoop. dienvolgens laegh int ongelt,laegh int ongelt:
weinig belasting betalend (WNT X, 1607). als hy een beleeftbeleeft: zachtzinnig,
goedertieren (WNT II, i, 1685-1687). Man was als HensbeeckHensbeeck: Heijndrick
Dircksz van Hensbeek. Baljuw van Nieuwkoop en Noorden van 1620 tot 1628
(Jansen/Verlooij 1996: 134). wel eer plach te wesen soo souder weynich ongelt te
gheven wesen, maer nu dien BelBel: afkorting van Belsbuyck (= Beëlzebub). soo
aengaet,aengaen: tieren, razen (WNT I, 130). want hy heyt veel Priesterspriester:
iemand die zich aan iets wijdt, bijv. kunst (WNT XII, ii, 4121-4124). Hier wellicht
bedoeld als ironische toespeling op het oogluikend toegelaten katholicisme. Van
Sevenhoven was waarschijnlijk katholiek en wordt hier als duivelse leider van andere
slechterikken in het dorp gevisualiseerd. te houwen;houwen: onderhouden (WNT
VI, 1143). hij heyt een Dorps Schuyt laten maecken tot sijn gerijf, die kan alleen niet
varen, 't Dorp moet Schuyt en Schippers betalen, en noch Waghen en Paerden half
ten tijdt daer by, dats een: en ten anderen 1700. gulden verteert in de gouwe Waghen
op een jaer, en dan noch op andere plaetsen de Teer-kosten:teer-kosten: verblijfskosten
(WNT XVI, 1219). ten derden 1700. gulden voor sijn salaris in een jaer, en dan de
Secretaris die hy mee bedurven heyt, (het jammert mijn van dien Man die was te
vooren goet, en ick meen dat moch wel gaen sou waren wy dien Belsbuyck quijt)
ettelijckeettelijk: in een vrij groot aantal; tal van; verscheidene (WNT III, 2-3, 4259).
hondert gulden, dat maeckt te samen ettelijcke duysent guldens alle jaer aen kosten
op het Dorp; en ten is oock geen nieuw dat het hoogh loopt,hoogh loopen: hoog
oplopen. want soo als hy aengaet, kan 't niet minder wesen: want 't is al een out
spreeck-woort onder de Geleerde Fit cito per multas, preda petita manus.Fit cito per
multas, preda petita manus: de bron voor dit Latijnse citaat is Ovidius, Amores 1, 8,
92.
Dat is:
Haest wordt den Roof groot, my gelooft: Die met veel handen is gerooft.
In sommain somma: kortom (WNT XIV, 2508). dat komt al op de
Morgen-TalMorgen-Tal: het getal morgens in een gemeente of polder waarover de
belasting wordt omgeslagen (WNT IX, 1143). en Ingesetenen aen, dat maeckt dan
dat de Stee-luy, al komter al een Bruyckweer LandtsBruyckweer Landts: (pacht)hoeve
met bijbehorende landerijen (WNT III, i, 1654). te koop, daer niet na om-sien willen,
gelijcksegelijck: zoals (WNT IV, 1177). aers wel doen souwen, of sy moetent soo
veel minder koopen als recht heen: en de Inwoonders verarmen te met door al het
geven en dat in dese dieren tijdt;dieren tijdt: tijd dat de levensmiddelen duur zijn
(WNT III, 2-3, 2583). en dan als 't niet precijs op die Sit-dagenSit-dagen: dagen
waarop de zittingen gehouden werden. betaelt wordt, ghelijck het somtijdts beurt dat
de Luy 't geldt niet en hebben dat sy haer Turff soo ratrat: rap. niet verkoopen en
konnen, komen datelijck met een Deurwaerder daer after her,after her: achter hem
aan (WNT VI, 581). enen: waardoor. de onkosten viermael grooter ghemaeckt als
de schult, jae somtijdts achtmael grooter: jae 't is ghebeurt dat daer waren die 't gelt
geleent hebben en hadden betaelt, anderwerfanderwerf: wederom (WNT II, 1-2,
443). hebben met groote kosten moeten betalen om dat sy niet tegen hem opstaen
konnen met pleyten; jae daer zijnder geweest die 't bewijsen konnen dat sy betaelt
hadden, en dat is alle jaer weer an:dat is ... an: dat is aan de gang (WNT I, 50). jae
hy heeft een Huys by parate Executieparate executie: vonnis of beslag, dat zonder
verdere vorm van proces ten uitvoer kan worden gelegd. doen verkoopen om een
Kroon of Rijcksdaelder van ongelt, tot merckelijcke schade van de Crediteuren die
daer by te kort gekomen zijn, ten was te vooren by Mans leven in Nieukoop niet
ghebeurt, en dat heyt dit Beest edaen, soo dat het Landt soo doende al meer of
slaetafslaen: in waarde verminderen (WNT I, Suppl., 671). als Melten-buer eseyt
heyt.
Goos.
Ick loof wel dat het geen goet daer in en doet, maer 't scheelt soo veel niet, je moet
wat oversienoversien: door de vingers zien (WNT XI, 2253). hy is nog jongh, 't is
gemeenlijckgemeenlijck: gewoonlijk, doorgaans (WNT IV, 1380). met de
Officiersofficier: een ieder die een ambt bekleedt, bijv. baljuw, schout (WNT X, 96).
soo, alsser eersteerst: voor het eerst (WNT III, 2-3, 3921). aen komen dan is 't
quaetste,quaetste: ergste. hout maer moet, 't sal wel beteren, hy sal beginnen te denken
aen 't oude spreeck-woordt, dat in Politijcke Regeringhe behoort plaets te hebben,
salus populi supremo lex esto.salus populi supremo [= suprema] lex esto: het welzijn
van het volk moet de hoogste wet zijn. De bron voor dit Latijnse citaat is Cicero, De
legibus 3,3,8. Dat is: laet 'sVolcks Heyl de hoochste Wet
A4r
zijn. En hy hout weer goe Regelregel houden: regels stellen (WNT cd-rom). in 't
Dorp, daer wordt nu soo niet gestruyckrooft als 't plach,als 't plach: zoals dat
regelmatig gebeurde (WNT XII, i, 2498). noch geen schelmery bedreven, noch gheen
Glasenglazen: ruiten. gesmeten, daer moetje oock om dencken.
Melt.
Daer is geen beteren an, ick vrees dattet al in 't gebeent is; de Boeren hebben voor
In document
Dien langen Duyvel van Nieukoop · dbnl
(pagina 76-79)