J ONGE MOEDERS ALS AANDACHTSGROEP

Dit onderzoek gaat over de zorgvragen van jonge moeders tot en met 23 jaar. Hieraan ligt de impliciete veronderstelling ten grondslag dat deze groep specifieke zorgvragen heeft, die afwijken van de zorgvragen van oudere moeders. In dit onderzoek vinden we aanwijzingen voor en tegen deze veronderstelling.

Leeftijdsgrenzen zijn bepalend voor de rechten van jonge ouders en oefenen invloed uit op hun zorgvragen.

Enkele belangrijke wettelijke bepalingen voor de onderzochte doelgroep zijn bijvoorbeeld:



Aansluiting vraag en aanbod 76

 Vrouwen die voor hun 18^e jaar bevallen van een kind, krijgen niet automatisch het ouderlijk gezag over het kind.

 Moeders van 18 jaar of jonger kunnen geen aanspraak maken op een bijstandsuitkering en pas vanaf het 21^e jaar hebben moeders recht op een volledige uitkering. (FIOM, z.j.)

In §4.4 werd al duidelijk dat minderjarige moeders problemen ervaren rond het regelen van ouderlijk gezag, en met name hulpverleners signaleren dat het voorzien in de financiën van minderjarigen vaak (nog) problematischer is dan bij oudere moeders. De wet veronderstelt dat sociale netwerken nog voor deze groep kunnen zorgen, waar uit dit onderzoek blijkt dat zij dat niet altijd willen of kunnen (zie §5.3). Op dit vlak zien we dus verschillende zorgvragen bij minderjarige en meerderjarige moeders.

Ja maar echt van de moeders zelf, als er nou een vrouw onder de eenentwintig is kan ze dus geen bijstandsuitkering krijgen voor een eenentwintig plusser, wat echt een belachelijk bedrag is, iets van tweehonderddertig euro per maand of zo ,misschien… […] Dus onze moeders die hier komen die onder de eenentwintig zijn die daar, daar zit je al als je daar een bijstandsuitkering voor gaat aanvragen dan kom je daar al in de penarie, er is nu een meisje die gewoon een huurachterstand op heeft gelopen omdat ze de huur gewoon niet kan betalen. Die zo weinig geld krijgt. Uiteindelijk met veel pijn en moeite krijgt ze dan een soort van bijzondere bijstand maar dan ben je al wel maandenlang verder.

Vervolgens heb je ook nog de zorg voor moeders die een bijstandsuitkering aan moeten aanvragen maar waar we dan, dan hebben ze hoeveel weken beslissingstijd hebben ze dan ook al weer?

(Focusgroep hulpverleners)

Ook hulpverleners signaleren dat minderjarige moeders andere zorgvragen stellen dan meerderjarige moeders. Waarin die zorgvragen dan verschillen, valt niet eenduidig uit de data op te maken. Globaal is uit de focusgroepgesprekken met hulpverleners op te maken dat oudere moeders vaak huisvesting als eerste en belangrijkste zorgvraag stellen, waar jonge moeders een duidelijkere begeleidingsbehoefte hebben.

Dit onderscheid in zorgvragen tussen meerderjarigen en minderjarigen, of tussen tieners en twintigers blijkt bij nadere beschouwing echter niet zo strikt. Uit de data maken we vooral op dat de diverse zorgvragen zoals we die in de vorige hoofdstukken hebben besproken, in de gehele onderzoeksgroep – van jong tot ouder – gevonden worden. Ons inziens heeft dat mede te maken met het eerder vermelde gegeven dat zorgvragen van jonge moeders onderling verweven zijn, en niet altijd alleen het resultaat zijn van hun zwangerschap op jonge leeftijd, maar tegen de achtergrond van het verleden en andere problematiek moet worden gezien. Het heeft met andere woorden te maken met de precariteit van de doelgroep. Dit maakt dat de doelgroep ‘jonge moeders’ en hun specifieke zorgvragen moeilijk af te bakenen zijn aan de hand van leeftijdscategorieën. Jonge moeders kunnen extra kwetsbaar zijn door:

 Een drugsverleden

 Schulden

 Psychiatrische problematiek

 Een (licht) verstandelijke beperking

 Verleden met huiselijk geweld of verwaarlozing

 Opgegroeid met beperkt of niet goed functionerend netwerk

 Hechtingsstoornissen

 Een combinatie van bovenstaande factoren

Wanneer bovenstaande problematiek aan de orde is, wordt over het algemeen gezocht naar passende hulpverlening (bijvoorbeeld binnen een VG-organisatie of in de GGZ). In eerste instantie zoeken



Aansluiting vraag en aanbod 77 hulpverleners daarnaar binnen bestaande samenwerkingsverbanden in de stad/regio. Maar het komt ook

voor dat er in de eigen omgeving geen geschikte hulp is, of dat het, bijvoorbeeld wanneer een jonge moeder vanuit een gevaarlijke situatie komt of een gewelddadige (ex)partner heeft, noodzakelijk is dat een jonge moeder elders in het land wordt opgevangen.

We spraken echter ook zelfredzame jonge moeders bij wie slechts zeer beperkt sprake was van zorgbehoeften en die zich heel goed wisten te redden. Zij functioneerden op een vergelijkbare manier als moeders die op latere leeftijd van hun eerste kind bevielen. Op basis van deze informatie kan geconstateerd worden dat de mentale leeftijd van de moeders soms niet gelijk op gaat met hun feitelijke leeftijd, waardoor het moeilijk is om zorgvragen echt gericht aan een beperkte leeftijdscategorie te koppelen. Ook hulpverleners signaleren dit, en we komen in de projecten die betrokken waren bij dit onderzoek moeders tegen die feitelijk buiten onze doelgroep (tot en met 23 jaar) vallen, maar wel met soortgelijke vragen kampen als ‘jonge moeders’. Het definiëren van een bovengrens – een leeftijd waarop je eigenlijk niet meer kunt spreken van ‘jong moederschap’ – is daardoor lastig. Het zorgaanbod dat zich specifiek op jonge moeders richt, begrenst dus formeel wel op leeftijd (zie bijlage A) en is gericht op jonge moeders tot 23/24 jaar. Want, zo zegt een hulpverlener:

Als je een moeder in de groep hebt van 27 en die nog steeds niks voor elkaar heeft, dan werkt dat heel demotiverend voor de andere moeders. Dus je moet kijken, wat past bij deze doelgroep en wanneer, ja, heb je allemaal raakvlakken met elkaar en waarin kun je elkaar herkennen. Dus 24 was wel een mooie grens. (Hulpverlener)

De bovengrens qua leeftijd is echter bij alle door ons geraadpleegde organisaties niet heel strikt, en met leeftijdsgrenzen wordt in praktijk flexibel omgegaan. Hulpverleners nemen de precariteit van jonge moeders hierbij in overweging: er wordt steeds gekeken wat iemand aan ondersteuning nodig heeft in relatie tot haar eigen capaciteiten en in relatie tot de mogelijkheden en beperkingen in haar netwerk (‘individueel maatwerk’).

Spreker 1: We begeleiden van, naar beneden toe hebben wij geen grens, en daarboven tot 27. Maar gemiddeld ligt het bij 20 denk ik zo'n beetje. We hebben nu drie 17-jarigen. Maar we hebben ze ook al van 14 gehad.

Interviewer: Dat wilde ik vragen, wat is de jongste jullie ooit hebben gehad. En de oudste, zeg je zijn nu gemiddeld 20. Dat is gemiddeld.

Spreker 2: We hebben ook een uitschieter van 27. Die is net voor haar 27e verjaardag afgesloten. Het is maar net waar de hulpvraag ligt.

In document Alles draait ineens om. Een onderzoek naar de zorgvraag van (zeer) jonge moeders en de afstemming met het zorgaanbod (pagina 77-81)