J Meij (Red.) en M van Buijtenen

In dit artikel wordt gesteld dat over het algemeen charters op zo’n manier worden geborgen, dat ze beschadigen. Eveneens een probleem is de behoefte aan het fotograferen van de charters. Deze zijn vaak in gevouwen toestand geborgen en moeten dan ook door de raadpleger / fotograaf opengevouwen worden om de informatie te kunnen lezen en / of vastleggen. “Gezocht wordt naar een uniforme opbergwijze, die voor alle charters en zegels een onbeschadigd voortbestaan waarborgt, zo weinig mogelijk ruimteverlies meebrengt, en waarvan de kosten redelijk blijven”, aldus de auteurs.211

Gepleit wordt voor een verticale opberging van uitgevouwen charters op een doorzichtige plaat.212

Het bieden van oplossingen voor het behoud van een informatie drager – de charter –, om de informatie raadpleegbaar te houden maakt dit artikel custodiaal.

208

Hijmans, ‘Voordracht over micro-fotocopie’, 36 209

J.H. Brakke, ‘Belagers van archieven en hun bestrijding.’, Nederlands Archievenblad jrg 55 (1950 nr. 2) 77 210

Brakke, ‘Belagers van archieven en hun bestrijding.’, 77 – 78

211 _{P.J. Meij (Red.) en M.P. van Buijtenen, ‘Opberging van charters’, Nederlands Archievenblad jrg 69 (1965 nr. 3) 104 –}

105 212

1970 – Luchtbehandelingsinstallatie Gemeentearchief Leiden M. Idema Greidanus

Dit artikel doet gedetailleerd verslag van de luchtbehandelingsinstallatie van het

gemeentearchief in Leiden, welke met een hogedruk luchtkanalensysteem aangesloten is op de archiefbewaarplaatsruimten. Dit moet zorgen voor een zo goed mogelijk behoud van de geborgen archiefstukken.213

De vorm van preventief conserveren die in dit artikel omschreven wordt is custodiaal. Het draait immers om het behoud van de informatiedrager (papier) en de informatie zelf.

1981 – De opening van de nieuwbouw van het Algemeen Rijksarchief H.M. Brokken

Dit artikel doet verslag van de opening van het nieuwe gebouw van het Algemeen Rijksarchief in november 1980. Het betreft voornamelijk een uittreksel van gehouden toespraken.

Aan deze openingsdag ging “de grootste papierverhuizing van de eeuw … per dag ruim 1750 strekkende meter” vooraf, aldus de staatssecretaris van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk. Hij sluit zijn toespraak af met aan te geven dat het gebouw “een belangrijk deel van ons cultureel erfgoed herbergt”, en hij daarom hoopt dat het “voor zijn bewoners die werkvreugde en de bezoekers de dienstbaarheid geeft, die zij er terecht van mogen verwachten”.214

De voorzitter van de Rijkscommissie voor Vaderlandse Geschiedenis zegt dat de rijkdom van de geschiedwetenschap aangewakkerd blijft door de openbaarheid van archieven. “Zolang er goed gehuisveste archieven bestaan, heeft de geschiedwetenschap de garantie dat ze al haar taken kan blijven vervullen”, aldus de voorzitter. De voorzitter van het Centraal Bureau voor Genealogie stipt aan hoe ‘fraai de archieven in rij en gelid staan als in dit gebouw’.215

Met de bouw van het nieuwe Algemeen Rijksarchief is gezorgd voor een ruimte waar archieven onder de juiste klimatologische omstandigheden kunnen worden bewaard en geraadpleegd. Dit behoud van informatie door middel van een ‘fraaie opberging van de dragers’ is van belang voor de geschiedwetenschap, wordt gesteld. Dat maakt dit artikel custodiaal. Dat de bouwers van het nieuwe Algemeen Rijksarchief ook rekening houden met het behoud van de context van het materiaal is aannemelijk. Dit wordt echter niet genoemd in het artikel. Daarom wordt het toch als ‘custodiaal’ bestempeld.

213

M. Idema Greidanus, ‘Luchtbehandelingsinstallatie Gemeentearchief Leiden’, Nederlands Archievenblad jrg 74 (1970 nr. 3) 173 – 174

214 _{H.M. Brokken, ‘De opening van de nieuwbouw van het Algemeen Rijksarchief’, Nederlands Archievenblad jrg 85 (1981}

nr. 1) 10 – 11 215

1990 – Conservering en restauratie VII A.J.M. den Teuling

Dit artikel gaat over nieuwe inzichten in bouw- en inrichtingsvoorschriften voor

archiefbewaarplaatsen sinds de uitgave van het Eindrapport van de Commissie Regeling Archiefruimten in 1982. Wijzigingen in het rapport sinds het jaar van uitgave betreffen vooral “aanpassing aan nieuwe NEN-normen en de Arbeidsomstandighedenwet, de klimaateisen voor andere dan de klassieke informatiedragers papier en perkament, en verder enkele brandveiligheidseisen…”.216

Den Teuling stelt, wat betreft het verval van informatiedragers, dat deze allen aan natuurwetten onderhevig zijn. Vertraging van dit verval is niet te stoppen, maar wel te

vertragen door bewaarcondities te reguleren. De auteur sluit af met een aantal alinea’s over in hoeverre de voorschriften / het rapport wettelijk nageleefd moeten worden. Hij stelt dat het voornamelijk gaat over ‘materiele wetgeving’.217

Het artikel, of de vernieuwingen in het genoemde rapport, richt(en) zich voornamelijk op het vertragen van het verval van informatiedragers. Deze vorm van preventieve conservatie is custodiaal.

2000 – Van opzicht naar beeldscherm. Keuzes bij het digitaliseren van een fotocollectie

Luud de Brouwer

Dit artikel gaat over het digitaliseren van de fotocollectie van het Gemeentearchief Tilburg door middel van scannen. De collectie bestaat voornamelijk uit reproducties waarvan negatieven aanwezig zijn en originele fotoafdrukken. Door dit materiaal te scannen zal raadpleging van originelen een uitzondering zijn en kunnen deze in een depot met goede bewaaromstandigheden worden geweerd van verval. Daardoor “daalt de slijtage door gebruik tot bijna nul”, aldus De Brouwer.218

Door een digitale database te maken kan daarnaast metadata gelinkt worden aan de beelden.219

Het maken van reproducties voor raadpleging, om de originele drager te behouden, is

custodiaal. Aan de andere kant wordt door digitalisering de mogelijkheid gecreëerd metadata te registreren en daarmee de context van de informatie te behouden, wat een post–custodiale handeling is. Daarom is dit artikel geschreven vanuit een verschuiving van paradigma’s.

216

A.J.M. den Teuling, ‘Conservering en restauratie VII’, Nederlands Archievenblad jrg 94 (1990 nr. 1) 176 – 177 217

Den Teuling, ‘Conservering en restauratie VII’, 177, 180

218 _{Luud de Brouwer, ‘Van opzicht naar beeldscherm. Keuzes bij het digitaliseren van een fotocollectie’, Archievenblad jrg}

104 (2000 nr. 1) 20 219

2009 – Metamorfoze archieven gaat door. Record aan projecten in 2008 Erik van der Doe

Metamorfoze is een nationaal programma voor het behoud van papieren erfgoed. Het geeft subsidie voor het conserveren (behandeling van originelen) en digitaliseren van archieven. Archieven van nationaal belang waarbij sprake is van verval van de informatiedrager komen in aanmerking voor de subsidie. Dit artikel geeft een overzicht van archieven waaraan subsidie is toegekend. Zoals het archief van het Hof van Holland, de polders Beemster, Purmer en Wijde Wormer, de Maatschappij van Weldadigheid, de Bouwpolitie Rotterdam, etc.220

Het project Metamorfoze is volledig gericht op het behoud van informatiedragers door te zorgen voor de juiste behandeling van de dragers, maar vooral door te zorgen voor replica’s voor raadpleging. Dat maakt dit project en dus dit artikel custodiaal.

§3.3.1 Preventief conserveren in paradigma’s

Wat is de conclusie uit de analyse van de artikelen uit het Nederlands(ch) Archievenblad met betrekking tot preventief conserveren? Samenvattend kan de volgende tabel worden gemaakt:

Preventief conserveren in…

Pre–paradigmatisch Custodiaal Paradigmaverschuiving Post–custodiaal

1892 x 1900 x 1912 x 1924 x 1930 x 1940 x 1950 x 1965 x 1970 x 1981 x 1990 x 2000 x 2009 x

Tabel van resultaten ‘preventief conserveren in de praktijk en archiefwetenschappelijke paradigma’s’. Door T.S. Free

220

Erik van der Doe, ‘Metamorfoze archieven gaat door. Record aan projecten in 2008’, Archievenblad jrg 113 (2009 nr. 2) 10 – 13