Inventarissen onroerend erfgoed

Figuur 26: Overzichtskaart Inventarissen Onroerend Erfgoed met aanduiding van het onderzoeksgebied (donkerblauw). (Bron: Geoportaal 2017)

De overzichtskaart van het Geoportaal Onroerend Erfgoed geeft voor het gebied onmiddellijk grenzend aan of binnen een straal van 1km rondom het onderzoeksgebied geen melding van archeologische zones, landschapsrelicten, beschermde stads- en dorpsgezichten, beschermde archeologische sites of wereldoorlog relicten. Er zijn wel een groot aantal bouwkundige relicten en een bouwkundig geheel aanwezig. Deze liggen echter op een aanzienlijke afstand van het onderzoeksgebied. Daarnaast zijn er binnen een straal van 1km nog enkele CAI-locaties aanwezig. Het onderzoeksgebied ligt volledig buiten de GGA’s.

4.2.1 I

NVENTARIS BOUWKUNDIG ERFGOED

Er bevinden zicht een aantal bouwkundige relicten binnen een straal van 1km rondom het onderzoeksgebied. De dichtstbijzijnde relicten bevinden zich echter op ca. 415m van het onderzoeksgebied waardoor hun relevantie voor deze bureaustudie eerder gering is. Daarom worden de relicten hier niet in detail beschreven en volgt hier slechts een korte samenvatting van de aard en datering van de relicten in de omgeving.

Relicten:

40877, 40878, 40879, 40891, 40892, 215265, 215266, 215753, 215759, 216204, 216209, 216210, 216211, 216215, 216216, 216231, 216245, 216246, 216247, 216452

Bijna alle relicten dateren uit de 19^de en 20^ste eeuw en zijn te linken aan de ontwikkeling van Zaventem tot een industriegemeente. Verschillende fabrieken gaan terug op oudere watermolens op de Woluwe zoals: de Stockmansmolen die tot papiermolen werd omgebouwd, een rubberfabriek die teruggaat op

2017I275/ 22662.R.01 (intern) Archeologienota 34 een oudere slag- of smoutmolen, en een 18^de eeuwse molen die tot de papierfabriek Grellingen werd omgebouwd (40789, 216247, 216209). Er bevinden zich eveneens nog gebouwen van een leerlooierij uit de vroege 20^ste eeuw (216210, 216211). Daarnaast zijn er eveneens een groot aantal woningen die waarschijnlijk te linken zijn aan de bevolkingstoename die gepaard ging met de toenemende industrialisatie vanaf de 18^de eeuw. Opvallend is de rol van Gaullaume Lambert hierin. Deze laatste was één van de ontdekkers van het Kempens steenkoolbekken. Lambert woonde in een landhuis met omliggend park (215265) en had daarnaast nog verscheidene buitenverblijven en eigendommen in Zaventem (40892, 215266).

Figuur 27: Domein van Guillaume Lambert in 2013 (bron: Inventaris Onroerend Erfgoed 2017: 215265).

Figuur 28: Dorpswoning van Guillaume Lambert in 1972 (bron: Inventaris Onroerend Erfgoed 2017:

40892).

2017I275/ 22662.R.01 (intern) Archeologienota 35 Figuur 29: Stockmansmolen, 13de eeuwse molen die tot papiermolen werd omgevormd (bron: Inventaris

Onroerend Erfgoed 2017: 40879).

4.2.2 C

ENTRALE

A

RCHEOLOGISCHE

I

NVENTARIS

(CAI)

De overzichtskaart geeft alle CAI-meldingen binnen een straal van 1km weer binnen het onderzoeksgebied. Binnen deze zone zijn in totaal 13 CAI-locaties gekend. Deze locaties worden in de onderstaande tabel kort omschreven. Zes van de locaties bestaan uit laat middeleeuwse watermolens die op de Woluwe lagen (cfr. 4.2.1 en 4.2.3). Daarnaast zijn er eveneens twee hoeves uit de late middeleeuwen aanwezig. De meest recente CAI-locatie wordt gevormd door een site met walgracht uit de 18^de eeuw.

Binnen het onderzoeksgebied zijn er geen CAI-locaties gekend. Ondanks de grote hoeveelheid watermolens in de directe omgeving, is de kans op het aantreffen van sporen van een oude watermolen binnen het onderzoeksgebied klein. Het onderzoeksgebied grenst immers niet direct aan de Woluwe en heeft een relatief sterk stijgend reliëf. Het valt niet uit te sluiten dat er andere sporen van menselijke aanwezigheid binnen het onderzoeksgebied aanwezig zijn. Hier zijn tot nog toe echter geen sporen van teruggevonden. Indien er binnen het onderzoeksgebied bebouwing aanwezig was, dan moet deze reeds vóór het midden van de 18^de eeuw verdwenen zijn aangezien het onderzoeksgebied onbebouwd is op de Villaret en Ferrariskaarten (cfr. 4.3).Sinds de 18^de eeuw is het terrein steeds onbebouwd gebleven.

Tabel 2: Overzichtstabel met CAI-locaties.

CAI Locatie Omschrijving Datering Afstand

3946 Woluweweg Prinsenmolen: laat middeleeuwse molen late middeleeuwen 130m 3947 Josef Van

Damstraat

Hof te Rijmelgem: laat middeleeuwse hoeve late middeleeuwen 185m

3945 Frans

Smoldersstraat

’s Hertogen Molen/ Mandemolen/

Snuifmolen: laat middeleeuwse molen

late middeleeuwen 280m

3949 Ter Wilgen Fobertshof: alleenstaande hoeve uit de volle middeleeuwen (mogelijk al Karolingische periode).

late middeleeuwen 375m

2017I275/ 22662.R.01 (intern) Archeologienota 36

CAI Locatie Omschrijving Datering Afstand

3859 Hoogstraat Borgmolens: laat middeleeuwse dubbelmolen op de Woluwe: smout en papiermolen.

late middeleeuwen 430m

163454 Frans

Smoldersstraat

18^de eeuwse site met walgracht Nieuwe Tijd 430m

3860 Hector

Hof ter Beke / Stockmansmolen: laat middeleeuwse molen.

late middeleeuwen 640m

3899 Hector Hennaulaan

Motte uit de volle middeleeuwen (walgrachtsite in de 18^de eeuw).

volle middeleeuwen 700m

3858 Maalbeekweg Gestel Molen: laat middeleeuwse molen die omgevormd werd tot papierfabriek

laat middeleeuwse molen op de vroegere loop van de Woluwe (verlegd in 1932).

late middeleeuwen 930m

3918

Sint-Stefaanstraat

parochiekerk en vlakgraven uit de late middeleeuwen .

late middeleeuwen 940m

4.2.3 M

OLENECHO

’

S

Zoals eerder reeds werd aangehaald waren er verscheidene watermolens aanwezig op de Woluwe.

Binnen een straal van 1km rondom het onderzoeksgebied zijn bijgevolg 9 molens gekend waarvan er één –de Stockmansmolen- bewaard is gebleven. Deze molens staan in de onderstaande tabel kort beschreven.

Tabel 3: Verdwenen molens in een straal van ca. 1km rondom het onderzoeksgebied (bron: Molenecho's 2017).

Naam Locatie Beschrijving Datering

Stockmansmolen Hector

Hennaustraat 164

Bewaarde middenslag watermolen. Reeds aanwezig in de 13^de eeuw. Oorspronkelijk een korenmolen, maar vanaf de 19^de eeuw ook in gebruik als papiermolen.

13^de eeuw

Watermolen voor koren van vóor 1415. In de 18^de eeuw in gebruik als papiermolen, later opnieuw in gebruik als korenmolen en later vals snuifmolen voor snuiftabak.

Heropgebouwd in 1896 na een brand en vervolgens in 1923 omgebouwd tot een leerlooierij.

15^de eeuw

Molen van Erps

’s Princenmolen Prinsenmolen

Kwadestraat Watermolen van vóór 1403. Oliemolen en vervolgens een banmolen voor het malen van graan voor Erps en Quarebbe. Deels afgebroken en omgebouwd tot woonhuis in 1909/

Watermolen van vóór 1486. Aanvankelijk een korenmolen. Vanaf de 19^de eeuw werd er papoier vervaardigd. In 1902 werd de molen een melkerij en vervolgens een caoutchoucfabriek (rubberfabriek).

15^de eeuw

Borgmolen Dobbelmolen Wattenkot

Hoogstraat 189 Watermolen van vóór 1387.Deel van het Neerhof van het Hof ter Borg. De molen werd in de 19^de eeuw achtereenvolgens gebruikt als papiermolen,

14^de eeuw

2017I275/ 22662.R.01 (intern) Archeologienota 37

Naam Locatie Beschrijving Datering

zeepziederij, waterzandmolen, kiezelwitfabriek, en een wattefabriek.

Gestelmolen Gestselsemolen Gravenmolen

Fabriekstraat Watermolen van vóór 1400. Oorspronkelijk een korenmolen maar rond 1800 in gebruik als

papiermolen. Vanaf 1873 werd de molen gebruikt als opslagruimte van de papierfabriek die zich errond had ontwikkeld.

Fabriekstraat 19 Watermolen van vóór 1376. Eerst in gebruik als graanmolen. Vanaf de 17^de eeuw was het een

poedermolen en vervolgens een smoutmolen. Vanaf de 18^de eeuw werd er smout en papier vervaardigd. Vanaf 1883 werd de molen omgevormd tot een papiermolen op stoomkracht.

14^de eeuw

Heilige Geestmolen Nederwoluwe Watermolen van vóór 1366. Aanvankelijk een graamolen, maar vanaf de 17^de eeuw in gebruik als poedermolen. Deze poederfabriek ontplofte in 1750 en werd niet heropgebouwd.

14^de eeuw

Martelarenmolen Nederwoluwe Watermolen van vóór 1563. Deze korenmolen werd in 1584 reeds verwoest door soldaten die ook Vilvoorde en Zaventem hebben platgebrand.

16^de eeuw

Figuur 30: Stockmansmolen in 2010 (bron: Molenecho's 2017: Stockmansmolen).

Figuur 31: Kleine Molen in 1929 (bron: Molenecho's 2017: Kleine Molen).

2017I275/ 22662.R.01 (intern) Archeologienota 38

In document ARCHEOLOGISCHE EVALUATIE VAN HET BODEMARCHIEF AAN DE BELGICASTRAAT TE ZAVENTEM (VLAAMS-BRABANT) (pagina 33-38)