Interview with Ron Bakker, owner PLP architecture, architect of The Edge [Dutch spoken]

Interviewer (IV): Anna Ida Hudig

Interviewee (IE): Ron Bakker, owner PLP architecture and architect of The Edge Deel I (aantekeningen):

IV Slimme gebouwen zoals The Edge verzamelen heel veel data. Wij hebben tot nu toe waargenomen dat er een gap zit tussen die data en het omvormen van die data tot tastbare informatie dat kan worden gebruikt door beleidsmakers en stakeholders om energie-efficientie te vergroten. IV herkent u dit probleem, en hoe denkt u dat we dit probleem kunnen overbruggen?

IE The Edge creëert heel veel data en het is onduidelijk in hoeverre deze data uiteindelijk heeft geleid tot energie-efficiëntie. In het verhaal van het bedrijf wordt nog steeds de energiebesparing van de ontwerpuitgangspunten genoemd. Laatst ving ik op dat ze op één dag 102% energieneutraal waren, dus meer energie opwekken dan dat er werd gebruikt. Het probleem met de inzet van data is vaak dat niet duidelijk is wie eigenaar is van de data. Dat kan de gebouweigenaar zelf zijn, of de huurder, in dit geval Deloitte. Bovendien mag de data niet commercieel worden gebruikt, maar dat weet ik niet zeker. Wel mogen universiteiten de data geloof ik gebruiken voor onderzoek.

IV wat motiveert bedrijven om deze enorme investering te doen in slimme energiesystemen. Wie investeert er, en wie profiteert?

IE voor de meeste bedrijven en ontwikkelaars zijn investeringen in slimme energiesystemen niet interessant. De returns komen vaak bij de huurder. Het project van The Edge is geïnitieerd door Deloitte als huurder. Die heeft een contract van vijftien jaar. Ze hebben ervoor gekozen investeringen te doen die zichzelf terugbetalen in tien jaar. Met name de returns die ze krijgen op de energierekening maken het interessant voor bedrijven om te investeren. The Edge werd gebouwd in de slechtste economische tijd. In die tijd werd er alleen gebouwd door Duitse fondsen. OVG Real Estate is echter moedig geweest en heeft besloten in die tijd – rond 2008 – deze investeringen te doen. De eigenaar van The Edge is DEKA. Het is een trend dat gebouwen steeds duurzamer worden. Corporates willen vaak een groene uitstraling hebben. Bij nieuwbouw wordt vaak gestreefd naar het BREEAM-certificaat outstanding. Good of excellent is onvoldoende.

17

IV wie zijn de grootste stakeholders als het gaat om energie-efficiëntie op de Zuidas? Ik weet niet in hoeverre u betrokken bent bij de Zuidas, maar natuurlijk wel bij The Edge. U had het al over OVG Real Estate en de BREEAM-certificaten, maar misschien zou u er nog meer over kunnen vertellen. IE op een grote schaal zeg maar, als Zuidas als gebied bedoel je?

IV ja, ja, en waar u misschien als architect tegenaan loopt en met wie u in contact kwam bij dit soort projecten.

IE we hebben altijd interessant gesprekken met de gemeente. We weten dat de gemeente bezig is met een grootschalig energiebeleid, er zijn heel veel mogelijkheden. Daar weet ik niet alle details van hoor, dat is meer de kant van de installatieadviseurs. Maar wat ik heb begrepen is dat The Edge gebruikt WKO, met grondwater. Dat kun je per gebouw doen maar eigenlijk alleen als de schaal van het gebouw groot genoeg is, dus je moet een bepaalde vierkante meters hebben. The Edge is groot genoeg. De gemeente heeft ook een kaart waar aangegeven wordt waar de meest ideale warmte- en koudebronnen kunnen worden geslagen. Die kaart is van de gehele Zuidas. Heb je die wel eens gezien? Nee. Die kan ik wel voor je opzoeken en dan stuur ik je die maandagochtend op. Er staan rode wolken en blauwe wolken voor warmte en kou. Dan heb je afstand tussen twee bronnen nodig. Wat ik begreep is dat ze dat op grotere schaal willen gebruiken. Misschien kan je je voorstellen dat als je op een grotere schaal veel efficiënter kunt doen. Als de gemeente WKO’s kan maken of geven aan gebouwen dan kan je je er ook als kleiner gebouw op aansluiten, en dat vind ik wel een heel goede manier van denken over dit soort dingen. Ze zijn nu op de Zuidas ook heel veel woningbouw en hotels aan het bouwen. Die hebben een hele andere energiehuishouding dan kantoorgebouwen. Kantoorgebouwen wordt driekwart jaar gekoeld, en soms wel eens verwarmd, maar eigenlijk bijna nooit. Ze zijn zo goed geïsoleerd. Er is altijd een bepaalde warmtelast van mensen, machines en verlichting, en dat is meestal wel genoeg om een gebouw te verwarmen. Je koelt dan vaak een gebouw voor acht, negen maanden per jaar, terwijl bij woningbouw is dat net andersom, daar verwarm je gebouwen voor acht, negen maanden per jaar. Dus ergens zou je de mogelijkheid moeten hebben om bijna voor de helft van het jaar, dat die elkaar kunnen gebruiken. Dus dat je warmte die je nodig hebt voor woningbouw, uit de koeling van de gebouwen haalt. Ik stel dit wel eens voor aan installatieadviseurs, en die zeggen dat het wel erg moeilijk is om alles aan elkaar te koppelen. Maar volgens mij, als je zoiets groots hebt als de Zuidas, dan zou je daar volgens mij wel iets mee kunnen doen.

18

IV Even nog terugkomend bij die stakeholders, zoals de gemeente. U zegt net: mensen zouden met elkaar om de tafel moeten zitten om te kijken hoe het efficiënter kan en wie zouden er dan specifiek volgens u met elkaar om tafel moeten zitten?

IE Ja, de leverancier van energie, bedrijven als Eneco. De stedelijke overheid, de gebruikers van gebouwen. Daar moet je dan als je gaat denken over het ontwikkelen van een project. En dat wordt nu overgelaten aan ontwikkelaars van projecten. Als je wat wilt gaan doen, dan is er wel allemaal regelgeving en zo, waarvoor je je aan bepaalde efficiëntie moet houden, maar ik weet niet in hoeverre er al een goede discussie is tussen verschillende partijen die in dit verhaal belangrijk zijn. Dat is over het algemeen iets waarbij ik als architect ook veel aan de zijlijn zit. Maar ik ben bij The Edge wel heel trots dat voordat we überhaupt over de energie spraken over het gebouw, we al qua massa en orientatie al heel erg efficient was opgezet. De zon beschenen gevels zijn heel goed beschermd, en de Noordgevel is heel erg open. Daar komt daglicht vandaan en daglicht is goed, en zonlicht is slecht. Daarmee bespaar je al een heleboel energie en geef je nog geen euro uit aan duurzaamheid. Dat is natuurlijk altijd het slimste.

IV Ik ga verder naar de laatste vraag. Daar hebben we het eigenlijk ook al over gehad, over de gemeente. Bent u als architect van het project aangelopen tegen bepaalde regelgeving van de gemeente? U had het net over regelgeving over efficiënties en energiegebruik. Is er stimulerende of beperkende regelgeving waar u tegenaan loopt? En in hoeverre werkt de gemeente mee in Amsterdam?

IE Regelgeving is natuurlijk landelijk. Ik weet niet of ze bij de gemeente bij de Zuidas eisen stellen aan de BREEAM-meting, ik weet niet hoe dat georganiseerd is in Amsterdam. Maar in London bijvoorbeeld, als je een bouwaanvraag doet, dat ligt er een beetje aan welk stadsdeel, maar daar moet je aan bepaalde duurzaamheidseisen en energiegebruik voldoen, anders moet je betalen. Dus als je een gebouw ontwikkelt moet je per vierkante meter extra geld betalen. Dat is een hele goede stimulans, want dat kost heel veel geld. Dan wordt het een commerciële overweging voor ontwikkelaars van gebouwen. Of ze een heel erg duurzaam gebouw maken, of dat niet doen en dan extra betalen. Of als het niet goed gaat, dan krijgen ze niet eens een bouwvergunning. En dat werkt wel steeds beter hoor. Ik weet niet of dat in Amsterdam ook zo is. Ik zou het goed vinden hoor, als Amsterdam zich zou profileren als wereldstad met hele hoge duurzaamheidseisen voor kantoren. Maar ik kan me best voorstellen dat ze daar in het kader van het bestemmingsplan enzo best wel hoge eisen aan gaan stellen. Maar zover ik zie is het… Nu ben ik bijvoorbeeld bezig met een uitbreiding van het WTC op de Zuidas aan de Noordoostkant. Daar gaan we BREEAM excellent doen, maar dat komt

19

volgens mij gewoon bij de opdrachtgever vandaan en niet bij de gemeente. Maar dat weet ik niet helemaal zeker. We zijn nu aan het kijken naar een bestemmingsplan van dat gebied. Daar zou best wel wat in kunnen staan hoor, over duurzaamheid. Dat zou me tegenvallen als het niet zo was.

IV Dat is wel interessant om nog even uit te zoeken voor ons inderdaad, hoe dat zit

IE Daar wil ik wel even naar kijken voor je maandagochtend. Zit in hetzelfde ding waar die kaart in zit. Daar kan ik wel stiekem dingen uit kopiëren denk ik, ik denk niet dat het geheim is.

IV Ja, bestemmingsplannen zijn toch sowieso openbaar in principe?

IE Ja, maar ze zijn pas openbaar als ze vastgesteld zijn. Dit is niet vastgesteld, het is een concept. Maar ik kan daar wel uit citeren neem ik aan.

IV Ja dat zou wel heel heel leuk zijn. IE Ja

IV Okee dat was het. Heeft u verder nog vragen of zo, of dingen die u nog wilt meegeven aan ons?

IE Nee, ik ben heel benieuwd hoe artificial intelligence hieraan werkt. Ik was op een congres hier in Praag over de toekomst van de werkplek. Ook om te praten over The Edge en een aantal andere projecten die we gedaan hebben de laatste paar jaar. Daar werd ook gesproken door bedrijven als Lego en IKEA enzo, de mensen die denken aan de toekomst. En die hadden het heel erg over [einde geluidsopname]

20

8.4 Interview Jaak Vlasveld, CEO GreenIT Amsterdam