4.3 Vrijheid van meningsuiting
4.3.5 Internet
Sudanese wetgeving kan gebruikt worden om online activisten, journalisten en gewone internetgebruikers te straffen, aldus Freedom House. In juli 2020 kondigde de transitieregering aanpassingen aan van de wet op het bestrijden van
cybermisdaden uit 2008. De gevangenisstraffen op verschillende misdaden genoemd in deze wet werden verhoogd waaronder de straffen op laster, afpersing, het hacken van overheidswebsites en het delen van valse informatie via sociale media. Straffen bestaan uit gevangenisstraffen van minder dan een jaar, zweepslagen en boetes. De mensenrechtencommissie van de VN uitte zorgen over de verhoogde straffen die zouden kunnen leiden tot een verdere beperking van online activiteiten en van de vrijheid van meningsuiting. Online sociale platformen waren cruciaal gedurende de protesten in 2018 en 2019 en bleven cruciaal eind 2019 en gedurende 2020, aldus de mensenrechtencommissie.543
Het is onduidelijk in hoeverre onderdelen van de transitieregering de inhoud van Facebook- en Twitterpagina’s en van internetdiscussiegroepen in de gaten proberen te houden en op welke schaal. De Cyber Jihadist Unit, een eenheid van de
voormalige NISS en gelieerd aan het voormalige regime van Al-Bashir monitorde online activiteiten door het actief volgen (en onderscheppen) van e-mailverkeer, blogs, sociale media en nieuwsfora. Volgens de organisatie Reporters without borders was de Cyber Jihadist Unit gedurende de verslagperiode actief onder andere middels infiltratie van WhatsApp groepen en door verspreiding van valse informatie.
Monitoring werd onder het regime van Al-Bashir ook bewerkstelligd door infiltratie
540 Vertrouwelijke bron, 20 november 2020.
541 Vertrouwelijke bron, 27 juli 2020; Vertrouwelijke bron, 18 februari 2021.
542 Doorbraak, De Soedanese ambassade in Den Haag terroriseert Soedanese vluchtelingen zonder papieren, 5 augustus 2019.
543 Freedom House, Freedom on the Net 2020, Sudan, pagina 18, 14 oktober 2020; UNHRC, A/HRC/45/53, pagina 7, 30 juli 2020.
van nieuwszenders door leden van de NISS. In december 2019 riepen journalisten tijdens een demonstratie op tot de verwijdering van infiltranten en vervanging van kopstukken van openbare nieuwszenders.544
De militaire component van de transitieregering speelt een belangrijke rol in de telecommunicatie sector in Sudan. De Telecommunication and Post Regulatory Authority (TPRA), de organisatie die het internet en telecommunicatie reguleert was tot september 2019 ondergebracht onder het ministerie van Defensie. De TPRA heeft de macht om het internet te monitoren en af te sluiten. In september 2019 werd de TPRA onder de directe administratie van de Soevereine Raad geplaatst.
Desondanks bleven personen gelieerd aan het voormalige regime werkzaam in hun functies. De transitieregering zei toe het gebruik van het internet te liberaliseren.
Volgens Freedom House was het in oktober 2020 nog onduidelijk in hoeverre hervormingen daadwerkelijk waren doorgevoerd. Volgens een bron van de Libanese ngo SMEX545 wil de militaire component van de transitieregering grip houden op de telecommunicatie sector om de vrijheid van meningsuiting te beperken.546 Internet dienstverleners dienen de Sudanese regering te helpen bij het monitoren van gebruikers. Volgens Freedom House werden er tussen juni 2019 en mei 2020 geen meldingen gemaakt van incidenten waarbij de regering dienstverleners vroeg om informatie over gebruikers te delen. Dienstverleners registreren gebruikers op grond van hun identiteitskaart en zijn verplicht gegevens op te slaan waaronder namen, adressen, telefoonnummers en werkadres.547 Tussen juli en december 2019 ontving Facebook 52 verzoeken van de Sudanese regering voor het delen van data van 76 gebruikersaccounts. Facebook deelde geen informatie met de Sudanese regering.548 In juli 2020 kondigden militaire functionarissen de aanstelling aan van een
commissaris die “beledigingen” van het leger zou gaan monitoren en vervolgen. De aankondiging doelde specifiek op activisten en journalisten die online in Sudan en daarbuiten publiceren.549 Zie ook paragraaf 4.3.5.
Volgens een vertrouwelijke bron is het onduidelijk in hoeverre de Sudanese veiligheidsdiensten de online activiteiten van Sudanese diaspora in de gaten hielden.550 Zie ook paragraaf 4.2.4.
Intimidatie, arrestatie en detentie van online activisten en journalisten
Hoewel stelselmatige intimidatie van online activisten afnam tussen juni 2019 en mei 2020, bleven internetgebruikers geconfronteerd worden met arrestatie en intimidatie naar aanleiding van hun online activiteiten, aldus Freedom House.
Volgens het US Department of State respecteerde de transitieregering in 2019 over het algemeen vrijheid op internet.551 Volgens een vertrouwelijke bron was er gedurende de verslagperiode geen bewijs van systematische online monitoring of van gerichte actie (targetting) van online activisten, maar waren er wel individuele
544 RSF, Sudan still awaits its press freedom revolution, 3 december 2019; Freedom House, Freedom on the Net 2020, Sudan, pagina 18, 14 oktober 2020; ifex, Press freedom in Sudan still in transition, 14 april 2020.
545 SMEX is een geregistreerde Libanese ngo die zich als doel stelt om digitale rechten in het Midden Oosten en Noord Afrika te bevorden middels onderzoek, campagnes en belangenbehartiging.
546 Freedom House, Freedom on the Net 2020, Sudan, pagina 2-3 en 8, 14 oktober 2020; SMEX, Military-controlled Telecom Sector and Internet Shutdowns in Sudan, 12 november 2020; Radio Dabanga, Sudan social media activists harassed, bribed by authorities, 29 november 2019.
547 Freedom House, Freedom on the Net 2020, Sudan, pagina 22, 14 oktober 2020; Global Voices, The right to privacy in Sudan: A call to enact a data protection act, 5 november 2019.
548 Freedom House, Freedom on the Net 2020, Sudan, pagina 22, 14 oktober 2020.
549 Freedom House, Freedom on the Net 2020, Sudan, pagina 18, 14 oktober 2020; Vertrouwelijke bron, 14 september 2020; HRW, Sudan’s Army threatens activists, journalists with lawsuits, 24 juli 2020.
550 Vertrouwelijke bron, 27 juli 2020.
551 US Department of State, Country Report on Human rights Practices 2019, Sudan, pagina 18, 11 maart 2020.
Pagina 91 van 117
gevallen van intimidatie en arrestatie op basis van hun uitspraken op sociale media.
Volgens de bron intimideerden GIS en leden van de regering internetgebruikers om berichten op Facebook waar zij bezwaren tegen hadden te laten verwijderen.552 Een andere vertrouwelijke bron verklaarde dat er gevallen waren van intimidatie door veiligheidstroepen tegen kritische personen, waaronder leden van de
verzetcomités.553 In april 2020 confisqueerden veiligheidstroepen telefoons van activisten en journalisten tijdens een protest. Volgens Freedom House bleef het internet een relatief open ruimte voor wat betreft vrijheid van meningsuiting in vergelijking met de traditionele media die gekarakteriseerd werd door censuur, confiscaties van volledige oplagen van kranten en waarschuwingen door GIS-agenten over bepaalde onderwerpen. Op verschillende online platformen wordt kritiek geuit op de Sudanese regering. Online nieuwskanalen als Al Tareeq, Al Taghyeer, Radio Dabanga, Hurriyat en Al Rakoba publiceren over controversiële onderwerpen als corruptie en mensenrechtenschendingen.554
Tijdens de verslagperiode waren er berichten van intimidatie, arrestatie of bevelen daartoe en detentie naar aanleiding van online publicaties en berichten op sociale media platformen. Eerder kwamen al enkele voorbeelden aan bod van personen die hinder ondervonden na online publicaties. Zie bijvoorbeeld paragraaf 4.3.1 voor het voorbeeld van Ibrahim ‘Showtime’ en paragraaf 4.1.3. voor het voorbeeld van de journalisten/mensenrechtenverdedigers Lana Awad en Aida Abel Qader. Dezerzijds is niet bekend om hoeveel berichten en/of gevallen het gaat. Een vertrouwelijke bron verklaarde desgevraagd dat cijfers moeilijk te schatten waren omdat de gevallen van intimidatie en arrestatie moeilijk te herleiden zijn tot enkel online acties van personen.555
- In november 2019 stelden sociale media activisten dat zij geïntimideerd, bedreigd en omgekocht werden door autoriteiten wanneer zij publiceerden over gevoelige onderwerpen in Khartoum.556
- In september 2019 werd de mensenrechtenverdediger, bekend onder de naam ‘Ibrahim Showtime’ omvergereden door een militair voertuig. Volgens een vertrouwelijke bron was de GIS vermoedelijk verantwoordelijk voor de aanrijding. Ibrahim Showtime komt op voor de rechten van Darfuri’s, jongeren en mensen die streven naar vrijheid en democratie. Hij publiceert online artikelen en vlogs aan de hand van eigen onderzoek en interviews. Hij raakte met name bekend tijdens de revolutie en sit-in in 2018/2019. In 2020 werd Ibrahim Showtime gearresteerd voor belediging van de politie. Er werd geen aanklacht tegen hem ingediend.557
- In december 2019 vaardigde de Sudanese regering een arrestatiebevel uit voor de journalist Abdel-Moneim Suleiman. Volgens het bevel had Suleiman valse informatie verspreid op, onder andere, zijn Facebook pagina over een conservatieve geestelijke. Ten tijde van het arrestatiebevel verbleef
Suleiman niet in Sudan.558
- In april 2020 werd de activist Edriss Elbur gearresteerd en twee dagen gedetineerd door de RSF. Gedurende de detentie ondervroeg de RSF hem over zijn Facebook bericht waarin hij de RSF bekritiseerde. Hij werd
gewaarschuwd niet opnieuw dergelijke berichten online te delen. Later in de
552 Vertrouwelijke bron, 20 november 2020.
553 Vertrouwelijke bron, 16 februari 2021
554 Freedom House, Freedom on the Net 2020, 14 oktober 2020.
555 Vertrouwelijke bron, 16 februari 2021
556 Radio Dabanga, Sudan social media activists harassed, bribed by authorities, 29 november 2019.
557 Twitter, Haleim Osma, #Free_Ibrahim_Showtime, 16 november 2020; Vertrouwelijke bron, 14 september 2020;
Vertrouwelijke bron, 19 november 2020.
558 Freedom House, Freedom on the Net 2020, Sudan, pagina 19, 14 oktober 2020.
maand werd Elbur opnieuw gearresteerd nadat hij een klacht zou hebben ingediend tegen de officieren die hem oorspronkelijk gearresteerd hadden.559
- Op 21 juli 2020 dreigde een majoor-generaal tijdens een praatprogramma op televisie een journalist te vervolgen op aanklachten van het openbaar maken van militaire geheimen. De journalist had kritiek geuit op het handelen van het leger in bekende incidenten.560
559 Freedom House, Freedom on the Net 2020, Sudan, pagina 19, 14 oktober 2020; HUDO Centre, Report on the human rights situation in South Kordufan and Blue Nile states of Sudan, January – June 2020, 27 juli 2020;
ACJPS, Sudan: continued violations of human rights by the Sudanese armed Forces and the Rapid Support Forces, 14 mei 2020.
560 HRW, Sudan’s Army threatens activists, journalists with lawsuits, 24 juli 2020.
Pagina 93 van 117