Internationalisering van de Renminbi

5.1.1. Actoren

Een onvermijdelijke actor in het debat rond de internationalisering van de Chinese munt is de PBoC. Vaak wordt de centrale bank verwaarloosd in academische debatten of worden de standpunten van de PBoC te vereenvoudigd weergegeven. De PBoC is geen technocratische apolitieke instelling die uitsluitend publieke belangen voor ogen heeft maar streeft een duidelijke politieke agenda na. De PBoC probeert haar eigen institutionele belangen te maximaliseren door specifieke acties te ondernemen. Een belangrijke doelstelling van de centrale bank is het nastreven van autonomie in het voeren van monetair beleid. De PBoC staat nog steeds sterk onder de controle van de CCP maar zoekt direct en indirect meer vrijheid in het bepalen van monetair beleid. Het internationaliseren van de renminbi is een van de manieren waarop de PBoC haar autoriteit probeert te verruimen. Deze motivatie speelt in de ruime context van het verbeteren van de onafhankelijkheid van de centrale bank ten opzichte van de Chinese staatsraad. De PBoC zou zonder politieke controle een zelfstandig monetair beleid kunnen voeren, haar eigen institutionele kenmerken kunnen vormgeven en de financiële middelen (zoals de monetaire reserves) op zelfstandige basis kunnen investeren. De expertise van de PBoC, de relaties met beleidsbanken en de bedrijfswereld, en de vertegenwoordiging in internationale financiële instellingen promoten de onafhankelijkheid van de Chinese centrale bank. In voorgaand onderzoek is aangetoond dat hoe minder autonomie een centrale bank heeft bij het uitstippelen van monetair beleid en hoe minder onafhankelijkheid van de politieke elites, hoe meer een centrale bank geneigd is om de internationalisering van de nationale munt na te streven. Voor China gaat dit gepaard met een sterke hervorming van de binnenlandse financiële markten, het wisselkoersregime en de kapitaalcontroles (Chey & Li, 2016).

De doelstelling van de PBoC om de Chinese munt te internationaliseren en het achterliggende motief om meer onafhankelijkheid en autonomie te bekomen kan niet los gezien worden van de positie van de Chinese politiek-economische elites in de neoliberale wereldorde. De elites van de PBoC handelen in een transnationale context van centrale bank-elite. De Chinese centrale bank zoekt daarom verdere integraties in het netwerk van andere centrale banken en streeft gelijkaardige doelstellingen na, waaronder ook onafhankelijkheid en autonomie. Dit blijkt weliswaar zeer uitdagend voor de PBoC wegens de specifieke staatsvorm van China en de centrale positie van de CCP (De Graaff & Van Apeldoorn, 2018; Mattlin, 2018).

De Chinese Communistische Partij heeft als voornaamste doelstelling het regime en de staatsvorm in stand houden door de bevolking te voorzien van een stabiele stijging van de levensstandaard. Het idee van het internationaliseren van de renminbi ontstond na de financiële crisis. De crisis ontblootte de

36

afhankelijkheidsrelatie tussen China en de VS met de dollar. De politieke elite antwoordde hier op door bepaalde maatregelen te nemen om geleidelijk aan de renminbi te internationaliseren en de binnenlandse financiële markten te liberaliseren. Door de volksrepubliek verder gelijk te stellen aan ontwikkelde landen ontstaat er opnieuw een transnationale motivatie om de Chinese munt te internationaliseren en binnenlandse economische hervormingen uit te voeren. Maar deze redenering ligt in conflict met de doelstelling om het BBP blijvend te laten groeien op korte termijn. Door kapitaalcontroles en het wisselkoersregime aan te houden kan kapitaal zich blijven accumuleren en blijven exportproducten aantrekkelijk op de internationale markt. De CCP leeft daarom in de vrees dat China zich begeeft naar een ‘Middel-Income trap’ waarbij een groeiende levenstandaard voor de bevolking niet langer gegarandeerd kan worden (Cao, 2018; Chey & Li, 2016; Zheng & Deng, 2018). Naast de PBoC zijn de commerciële banken een sterke voorstander van het internationaliseren van de Chinese munt. Deze banken zijn gericht op het boeken van winsten met een relatief hoog rendement. Door het hervormen van de Chinese economie worden meer buitenlandse ondernemingen actief op de Chinese markt waardoor de vraag naar renminbi groeit. Deze banken krijgen ook meer slaagkracht op buitenlandse financiële markten indien de internationale vraag naar renminbi groeit. Het is ook aangetoond dat deze banken meer risico nemen bij het uitschrijven van leningen indien er veel onzekerheid heerst rond het beleid van de CCP, waardoor zij steeds opzoek zijn naar zekerheid in het Chinese beleid om hun winsten te maximaliseren (Chi & Li, 2017; Ping, 2016). Een gevolg is dat de Chinese banken (zij het politiek of commercieel van aard) gedisciplineerd zullen worden door de vrijemarktwerking en competitie van overzeese banken. De banken zouden dus overgaan van hun rol als overheidsorgaan naar meer commerciële en winstzoekende entiteiten (Ho, 2018).

De hervorming van de binnenlandse financiële sector die gepaard gaat met het internationaliseren van de renminbi zou op deze manier nadelig zijn voor SOE’s omdat zij niet meer kunnen steunen op goedkope leningen van staatbanken om te investeren in projecten met een laag rendement (zoals overtollige infrastructuurprojecten). Hierdoor moet ook de overcapaciteit worden weggewerkt en moeten SOE’s commerciële overwegingen in acht nemen. Export-georiënteerde publieke en private ondernemingen zouden uit een internationale Chinese munt en de hervormingen sterk voordeel kunnen halen, terwijl bedrijven gericht op de binnenlandse markt in het nadeel gaan zijn. Ook lokale en regionale overheden sluiten aan bij het standpunt van SOE’s omdat zij hun toegang tot kapitaal via LFP’s sterk zien verminderen. De lokale ondersteuning van SOE’s door financiële tussenkomst van de lokale en regionale overheden komt hierdoor in het gedrang. Ook de overheidsinstellingen die nauw betrokken zijn bij de staatsbedrijven zoals de State-owned Assets Supervision and Administration Commission (SASAC) en het ministerie van financiën sluiten zich aan bij de positie van de SOE’s en lokale overheden omdat bij verdere financiële hervormingen hun autoriteit bij de CCP ondermijnd wordt (Chen, 2016). Deze groep poogt om de verdeling van kapitaal in de Chinese maatschappij sterk in hun voordeel te houden.

5.1.2. Betrokkenheid

Nu de belangen en doelstellingen rond de internationale status van de renminbi van de voornaamste Chinese politiek-economische elites overlopen zijn moet ook verduidelijkt worden wat hun rol is bij het vormgeven van het BRI. Bepaalde elites zijn nauwer betrokken bij het BRI waardoor zij makkelijker hun preferenties kunnen doordrukken bij het uitvoeren van het BRI. De mate waarin politiek- economische belangengroepen hun standpunt kunnen materialiseren door het Belt and Road Initiative weerspiegelt ook welke kapitaalkrachtige fracties de bovenhand halen.

37

De centrale rol van de Chinese overheid en politieke elites die betrokken zijn bij de totstandkoming van het BRI mag niet onderschat worden. Het politieke leiderschap is onvermijdelijk bij het identificeren van projecten, het sluiten van akkoorden en het alloceren van kapitaal. In de eerste fase van de totstandkoming van een project bespreekt de Chinese overheid op een directe manier de mogelijkheden tot samenwerking met een land. Het Chinese politieke leiderschap biedt het land vervolgens een lening aan via een primaire BRI-instelling zoals het SRF of indirect via een staatsgeleide bank of de CIC. De leningen van de Chinese instellingen zijn minder gebonden aan de Westerse criteria van het minimaliseren van risico’s en het maximaliseren van rendement. Overheden van participerende landen hebben bijgevolg minder keuze om financiering te zoeken voor hun projecten, waardoor hun positie ten aanzien van China verzwakt. Hierdoor kan China bepaalde voorwaarden opleggen aan de leningen zoals dat de infrastructuurwerken door Chinese staatsgeleide bedrijven moet gebeuren. Vervolgens worden aanbestedingen voor deze projecten aan SOE’s gegeven. Private ondernemingen ondervinden geen directe voordelen tijdens het uitvoeren van de BRI-projecten. De Chinese overheid kan ook beleidsbanken aansturen om SOE’s toegang te geven tot goedkoop krediet om zo de nodige investeringen te doen waardoor ze hun operatie kunnen opstellen in het buitenland. De Chinese politieke elite is een onvermijdelijke actor bij elke fase van het BRI (Williams, 2019). De PBoC heeft een eerder beperkte functie bij de totstandkoming van het BRI. Hoewel grote hoeveelheden van het beschikbare kapitaal afkomstig zijn uit de reserves van de PBoC heeft de centrale bank hier geen controle meer over. Ook bij de besluitvorming van projecten en aanbestedingen heeft de bank geen rechtstreekse controle. Ondanks de beperkte invloed van de PBoC bij de vormgeving van het BRI op internationale schaal, heeft het investeringsproject een sterke binnenlandse component zoals werd aangetoond in voorgaande hoofdstukken. De Chinese centrale bank heeft zich de laatste decennia ontwikkeld als een kennisinstelling. De expertise van de PBoC rond modern monetair beleid en het feilloze traject op vlak van beleidsmedewerking hebben er voor gezorgd dat de instelling meer autoriteit heeft verworven binnen Chinese politiek-economische elites. Hierdoor heeft de centrale bank informele en indirecte invloed op verschillende aspecten van Chinees beleid waaronder het BRI (Chey & Li, 2016).

Als laatste zijn er de intermediaire organen tussen de PBoC, de Chinese overheid en primaire BRI- instellingen. Dit zijn de SWF’s van de China Investement Corporation en SAFEIC. Hoewel SAFEIC steeds een beleidsgerichte aard heeft gekend was CIC voor de totstandkoming van het BRI een orgaan met meer onafhankelijkheid. Het beleid van de Chinese president Xi heeft er voor gezorgd dat beide organen en hun financiële middelen onder sterkere controle kwamen van de politieke klasse. Dit gebeurde door de bestuurders van de fondsen te vervangen door individuen die meer loyaal zijn aan de CCP dan aan commerciële belangen. Naast directe verbondenheid van de SWF’s met het BRI, spelen deze instellingen ook een belangrijke rol bij de indirecte allocatie van kapitaal door de staatsgeleide banken. SAFEIC en de CIC hebben een controlerend aandeel in verschillende grote beleidsbanken die leningen uitschrijven voor BRI projecten en SOE’s ondersteunen bij het uitvoeren van deze projecten. Hoewel de SWF’s een centrumpositie innemen in het BRI, blijft hun invloed op de besluitvorming en hun vrijheid bij het alloceren van middelen zeer beperkt (Thomas & Chen, 2018).

5.1.3. Impact van het BRI op de Internationalisering van de Renminbi

Toen het BRI in het leven werd geroepen was de academische wereld er van overtuigd dat het project de internationale rol van de renminbi sterk zou uitvergroten. Nu het project een aantal jaren bestaat moet deze visie worden herzien. Zoals in voorgaande delen werd besproken gebeurt de financiering van BRI-projecten grotendeels in dollars die geaccumuleerd werden door de PBoC dankzij het

38

exportgeleide groeimodel en het accumulatieregime. SWF’s en staatsbanken kunnen de geaccumuleerde dollars uitlenen aan infrastructuurprojecten onder het Belt and Road Initiative (Zie supra).

De directe impact van het BRI op het internationale gebruik van de renminbi is eerder beperkt, maar het investeringsproject helpt bij de promotie van de Chinese munt op een indirecte manier. Doordat Chinese bedrijven steeds meer overzees actief zijn en investeringen uitvoeren in de infrastructuur van verschillende landen, worden niet alleen SOE’s gepromoot maar ook de renminbi. Doordat het BRI door verschillende observatoren vaak gezien wordt als een succesvolle marketingcampagne (The Atlantic, 2019) worden ook verschillende Chinese gebruiken en middelen bekend op buitenlandse markten. De toegenomen herkenbaarheid van de munt vergroot de vraag op buitenlandse kapitaalmarkten waardoor de renminbi apprecieert en haar rol als internationale munt verder verankert. Daarnaast draagt het BRI bij tot betere bilaterale monetaire coöperatie. Zo zijn er verschillende bilaterale monetaire uitwisselingsakkoorden gesloten tussen China en BRI-lidstaten om wisselkoersrisico’s te verminderen en handel te versoepelen. De laatste manier waarop de verschillende BRI-projecten het gebruik van de renminbi promoten is via de AIIB. De leningen van de multilaterale bank zijn heel vaak in dollar, maar er wordt toch nagestreefd om zoveel mogelijk gebruik te maken van regionale valuta bij het financieren van infrastructuurprojecten (Zhang & Zhang, 2018). De totstandkoming van een sterke internationale munt is een proces dat in verschillende tussenstappen verloopt. Het is daarom moeilijk om de impact van het BRI op het wereldwijde gebruik van de Chinese munt te evalueren zonder rekening te houden met het regionale niveau. Zoals in 3.4. werd vermeld is het BRI vooral belangrijk om het gebruik van de renminbi binnen de regio te vergroten. Onder andere dankzij het BRI zou in Azië een renminbi-blok kunnen ontstaan dat de dollar uitdaagt binnen dit gebied. Het gebruik van de renminbi groeit vooral bij de buurlanden van China die in de periferie liggen. Hoe groter de geografische afstand tussen China en een BRI-lidstaat, hoe minder impact het BRI heeft op de promotie van renminbigebruik. Dankzij de omvang van het BRI en het uitgebreide aantal lidstaten is het moeilijk om het gebruik van renminbi overkoepelend te sturen. Het is makkelijker voor de Chinese staat om dit in omliggende landen te doen die op financieel vlak relatief nauw verbonden zijn met de Chinese economie en meer belang hebben bij betere monetaire coöperatie (Harrison & Xiao, 2019; Liu, Wang & Woo, 2019; Windsor & Halperin, 2018; Zhang & Zhang, 2018)

Concluderend kan gesteld worden dat het BRI eerder een beperkte rol speelt bij het internationaliseren van de Chinese munt. Het project draagt op een indirecte manier bij tot het bekomen van een internationale munt, waarbij de effecten zich vooral laten merken bij de buurlanden van China. Het BRI kan hierdoor worden gezien als een ondersteunend onderdeel om de Chinese munt te internationaliseren, tussen verschillende andere projecten die hetzelfde doel beogen zoals de vrijhandelszonde van Shanghai en de opname van de renminbi bij de SDR van het IMF. Het BRI ondersteunt de doelstelling van deze projecten op een onrechtstreekse manier (Cao, 2018).

5.1.4. Contextualisering in het Chinese Groeimodel

De interne conflicten tussen politiek-economische elites binnen de Chinese staat manifesteren zich niet alleen bij de totstandkoming van het BRI. De botsende visies tussen fracties spelen op de achtergrond van het BRI, maar hebben ook een impact op de gehele Chinese samenleving. Hoewel het BRI in beperkte mate de internationalisering van de renminbi ondersteunt, spelen tal van andere thema’s en belangen een rol bij de configuratie van het huidige en toekomstige groeimodel en de verdeling van kapitaal.

39

De internationale waarde van de renminbi is sterk afhankelijk van het wisselkoersregime dat de PBoC aanhoudt ten opzichte van de dollar. Door de wisselkoers laag te houden en een appreciatie tegen te gaan stimuleert de centrale bank het competitieve voordeel van Chinese exporterende bedrijven. Om de wisselkoers van de renminbi te manipuleren is de sterke accumulatie van dollarreserves noodzakelijk. De accumulatie van buitenlandse reserves heeft er voor gezorgd dat China meer monetaire autoriteit heeft gekend om de exportsector te stimuleren. Doordat dit mechanisme sterk verbonden is aan het algemene exportgeleide groeimodel, zijn er steeds conflicterende visies tussen belangengroepen omtrent de rol van de renminbi en de hervormingen van het groeimodel (Vermeiren, 2013; Vermeiren & Miguel, 2015).

Er zijn drie centrale eigenschappen die het groeimodel in stand houden. Als eerste is er de arbeidsstructuur en de beperkte groei van de lonen in vergelijking met de groei van de productiviteit. Ten tweede het wisselkoersregime van de PBoC en de accumulatie van buitenlandse reserves. Als laatste de repressie van het financieel systeem en de kapitaalsherverdeling van Chinese burgers naar SOE’s. Dankzij de dominantie van de politieke elite in de binnenlandse financiële markten en de geprivilegieerde positie van SOE’s gebeurt de allocatie van kapitaal op een inefficiënte manier. Het financiële systeem toont hoe de Chinese overheid de voorkeur heeft voor productief kapitaal dat politieke beleidsdoelstellingen nastreeft dan voor efficiënte kapitaalsbesteding dat eerder commerciële belangen dient. Dit is ook de keuze die gemaakt werd bij het BRI en bij de verdeling van de middelen die voorzien zijn voor het project. Het aandeel van leningen met een laag rendement bij de grote staatsgeleide commerciële banken is hierdoor sterk toegenomen. De kost van dit model wordt grotendeels gedragen door de Chinese werkende bevolking die gedwongen wordt om hun kapitaal op spaarrekeningen te plaatsen met weinig opbrengsten. Opdat Chinese burgers hun kapitaal niet kunnen onderbrengen in het buitenland, waar het rendement potentieel groter is, houdt de Chinese overheid strikte kapitaalcontroles aan (Vermeiren, 2013; Vermeiren & Miguel, 2015). Door de rol van de renminbi te kaderen in de context van het groeimodel valt het op dat er nog verschillende stappen moeten gezet worden om de Chinese munt meer slaagkracht te geven overzees. De verwevenheid van de verschillende mechanismen, processen, belangen, actoren, … binnen het groeimodel toont de schaal van deze hervormingen. De grootste winnaar van het groeimodel zijn de SOE’s en het overkoepelende orgaan, de SASAC, die elk hun politieke invloed en financiële middelen verkregen uit hun centrale positie binnen de Chinese politieke economie (Vermeiren, 2013; Vermeiren & Miguel, 2015). Ook andere politiek-economische belangengroepen hebben baat bij dit groeimodel bijvoorbeeld zoals lokale overheden die een belangrijke functie hebben bij de lokale verankering en financiering van SOE’s (zie 3.5.).

De PBoC is de grootste verliezer in dit model omdat de autonomie van de bank zo verder wordt ingeperkt. De bank is daarom sterke voorstander van het internationaliseren van de renminbi om haar eigen onafhankelijkheid te vergroten. Door de renminbi te promoten als een voordelige munt bij handelsafwikkeling kan de Chinese munt een belangrijkere rol opnemen in de wereldhandel. Dit hoeft niet perse gepaard te gaan met de diepgaande binnenlandse economische hervormingen waar verschillende belangengroepen voor vrezen. Door de renminbi op een meer stapsgewijze defensieve manier te promoten ontstaat er geen noodzaak om fundamentele aanpassingen te doen aan het exportgeleide groeimodel (Vermeiren, 2013; Vermeiren & Miguel, 2015). Het Belt and Road Initiative kan deze defensieve strategie ondersteunen door op een indirecte manier het gebruik van de renminbi in het buitenland te stimuleren.