DE LEIPZIGER REDETWIST 1519
Gevaren waarin Luther verkeert. God redt hem. De paus zendt Miltitz. De gouden roos.
Reis van de legaat. Schrik van Luther’s vrienden.
Dood van Maximiliaan. Oorlogen in het rijk. Tussenregering.
Miltitz bij Spalatijn. Vrees van Tetzel. Samenkomst van Miltitz en Luther.
Overeenkomst. De kus van de nuntius. Tetzel voor Miltitz. Brief van Luther aan de paus. Aard van de Hervorming. Luther’s werkzaamheden. Hij wordt in Trier gedagvaard, daarna tot de naastvolgende rijksdag verwezen.
Voortgang van de Hervorming in Duitsland, in Zwitserland, in Nederland, in Frankrijk, in Engeland, in Spanje, in Italië.
De strijd schijnt in Duitsland geëindigd. Eck wakkert hem weer aan. Gevechten tussen Eck en Carlstadt. Het geschil over de paus. Luther antwoordt. Zijn geloof en moed.
Weigering van hertog George. Tegenkanting van de bisschop. Mosellanus en Erasmus.
Aankomst van Eck en van de Wittenbergers in Leipzig. Amsdorf, de studenten.
Plakkaten van de bisschop. Eck en Luther. Het Pleissenburg. De openbaarheid en de beoordelaars van de redetwist.
De trein. Aanroeping van de Heilige Geest. Afbeeldsels van Luther, Carlstadt en doctor Eck. De boeken van Carlstadt. Vraagstuk van de vrije wil. Betamelijke verdienste.
Natuurlijke krachten. Punt waarin Rome en de Hervorming van elkaar verschillen. Het opstel van Carlstadt. De tribunen.. Melanchton gedurende de redetwist. Toestemming van doctor Eck.
Luther predikt. De burgerij van Leipzig. Twisten van de studenten en leraren. Hertog George.
Redetwist tussen Eck en Luther. De oppervoogdijschap van Rome. Deze is volgens menselijk recht. Gelijkheid van de bisschoppen. Wie is het fundament, Petrus of Jezus Christus? Eck geeft van ter zijden te kennen dat Luther een Hussiet is. Luther verklaart zich voor de leer van Huss. Beweging onder de hoorders. Scherts van doctor Eck.
De hofnar. Luther bij de mis. Woorden van de hertog. Het vagevuur. De aflaten, enz.
Einde van de redetwist.
Belangstelling van de wereldlijken in de redetwist. Luther’s gedachte. Bekentenissen van doctor Eck. Pocherijen van Romes aanhangers Uitwerkselen van de redetwist.
Poliander. Cellarius. De jeugdige prins van Anhalt. De studenten van Leipzig. Cruciger.
Roeping van Melanchton. Luther’s vrijmaking van het pauselijk juk.
Behendigheid van doctor Eck. Hij valt Melanchton aan. Melanchton’s geschrift.
Vastberadenheid van Luther. Twist tussen Emser en Luther. Staupitz verwijdert zich.
De gouden roos aangeboden.
Luther geeft zijn eerste verklaring van de brief aan de Galaters in het licht. Nieuwe aanvallen. Verblinding van de tegenstanders. Eerste denkbeelden over het Avondmaal.
Het Sacrament is zonder het geloof niet voldoende. Luther beschuldigd van in Bohemen geboren te zijn. Kracht van Gods Woord. Eck in verscheidene schriften aangerand. Hij vertrekt naar Rome. Onverschrokkenheid van Luther.
ZESDE BOEK
DE BUL VAN ROME 1520
Verkiezing van een keizer. Karakter van Maximiliaan. Pretendenten van het rijk. Karel.
Franciscus I. Hendrik VIII. Geneigdheid van de Duitsers en van de paus. De kroon aangeboden aan Frederik van Saksen die deze weigert. Karel wordt gekozen.
Luther schrijft aan de keizer. Veroordeling door de universiteiten van Keulen en Leuven uitgesproken. Gevaren waarin Luther verkeert. Teutleben in Rome. Inlichtingen van de keurvorst voor het Roomse hof. Vastberadenheid van Luther. Vrees van Melanchton.
Duitse edelen verklaren zich vóór de Hervorming. Schaumburg, Sickingen, Cronberg, Ulrich van Hutten. Luther wordt vrijer.
Vertoog over de goede werken. Het geloof de bron van de werken. De oorzaak van het geloof.
Beroep op de Christelijke adel van de Duitse natie. Wantrouwen aan zichzelf. De drie muren. Alle Christenen zijn priesters. De overheid moet de geestelijkheid bestraffen.
Misbruiken van Rome. De paus. Italië ten ondergang gebracht door het hof van Rome.
Gevaren waarin Duitsland verkeert. Beroep. Hervorming van de paus. De legaten. De monniken. De ongehuwde staat van de priesters. De feestdagen. De Bohemers. De universiteiten. Het rijk. Besluit. Goede uitslag van dit beroep. Gewichtige uitwerkselen.
Rome ontwaakt. Oorzaken van haar tegenstand. Het weifelt in het begin. Pogingen van doctor Eck. Rome neemt een besluit. God stelt de scheiding daar. Een Zwitsers priester pleit voor Luther in tegenwoordigheid van Rome. De geestelijke raad van Rome.
Aanvang van de bul van excommunicatie. Veroordeling van Luther.
Melanchton in Wittenberg. Zijn huwelijk. Catharina. Huiselijk leven. Melanchton’s weldadigheid en goedaardigheid. Christus en de oudheid. Melanchton’s werkzaamheid, verkeer, liefde voor de letteren. Zijn vaderland en zijn moeder. Oproer van de Studenten.
Luther wil Evangeliepredikers naar Italië zenden. Rede over de heilige mis. De Babylonische gevangenschap van de Kerk. De Doop. Vernietiging van de overige geloften. Wijze waarop de Hervorming is daargesteld.
Het kapittel van de Augustijners in Eisleben. Aandrang van Miltitz. Deputatie van het kapittel naar Luther. Miltitz en de keurvorst. Bijeenkomst van Miltitz en Luther in Lichtenberg. Brief van Luther aan de paus. Boek over de vrijheid van de Christen.
Vereniging tussen Christus en de gelovige. Vrijheid en dienstbaarheid.
De bul in Duitsland. Misslag van de paus door deze doctor Eck ter hand te stellen. Hoe Eck wordt bejegend. Dood van Miltitz. De bul in Erfurt, in Wittenberg. Tussenkomst van Zwingli.
Luther ziet tot God op. Wat hij van de bul denkt. Bilibald, Charitas en Clara Pirckheimer. Mensen in de veroordeling betrokken. Geschrift van Luther tegen de bul van de antichrist. De paus verbiedt te geloven. De schriften van Luther in verschillende plaatsen verbrand. De landvoogdes van de Nederlanden. De graaf van Nassau. Luther blijft gerust.
Luther maakt zich gereed om te antwoorden. Beroep op een algemeen concilie. Luther verbrandt de bul van de paus. Betekenis van deze stoutmoedige daad. Luther’s verklaring in de academie. Woorden over de paus. Geschrift van Melanchton. Hoe Luther zijn vrienden gerust stelt. Melanchton over de verwarringen welke de waarheid veroorzaakt. Gronden van de door de bul veroordeelde artikelen. Luther is alleen. Hij verkondigt nieuwe dingen. Noodzakelijkheid van de genade. Herroeping van Luther.
Kroning van Karel V. De nuntius Aleander. Maatregelen van de pauselijke gezanten bij de keizer tegen de boeken en de persoon van Luther. De keurvorst geeft aan de gezanten gehoor. Moeilijke toestand van de keurvorst. Zijn neef, Johan Frederik, spreekt voor Luther. Vertrouwen van de Hervormer. Antwoord van de keurvorst aan de gezanten.
Hun verontwaardiging. Erasmus, de voorstander van het rechte midden, te Keulen. Zijn vrees. Erasmus bij de keurvorst. Rondborstige verklaring. Zijn raad en zijn staatkunde.
Stelsel van Karel V.
Kwelling in de biechtstoel. Luther over de biecht. (Unterricht der Beichtkinder.) Aanduiding van de antichrist in zijn antwoord aan Catharinus. Geestdrift voor Luther.
Satyren. Ulrich van Hutten. Ontboezeming over de brand van Luther. Platen van Lukas Cranach. Een geschrift van Emser. Het karnaval in Wittenberg, Staupitz wankelt.
Luther’s werken. Zijn onverschrokkenheid. Zijn nederigheid. Kracht van de Hervorming.
ZEVENDE BOEK
DE RIJKSDAG IN WORMS JANUARI - MEI 1521
Zegepraal van Gods Woord. De rijksdag in Worms. Beweegreden welke de vorsten daarheen trok. Moeilijkheden. De keizer begeert Luther’s komst. Deze verklaart zich bereid te vertrekken. De keurvorst weigert hem naar Worms te voeren. Aleander ziet op zijn reis de gesteldheid van de gemoederen. Hij verzet er zich tegen dat men Luther hoort. De redenen van Aleander hebben in Worms weinig gevolg. Hij doet Rome ontwaken. De paus spreekt de ban tegen Luther uit. Luther over de gemeenschap met Christus. Afkondiging van de bul. Luther ontvouwt de beweegredenen waarmee hij te werk ging.
Ontwerp dat de diplomaten van het keizerlijke hof smeden. Johan Glapio biechtvader van Karel. Pontanus kanselier van de keurvorst. Onderhandelingen tussen de biechtvader en de kanselier. Vruchteloosheid van deze kunstgrepen. Voorstel van een Dominicaner. Behendig - heid van Aleander. Luther is voor geweld beducht.
Karel V nodigt Aleander uit om de rijksdag te overtuigen. De nuntius begeeft zich naar de vergadering. Zijn rede. Luther beschuldigd. Rome gerechtvaardigd. Beroep op Karel V tegen Luther. Uitwerking van de redevoering van de nuntius. De vorsten willen de grieven van de natie handhaven. Redevoering van hertog George. Onderscheid tussen de hertog en Luther. Karakter van de Hervorming. Honderd en één grieven aan de keizer voorgesteld. Karel geeft enigszins toe. Aleander verzet zich tegen de verschijning van Luther. De groten van Spanje. Gerustheid van Luther. De lofzang van Maria. Luther wil naar Worms gaan om te sterven, maar niet om te herroepen.
Karel V besluit om Luther in Worms te dagvaarden. Zal men hem een vrijgeleide geven? Dagvaarding van de keizer. Het vrijgeleide. Vrees van de keurvorst. De witte donderdag in Rome. Afkondiging van de bul in Coena Domini. De paus en Luther. De keizerlijke heraut komt in Wittenberg aan. Het Evangelie in Pommeren. Melanchton wil met Luther vertrekken. Amsdorff, Schurff, Suaven vergezellen hem. Hutten aan Karel V. Bede in naam van Duitsland.
Vertrek van Luther. De beeltenis van Savonarola. Men plakt te Weimar Luther’s veroordeling aan. Ontmoeting bij Erfurt. Justus Jonas. Luther predikt in Erfurt. Het ge-loof en de werken. Luther ongesteld. Toeloop van het volk. Luther’s moed. Luther en een officier. Verblijf in Frankfort. Plan van de keizerlijke hovelingen. Glapio bij Sickingen. Onwrikbare standvastigheid van Luther.
Intocht binnen Worms. Lijkzang. Raadsvergadering door Karel V gehouden. Capito en de lieden die zich naar de tijd schikten. Toeloop rondom Luther. Dagvaarding. Brief van Hutten. Onrust van Luther. Zijn gebed. Optocht naar de rijksdag. Gezegde van de oude generaal George van Freundsberg. Achtbare vergadering. Zegepraal op Rome behaald.
Bemoedigende woorden van enige vorsten.
Stilte. Aanspraak van de kanselier. Tussenkomst van Schurff. Luther’s antwoord. Zijn wijsheid. Woord van Karel V. Verontrustigingen van Luther’s vrienden. Zijn onverschrokken - heid. Baldadigheden van de Spaanse soldaten. Raad aan Luther gegeven. Zijn eed aan de heilige Schrift. Luther in het hof van het stadhuis. Aanspraak van de kanselier. Rede van Luther. Drie soorten van schriften. Hij begeert dat men zijn dwaling bewijst. Woorden van waarschuwing aan de rijksdag. Hij herhaalt zijn rede in het Latijn. Bestraffing van de kanselier. “Hier sta ik; ik kan niet anders: God helpe mij!
Amen.” Nieuwe proefneming. De vergadering staat op.
Beweging onder het terugkeren. Uitwerkselen van de verschijning. De bierkan van hertog Erik. De keurvorst en Spalatijn. Heimelijke aanslagen van Aleander. Boodschap van de keizer aan de rijksdag. Men stelt voor om Luther ter dood te brengen. Latere gevoelens van Karel V. Hevige tegenstand. Geestdrift van het volk voor Luther.
Stemmen tot bevrediging. Toelating van de keizer. Vrees van de keurvorst. Toeloop bij Luther. Bezoek van Philip van Hessen.
Onderhandeling tot bemiddeling bij de aartsbisschop van Trier. Aleander en Cochloeus.
Vermaning van de kanselier Wehe aan Luther. Luther’s antwoord. Bijzonder gesprek.
Bezoek van Cochleus bij Luther. De avondmaaltijd bij de aartsbisschop van Trier.
Proefneming in de herberg van de ridders van Rhodus. Men stelt een kerkvergadering voor. Laatste onderhoud van Luther en de aartsbisschop. Bezoek bij een zieke vriend.
Luther ontvangt bevel om Worms te verlaten. Antwoord. Vertrek.
Laatste dag in Worms. Luther aan Cranach. Brief aan de keizer aan de staten van het rijk. Luther bij de abt van Hirschfeld. Luther predikt te Eisenach. Vele vorsten verlaten de rijksdag. Invloed van Aleander. Karel V tekent de veroordeling van Luther. Het edict van Worms. Het begin of het einde? Luther begeeft zich naar zijn bloedverwanten in Mora. Hij wordt aangevallen en opgelicht. Gods wegen. Men voert Luther naar het kasteel de Wartburg. Men geeft hem de klederen van een ridder. Zijn gevangenschap.
VIJFDE BOEK