Individueel herinneren van de invalide soldaat

Meire haalt in zijn onderzoek aan dat de herinnering aan de oorlog start waar het begonnen is, namelijk de periode van oorlog zelf. Door de omstandigheden van de oorlog en de erbarmelijke thuissituatie van veel mensen zijn er nieuwe vormen van subjectiviteit ontstaan. Aan de frontzone hadden grote, coherente systemen van betekenis geen zin. Daartegenover probeerden de soldaten zich juist in deze bizarre situatie te familiariseren. Meire geeft het voorbeeld van soldaten die hun wapens als speelgoed gingen zien. Daarnaast probeerden de mensen door te gaan met hun normale leven van voor de oorlog. Deze negatieve manieren om te kijken naar de wereld rondom hen, zorgde er mede voor dat de mensen de oorlog niet wilden herinneren maar juist zo snel mogelijk vergeten. Ze wilden terug hun normale leven oppakken. Het vergeten van de oorlog hielp hen meer dan het herinneren ervan. Steden zoals Ieper, werden in hun oude glorie hersteld. Het heropbouwen zoals weleer of het vernieuwen werd gedragen door het idee dat vooruitgaan de enige optie is om het verleden los te laten.46 _{Zo is}

Ieper herrezen als een kopie van zichzelf van voor de oorlog, waardoor het vandaag kan verschijnen als een totaal museum. De steden en dorpen die schade opliepen zijn inmiddels

45_{Larsson, M. (2009). Shattered Anzacs: living with the scars of war. Sydney: University of New South Wales}

Press. p. 23.

46 _{Meire, J. (2002). De Tijd der Traagheid, Een diachronisch-antropologische studie van de sociale herinnering}

23

wel weer hersteld, maar de natuur kent diepere groeven. In het landschap zijn nog vaak resten te zien van de oorlog, zoals diepe kraters of oude bunkers.47 _{Michael Roper gaat nog een stap}

verder en haalt aan dat niet alleen de sociale context de individuele ervaring kan reconstrueren maar ook de psychologische nood die mensen voelen om zich dingen te herinneren die de individuele ervaring kleuren. Zo kan er nood zijn om de verhalen toch te vertellen in plaats van te vergeten. Op deze manier kan er actief omgegaan worden met de pijnlijke ervaringen uit het verleden en kan de persoon dit een plaats geven. Door dit te vertellen kan de soldaat terug aansluiting vinden bij het normale leven. Daarnaast komt ook naar voren dat hun verhalen sterk gevormd worden door de dominante cultuur, zoals idealen, gender en nationale karakter. Het is daarom belangrijk om de relatie tussen ervaringen van de oorlog en de context waarin het verhaal verteld wordt niet te onderschatten.48 _{Er blijkt echter dat de negatieve ervaringen}

gemeden worden en voornamelijk de positieve verhalen te voorschijn komen, zoals de kameraadschap onder de soldaten, stelt Meire.49 _{Toch haalt Roper aan dat het belangrijk is een}

plaats te geven aan de onderliggende verhalen die leven bij de soldaten. De maatschappij wil voornamelijk de heldenverhalen naar voren schuiven, maar omwille van de psychische gezondheid van de soldaat is het juist belangrijk om niet al de negatieve verhalen uit te sluiten of te blokkeren, maar deze ook te laten bestaan zonder dat het hun mannelijkheid of verdienste zou schaden. 50

In haar boek bespreekt Larsson hoe de oorlogswonden van de vader ook familiewonden zijn geworden. Hier kan men dus spreken van een duidelijke intergenerationele overdracht tussen de invalide vader en de familie. Ze legt in haar werk de klemtoon op de kant van het familieverhaal van in en na de oorlog, omdat dit onderbelicht is in het onderzoek omtrent de Eerste Wereldoorlog in Australië. Voor de invalide soldaat was de familie de hoeksteen van zijn bestaan.51 _{In de familie werd de term handicap of invaliditeit weinig gebruikt na de oorlog. Er}

werd in het gezin meer gebruik gemaakt van alternatieven, zoals: hij heeft longproblemen, hij is veranderd, hij heeft nervositeit,... De symptomen werden eerder beschreven dan letterlijk te

47 _{Brants, C., & Brants, K. (2004). Levende herinnering, De oorlog die nooit ophield 1914-1918. p. 102-103.} 48 _{Roper, M. (2000). Re-Rembering the Soldier Hero: The Psychic and Social Construction of Memory in Personal}

Narratives of the Great War. History Workshop Journal, 50, p. 181-183.

49 _{Meire, J. (2002). De Tijd der Traagheid, Een diachronisch-antropologische studie van de sociale herinnering}

aan de Eerste Wereldoorlog in streek van Ieper.

50 _{Roper, M. ( 2000). Re-Rembering the Soldier Hero: The Psychic and Social Construction of Memory in}

Personal Narratives of the Great War. History Workshop Journal, 50, p. 200-201.

24

zeggen dat hun vader of grootvader een gehandicapte of een invalide was. Dit duidt aan dat de condities van deze mannen zeer verschillend waren en dat het woord handicap de complexiteit niet kon benaderen. Daarnaast geeft het ook weer dat er een impact was op de nakomelingen. Verder haalt Larsson aan dat elke familie de invaliditeit anders beleefde. Bij sommige families was de impact groot en traumatisch, terwijl bij andere families eerder het dagritme veranderde door de invaliditeit. De ervaring was verschillend doordat de aard van de invaliditeit van de soldaat verschilde per familie. Ook de structurele factoren, zoals klasse, rijkdom, pensioen, verblijfplaats en grootte van het gezin vormde mee de ervaring hoe de familie de invaliditeit beleefde. 52

De eerste herinneringen van de kinderen aan hun vader zijn vaak die van medische verzorging, met al de geuren en kleuren die daarbij horen. De kinderen zagen hun vaders lijden door pijn of verdriet, het vele kuchen, moeheid en zenuwachtigheid,... Het onderzoek van Larsson in de Australische context, toont de vaders als kwetsbare figuren. De psychologische letsels van de vaders maakten een diepe indruk op hun nageslacht. Soms werden hun vaders zelf kleine kinderen die grote angsten moesten doorstaan in hun dromen, huilend om hun moeders of geliefden. Dit veroorzaakte bij veel kinderen een diepe angst zoals de vrees dat hun vader zou doodgaan. Zelfs op jonge leeftijd hadden sommige kinderen schrik dat hun vaders leven van korte duur zou zijn door de gevolgen van de oorlog. Naarmate de kinderen iets ouder werden begonnen ze een belangrijke rol te spelen in het leven van de vaders. Zo konden ze helpen bij huishoudelijke taken. Sommige kinderen hadden al van kleins af aan een zekere verantwoordelijkheid te dragen.53 _{Vele gezinnen moesten vertrouwen op het netwerk van}

familie en vrienden of op goede doelen en organisaties om rond te komen. Dit betekent echter niet dat de herinneringen van kinderen en kleinkinderen aan hun invalide vader of opa altijd een traumatische ervaring in zich droegen. In veel gezinnen werd de handicap omarmd en als deel van het gezin opgenomen. Zo haal Larsson het voorbeeld aan van een vader die een spel had gemaakt voor zijn kinderen rond zijn ontbrekende been. Het was een spelende manier om met zijn invaliditeit om te gaan. Voor deze familie was de invaliditeit niet iets om zich zorgen over te maken, maar het was deel van de fysieke en intieme relatie van het gezin.54

52 _Ibidem.

53 _{Larsson, M. (2009) Shatterd Anzacs. p.223.} 54 _{Ibidem, p. 132-135.}

25