Indicator IV: uitvaltrechter

De kwantitatieve gegevens die het OM en de DNA-databankbeheerder ter hand hebben gesteld, vullen de uitvaltrechter zoals weergegeven in Figuur 14. Hierbij spelen de volgende overwegingen:

- het uitgangspunt vormt het aantal DNA-V-waardige personen dat in 2011 is veroordeeld (42.400);

- vervolgens lijkt het DNA-profiel van 6.737 personen te zijn aangeboden aan de DNA-databank, zonder dat een datum van het bevel voor afname in het GPS-DNA-registratiesysteem van het OM staat vermeld. Buiten invoerfouten gaat het naar alle waarschijnlijkheid om personen van wie reeds een DNA-profiel als verdachte in de databank was opgeslagen, en die nu een statusverandering naar veroordeelde hebben gekregen, tezamen met de groep die reeds als veroordeelde in de databank was opgenomen en waarvan de bewaartermijn aangepast moest worden (als gevolg van bijvoorbeeld de start van een nieuwe tranche van de wet). Deze groep valt dus onder uitzonderingsgrond 1;

- van de overige uitvallers in de eerste stap veronderstellen we dat de officier van justitie (op basis van uitzonderingsgrond 2) de overweging heeft gemaakt geen DNA-afname te bevelen; - vervolgens zijn de uitvallers als volgt geteld:

(i) geen afname celmateriaal maar wel bevel voor afname verzonden. Indien hier geen procedure/invoerfouten zijn opgetreden, zijn dit de personen die niet zijn verschenen op het DNA-spreekuur (en in het Opsporingsregister (OPS) staan vermeld138) en dus ongewenst uitvallen;

(ii) geen opname van het DNA-profiel in de databank maar er heeft wel afname van celmateriaal plaatsgevonden. Deze gevallen vormen de groep waarvan een bezwaarschrift tegen opname in de databank is gehonoreerd;

(iii) het DNA-profiel is verwijderd uit de databank op basis van een vrijspraak in hoger beroep; - ter bepaling van het aantal veroordeelden van wie het DNA-profiel matcht met het profiel van

een spoor opgenomen in de DNA-databank, zijn we uitgegaan van het gegeven dat vanaf 2005 tot op heden 7,3% van de veroordeelden in de databank een match heeft opgeleverd;

- vanaf het moment dat er een match is gerapporteerd aan het OM, is bij de ketenpartners geen registratie meer beschikbaar over het mogelijke vervolg (in een of meer B-zaken). Wanneer er namelijk besloten wordt tot een opsporingsonderzoek, dan gaat deze B-zaak het ´gewone´ strafvorderlijke proces in zonder een markering of oormerk dat de basis voor de vervolging een DNA-V-match is geweest;

137 Het totaal aantal matches met veroordeelden bedraagt 13.492. Dit betekent dat gemiddeld 1,6 zaken aan een veroordeelde gekoppeld kunnen worden. Van deze matches ging het in 88% van de gevallen om zogenaamde high volume crime (HVC) (inbraken, autodiefstallen et cetera). Levensdelicten staan op de tweede plaats met 4%.

138 Hierbij moet opgemerkt worden dat uit andere registratiegegevens van het OM blijkt dat in 2011 36% van de veroordeelden in OPS werd opgenomen. Het is ons niet duidelijk geworden waar dit verschil door wordt

de Wet DNA-V

- door fouten in procedures en bij de invoer van de gegevens, kunnen veroordeelden in alle stadia van het ketenproces onbedoeld en ongewenst uitvallen. De informatie van het OM is namelijk verkregen uit rapportages van het registratiesysteem GPS-DNA dat nog niet langdurig wordt gebruikt en ook nog niet optimaal functioneert. Hierdoor kan de betrouwbaarheid van de gegevens enigszins beperkt zijn. De onderzoekers zijn van mening dat deze informatie echter als indicatie een zinvolle bijdrage kan leveren aan de discussie omtrent de effectiviteit van de Wet DNA-V. Enig zicht op de omvang van dergelijke foutmarges is verkregen door de opgave van de DNA-databank over het aantal toegevoegde profielen van veroordeelden, te vergelijken met het aantal dat het OM heeft opgegeven in dezelfde periode. De data van het OM geven aan dat dit in 2011 27.993 DNA-profielen zijn.139 De DNA-databank komt uit op 22.460 opgenomen profielen in dezelfde periode. Dit is een verschil van 20% waarvan niet precies kan worden aangegeven aan welk(e) meetpunt(en) in het ketenproces dit ´verlies´ kan worden toegeschreven. Om deze reden kunnen we in de kwantitatieve analyse geen rekening houden met deze foutmarge. Mogelijke verklaringen voor dit verschil liggen in de sfeer van conversiefouten van het ene, tijdelijke (ROOD) naar het andere OM-registratiesysteem (GPS-DNA), en het verzuim van gegevensinvoer dan wel het foutief overnemen van gegevens uit andere registratiesystemen. Vermoedelijk heeft het verschil ook te maken met een functioneel gebrek van GPS-DNA (van waaruit wij onze kwantitatieve gegevens hebben gekregen): door op de ´print-knop´ op het scherm te klikken, werd automatisch een mutatie-opdracht naar het NFI verstuurd. Indien men een tweede print wenste, ontving ook het NFI een tweede opdracht. GPS-DNA registreerde dan twee opdrachten, terwijl het NFI de tweede als dubbel verwijderde.

- Een ander verschil tussen de cijfers van het OM en het NFI is het aantal gegrond verklaarde bezwaarschriften (waarna het celmateriaal moest worden vernietigd). Uitgaande van het aantal personen van wie geen opname in de databank heeft plaatsgevonden, maar wel celmateriaal is afgenomen, komen de OM-gegevens uit op 2.889 (11%) veroordeelden. Dit is aanmerkelijk hoger dan de gegevens van het NFI die 218 gegronde bezwaren heeft geteld in 2011 (nog geen 1% van alle DNA-V-waardige veroordeelden die celmateriaal hebben afgestaan). Feitelijk is dit aantal van het OM ook niet mogelijk omdat als we uitgaan van 2,4% ingediende bezwaarschriften – dit percentage komt uit het onderzoek van Kruisbergen (2010) – er sprake zou moeten zijn van rond de 640 ingediende bezwaarschriften.140 Dit betekent overigens dat circa 35% van de bezwaarschriften door de raadkamer is gehonoreerd in 2011.

139 Het gaat hier dus om de in 2011 toegevoegde profielen van veroordeelden. Dit is niet hetzelfde als het aantal in 2011 veroordeelden. Immers het profiel van een persoon die eind december 2011 is veroordeeld, zal ´pas´ in 2012 opgenomen worden in de databank. Deze methodiek is noodzakelijk om een vergelijking met de gegevens van de databank te kunnen maken om een indicatie van de foutmarge te verkrijgen, daar in dit bestand de datum van een veroordeling niet wordt geregistreerd.

Voor de berekeningen in de uitvaltrechter zijn we alleen uitgegaan van de gegevens van het OM en hebben we van de in 2011 veroordeelde personen de opnamen in de databank tot halverwege 2012 meegenomen.

de Wet DNA-V

- Uitgaande van de DNA-V-waardige veroordeelden van wie nog geen DNA-profiel was opgenomen in de databank (35.663), is uiteindelijk 67% in de DNA-databank terecht gekomen (23.877) en heeft tot ongeveer 1743 matches geleid.141

TRECHTER UITVALLERS

42.400 DNA-V-waardige veroordeelden in 2011 (zaak A)

ketenstroom

- 6.737 (16%) uitgevallen a.g.v. profiel reeds in databank: uizonderingsgrond 1

- 2.198 (5%) uitgevallen a.g.v. toepassing

uitzonderingsgrond 2 (kenmerken persoon/delict) of andere overwegingen

26.766 veroordeelden hebben celmateriaal afgestaan

van 23.877 veroordeelden is het DNA-profiel opgenomen in de DNA-databank en heeft een vergelijking met de profielen van sporen

(onopgeloste zaak B) plaatsgevonden

2.889 (11%) geen opname in DNA-databank, wel afname celmateriaal: gegrond bezwaarschrift? *

Volgens opgave van het NFI gaat het echter om 218 (< 1%) 22.134 (92,7%) geen match met DNA-profiel van sporen uit onopgeloste zaken uit het verleden (uitgaande van 7,3% matches) ***

in hoger beroep vrijgesproken: aantal onbekend **

aantal uitvallers onbekend:

- persoon was op andere wijze als verdachte bekend geworden, b.v. op heterdaad betrapt

- sepot

- op ´politie-plank´ blijven liggen **** aantal uitvallers onbekend:

-onvoldoende ondersteunend bewijs verkregen -gedurende onderzoek blijkend onvoldoende capaciteit of

belang

1.743 matches matches afgewikkeld met een

veroordeelde die verdachte wordt in zaak B

verdachte/Zaak B komt voor de rechter

dagvaarding nietig, rechter niet bevoegd, vrijspraak, ontslag van rechtsvervolging, voeging, schuldverklaring met en zonder strafoplegging, niet ontvankelijk OM, strafbeschikking, schorsing van vervolging, veroordeling

matches met (her)start opsporings-onderzoek

aantal uitvallers onbekend: - spoor had betrekking op zaak A - zaak B is reeds afgedaan - spoor is niet dader/delictgerelateerd - op OM-plank blijven liggen ****

naar 33.465 veroordeelden is een bevel voor

afname celmateriaal verzonden ^{6.699 (20%) niet verschenen op DNA-spreekuur (geen} afname celmateriaal, wel bevel voor afname verzonden)

* Gezien de cijfers van het OM lijkt het aantal gegronde bezwaarschriften op 2.889 te liggen. Zoals in de tekst voorafgaand aan Figuur 14 is gemeld, is dit in het geheel niet in lijn met de gegevens van het NFI (218) en bovendien feitelijk niet mogelijk omdat het aantal ingediende bezwaarschriften naar schatting rond de 640 ligt.

** Het gaat om een klein aantal en wordt om die reden buiten de verdere berekening gehouden.

*** Feitelijk blijven deze profielen in de databank zodat er later ook matches met toekomstige zaken kunnen ontstaan. Maar aangezien de gepresenteerde kwantitatieve gegevens in dit rapport een momentopname zijn, wordt dit hier buiten beschouwing gelaten.

**** ´Op de plank´ betekent dat het OM of politie een zaak tijdelijk terzijde heeft geschoven, bijvoorbeeld vanwege capaciteitsgebrek.

Figuur 14: De uitvaltrechter met aantallen DNA-V-waardige veroordeelden en redenen voor uitval uit het ketenproces.

141 Hierbij dient opgemerkt te worden dat dit percentage in de loop der tijd hoger kan worden omdat veroordeelden die in een later stadium via het OPS opgespoord worden, alsnog DNA moeten afstaan. Aangezien niet bekend is hoe groot dit aantal is voor specifiek deze in 2011 veroordeelde personen, wordt dit buiten

de Wet DNA-V