In deze paragraaf worden alle resultaten van de schriftelijke enquêtes voor huisartsen besproken, die te maken hebben met de illegale patiënten van huisartsenpraktijken.
Eerste contact met de huisartsenpraktijk
Om te beginnen is in de tabellen 4.16 en 4.17 te zien hoe en met wie illegale patiënten bij een huisartsenpraktijk terecht komen.
Tabel 4.16 Kanalen waarlangs illegale patiënten de huisartsenpraktijk bereiken (n; %). Huisartsenpraktijken met illegale patiënten (n = 72)¹
meestal soms n % nooit weet
niet n
op eigen initiatief 20 23 43 66 2 6 51
via familielid of vriend 22 30 52 80 - 4 56
via andere (illegale) patiënten 6 21 27 42 5 13 45
doorverwezen door andere huisarts - 2 2 3 25 14 41
via GGD 4 9 13 20 21 9 43
via kennissen op het werk 2 11 13 20 16 15 44
via een organisatie van vrijwilligers 13 25 38 58 6 8 52
anders 1 - 1 2 3 17 21
n ingevuld 100 65
n niet ingevuld 7
Tabel 4.16 laat zien dat illegale patiënten voornamelijk op eigen initiatief, via hun sociale netwerk (familie, vrienden, kennissen) of via vrijwilligersorganisaties bij de
huisartsenpraktijk terechtkomen. Het komt bijna nooit voor dat illegalen worden doorverwezen door de ene naar de andere huisarts. Opvallend is de beperkte rol van de GGD in de toeleiding van illegale patiënten naar de huisarts.
Tabel 4.17 Persoon die de illegale patiënt begeleidde naar het spreekuur (n; %). Huisartsenpraktijken met illegale patiënten (n = 72)¹
meestal soms n % nooit weet
niet n
alleen 22 27 49 77 2 2 53
met echtgenoot of partner 3 27 30 47 8 4 42
met familielid of vriend 20 29 49 77 3 1 53
met andere (illegale) patiënten 4 19 23 36 9 7 39
met vrijwilliger 4 29 33 52 12 3 48
anders - - - - 6 10 16
n ingevuld 100 64
n niet ingevuld 8
¹ meerdere antwoorden per respondent mogelijk
Uit tabel 4.17 blijkt dat huisartsen het meest aangeven dat illegale patiënten alleen of met een familielid of vriend naar het spreekuur komen. Ook komen illegale patiënten volgens huisartsen soms samen met de echtgenoot of partner, met andere (illegale) patiënten of met vrijwilligers.
Tabel 4.18 laat zien dat iets meer dan de helft van de huisartsen met illegale patiënten, aangeeft dat het niet is voorgekomen dat illegale patiënten om welke reden dan ook afzagen van verdere medische hulp. Onder de groep praktijken met veel illegale patiënten wordt echter veel minder aangegeven dat dit niet is voorgekomen. Indien illegale
patiënten wel hebben afgezien van verdere medische hulp is dit volgens huisartsen meestal vanwege financiële redenen. Van de totale groep praktijken met illegale patiënten geeft 29% dit aan, van de groep praktijken met veel patiënten geeft zelfs 43% dit aan. Tabel 4.18 Aantal keer dat illegale patiënten van verdere hulp afzien (n; %), uitgesplitst
naar huisartsenpraktijken met (n = 72) en met veel (n = 28) illegale patiënten¹
alle praktijken met illegale patiënten (n = 72)
praktijken met veel illegale patiënten
(n = 28)
n % n %
komt niet voor 40 56 13 46
vanwege onbekende redenen 5 7 3 11
vanwege financiële redenen 21 29 12 43
vanwege angst voor uitzetting 5 7 2 7
vanwege andere reden 2 3 2 7
niet ingevuld 3 4 0 0
n 72 100 28 100
4.2.1 Gezondheidsklachten van illegale patiënten
Een derde (33%) van de huisartsen met illegale patiënten (n = 72) is van mening dat illegale patiënten andere kenmerken hebben dan de overige patiënten. Zo zegt 18% (n = 13) van de huisartsen met illegale patiënten dat illegalen zich onderscheiden naar land van herkomst en/of leeftijd. Herkomstlanden van illegale patiënten die worden genoemd door huisartsen zijn: Sierra Leone, Turkije, Afghanistan, Irak, Marokko, Zuid-Amerika, China en andere Afrikaanse landen. Daarnaast vindt 15% (n = 8) dat illegale patiënten zich onderscheiden van andere patiënten naar gezondheidsklachten. De volgende specifieke klachten worden door meer dan één huisarts genoemd: trauma’s, stress en pijnklachten.
Tabel 4.19 geeft een overzicht van de hulpvragen van illegale patiënten zoals deze zijn gerapporteerd door huisartsenpraktijken.
Tabel 4.19 Hulpvragen van illegale patiënten (n; %), uitgesplitst naar
huisartsenpraktijken met (n = 72) en met veel (n = 28) illegale patiënten¹ alle praktijken met
illegale patiënten (n = 72)
praktijken met veel illegale patiënten (n = 28) n % n % psychische stoornissen 38 60 22 81 infectieziekten 41 65 21 78 hart- en vaatstelsel 6 10 3 11 ademhalingswegen 19 30 10 37
zwangerschap, bevalling en kraambed 18 29 11 41
algemene symptomen en onvolledig omschreven ziektebeeld 29 46 15 56 ongevalletsels en vergiftiging 7 11 3 11 alcohol- en drugsproblemen 4 6 2 7 anders 12 19 5 19 n 63 100 27 100 niet ingevuld 9 1
¹ meerdere antwoorden per respondent mogelijk
De meest voorkomende hulpvragen van illegale patiënten aan huisartsen betreffen infectieziekten en psychische stoornissen. Ook meldt bijna de helft van de huisartsen dat zij illegale patiënten zien met algemene symptomen en onvolledig omschreven
ziektebeelden. Ongeveer een derde van de huisartsen heeft illegale patiënten die komen voor klachten betreffende de ademhalingswegen en betreffende zwangerschap, bevalling en kraambed. Het is opvallend dat huisartsen die veel illegale patiënten hebben een hogere incidentie van bovenstaande hulpvragen van illegale patiënten rapporteren. In tabel 4.20 staat aangegeven hoe huisartsen denken over de aard, ernst en frequentie van gezondheidsklachten van illegale patiënten ten opzichte van andere patiënten.
Tabel 4.20 Aard, ernst en frequentie van gezondheidsklachten van illegale patiënten ten opzichte van andere patiënten (n; %), uitgesplitst naar huisartsenpraktijken met (n = 72) en met veel (n = 28) illegale patiënten
alle praktijken met illegale patiënten
(n = 72)
praktijken met veel illegale patiënten
(n = 28)
n % n %
gezondheidsklachten illegale patiënten ten opzichte van andere patiënten zijn …
minder ernstig 5 8 4 15
even ernstig 49 79 19 70
rnstiger 8 13 4 15
n ingevuld 62 100 27 100
n niet ingevuld 10 1
aard van de gezondheidsklachten van illegale patiënten ten opzichte van die van andere patiënten is…
anders 22 35 12 44
hetzelfde 41 65 15 56
n ingevuld 63 100 27 100
n niet ingevuld 9 1
voorkomen van gezondheidsklachten van illegale patiënten ten opzichte van andere patiënten:
minder vaak 6 11 5 19
even vaak 34 60 12 46
vaker 17 30 9 35
n ingevuld 57 100 26 100
n niet ingevuld 15 2
Zowel binnen de hele groep huisartsenpraktijken met illegale patiënten als binnen de groep huisartsenpraktijken met veel illegale patiënten meent meer dan tweederde van de praktijken dat de gezondheidsklachten van illegale patiënten even ernstig zijn als die van andere patiënten. Huisartsenpraktijken met veel illegale patiënten denken vaker dat de gezondheidsklachten van illegale patiënten anders zijn dan die van andere patiënten, dan binnen de totale groep huisartsenpraktijken met illegale patiënten (respectievelijk 44% en 35%), en praktijken met veel illegale patiënten denken minder vaak dat illegale patiënten even vaak gezondheidsklachten hebben als andere patiënten.
4.2.2 Zwangerschap
In 2007 hebben 17 responderende huisartsenpraktijken illegale zwangere patiënten behandeld, waaronder acht praktijken met weinig en negen met veel illegale patiënten. In
de tabellen 4.21 en 4.22 staan de resultaten met betrekking tot het moment waarop en de reden dat illegale zwangeren voor het eerst in deze huisartsenpraktijken kwamen.
Tabel 4.21 Termijn dat illegale zwangeren voor het eerst in de huisartsenpraktijk kwamen (n; %). Huisartsenpraktijken met illegale zwangere patiënten
(n = 17)¹
meestal soms n % nooit weet
niet n
in de eerste drie maanden 6 3 9 53 2 - 11
tussen 3 en 6 maanden 3 6 9 53 2 1 12
tussen 6 en 9 maanden 2 2 4 24 3 3 10
op moment van bevalling - - - 6 2 8
n totaal 100 17
¹ meerdere antwoorden per respondent mogelijk
Uit tabel 4.21 blijkt dat een meerderheid van de huisartsen meldt dat illegale zwangeren vóór de zesde maand van de zwangerschap voor het eerst op de praktijk komen. Er zijn minder huisartsen die aangeven dat illegale zwangeren pas na de zesde maand voor het eerst in de praktijk komen. Het is in de responsgroep niet voorgekomen dat illegale zwangeren op het moment van de bevalling voor het eerst in de praktijk kwamen.
Tabel 4.22 Redenen dat illegale zwangeren voor het eerst in de huisartsenpraktijk kwamen (n; %). Huisartsenpraktijken met illegale zwangere patiënten
(n = 17)¹
meestal soms n % nooit weet
niet n
vaststellen van de zwangerschap 2 5 7 41 2 - 9
klachten door zwangerschap 5 7 12 71 - 1 13
klachten losstaand van de zwangerschap 1 6 7 41 2 1 10 aanstaande bevalling 3 1 4 24 6 2 12 abortus 1 - 1 6 - - 1 anders - - - - 2 2 4 n totaal 100 17
¹ meerdere antwoorden per respondent mogelijk
Tabel 4.22 laat zien dat de meeste huisartsen aangeven dat illegale zwangeren voor het eerst in de huisartsenpraktijk komen omdat zij klachten hebben die voortvloeien uit de zwangerschap. Ook geven huisartsen aan dat illegale zwangeren voor het eerst in de huisartsenpraktijk komen met klachten die losstaan van de zwangerschap (n = 7), voor het vaststellen van een zwangerschap (n = 7) of in verband met een aanstaande bevalling (n = 4), Eén huisarts meldt dat een illegale zwangere voor de eerste keer in de praktijk kwam met een verzoek tot abortus.
Tabel 4.23 bevat informatie over het verloop van het zorgtraject na het eerste consult dat huisartsen hebben gehad met illegale zwangeren.
Tabel 4.23 Verloop van het zorgtraject na het eerste consult met illegale zwangeren (n; %). Huisartsenpraktijken met illegale zwangere patiënten (n = 17)¹
meestal soms n % nooit weet
niet n
behandeling binnen de huisartsenpraktijk 4 2 6 35 4 - 10
doorverwezen naar verloskundige 10 4 14 82 - - 14
doorverwezen naar gynaecoloog 2 4 6 35 2 - 8
doorverwezen naar abortuskliniek 1 - 1 6 - - 1
n totaal 100 17
¹ meerdere antwoorden per respondent mogelijk
Huisartsen geven het meest aan dat zij illegale zwangeren na een eerste consult doorverwijzen naar een verloskundige (n = 14). Ook komt het voor dat zij illegale zwangeren doorverwijzen naar een gynaecoloog (n = 6) of dat huisartsen illegale zwangeren zelf behandelen (n = 6). Eén huisarts geeft aan in 2007 een illegale zwangere naar een abortuskliniek te hebben verwezen. Het doorverwijzen van illegale zwangeren naar de tweede lijn of naar verloskundigen verloopt volgens de huisartsen in de
responsgroep zonder problemen.