Henk Hoff is bestuurslid bij OpenStreetMap Foundation. Hij is via
henk.hoff@osmfoundation.org te bereiken.
De (open) data-explosie
Ons vakgebied bevindt zich midden in een aantal boei- ende (r)evoluties. Eén daarvan is ongetwijfeld de data-explo- sie. ‘Data is the new oil’, willen sommigen ons doen geloven. “Big data en Linked Open Data zullen de wereld veranderen als nooit tevoren”, beweren anderen. En ondertussen vliegen de terrabytes ons om de oren. Sensoren en camera’s, die 24/7 alles wat los en vast zit opmeten, besnuffelen en registreren, schieten als paddestoelen uit de grond. Data is als de zuurstof in de lucht. Het is er, je kunt niet zonder en je kunt het ook niet zien.
Grote vraag is nu: wat is hier werkelijk aan de hand? En, belangrijker nog: wat is uiteindelijk de betekenis van al dit data-geweld? Hoe meer we meten, hoe meer we weten? Maakt alles weten gelukkig(er)? Wat betekent deze tsunami aan bits en bytes nu daadwerkelijk?
Tijd voor wat afstand en voor een beetje reflectie. Afstand schept overzicht en overzicht schept inzicht.
Open data nader beschouwd
Misschien toch nog even vooraf wat nadere begripsbe- paling. Voor mij is open data, data die je simpelweg zonder enige restrictie van welke vorm en aard dan ook vrijelijk kunt bekomen en waarmee je mag doen wat jou goeddunkt. Open data is bijgevolg -voor de eindgebruiker- dan ook altijd gratis. En wat mij betreft, is alle door de overheid en met “onze” belastingcenten geproduceerde data per definitie open, tenzij er hele goede redenen zijn om dit niet te doen. Zoals privacy en/of staatsveiligheid. Veel meer of andere goede redenen zou ik niet weten. Rondom open data bespeur ik de laatste tijd in toenemende mate gevoelens van angst en van korte- termijn gedrag. En lijkt het alsof het behoudende, op controle gerichte kamp terrein aan het winnen is ten opzichte van de meer verlichte, wat optimistischer en vrolijker gestemde lieden, die in open data vooral een mooie kans zien voor economische spin-off, kansen voor het bedrijfsleven, kansen voor innovatie, nieuwe exportmarkten, enz.
De vraag is of we überhaupt een keuze hebben. De data- revolutie dendert door, of we dat nu willen of niet en steeds meer data komt ‘als vanzelf’ op straat te liggen. Opmerkelijk vind ik daarbij dat met name de jonge generaties daar over het algemeen een stuk gemakkelijker in zitten dan veel ouderen.
Typisch iets voor geo-mensen
Ons werkveld is - vanouds - sterk data-geöriënteerd. Daarin ligt voor een belangrijk deel ook onze kracht en ons succes. Vooral het combineren en visualiseren van (veel) data is ons op het lijf geschreven. Deze data-focus maakt het ons echter tegelijkertijd lastig om in voldoende mate aandacht te besteden aan het kunnen geven van antwoord op de vraag: waarvoor doen we dit eigenlijk? En voor wie? En welk (maatschappelijk / ruimtelijk) vraagstuk helpen we hiermee oplossen? Focus op data sec en ook op de vraag hoe je van
data naar informatie komt, is weliswaar historisch verklaarbaar en goed te begrijpen, maar naar mijn overtuiging blijven we hiermee te veel hangen in allerlei uitvoeringskwesties en HOE-vraagstukken. Natuurlijk is ook op dit vlak vakman- schap, meesterschap en ‘excellence’ van groot belang, maar nog veel belangrijker dan de HOE-vraag acht ik de WAT-, WAAROM-, WIE- en WANNEER-vragen. Als we als geo-volkje niet echt een idee hebben WIE er op dit moment (WANNEER) en ten behoeve van welk actueel maatschappelijk vraagstuk (WAAROM) blij wordt van al die prachtige geo-data, de daar- mee uitgevoerde analyses en de op basis daarvan geprodu- ceerde full colour kaarten en viewers (WAT) dan hebben we onszelf natuurlijk best aardig van de straat weten te houden, maar missen we de essentie. We blijven dan knap knutselen onder de motorkap zonder enig benul van de auto als geheel, de bestuurder, de mede-inzittenden, het doel van de reis, enz.
Ter ondersteuning van de uitdaging aan ons allen om ook eens onder de motorkap uit te komen, alles eens van de andere kant te bekijken en in een ruimer perspectief te plaat- sen, introduceer ik bij dezen graag de zingevingspyramide. Wat mij betreft een helder beeld. Onze focus ligt vooral bij de onderste twee lagen van deze pyramide en op dit moment weten we mijns inziens nog veel te weinig de verbinding te leggen met alle hoger gelegen lagen (letterlijk en figuurlijk). Verdere toelichting op de zingevingspyramide acht ik op deze plek overbodig!
Geert Mak en de Abel Herzberglezing 2013 Ter afronding nog één ijzersterk en inspirerend voor- beeld van het plaatsen van zaken in een ruimer en daardoor inspirerend(er) perspectief. Op zondag 22 september jl. sprak Geert Mak in De Rode Hoed in Amsterdam de 24e Abel Herz-
berglezing uit. Deze in mijn ogen zeer begaafde schrijver en ‘beschouwer van het wereldtoneel’ stelde in deze lezing een tweetal ons zeer bekend voorkomende begrippen centraal, namelijk ‘plaats’ en ‘ruimte’. Rondom deze twee kernwoorden bouwt hij vervolgens een buitengewoon knap betoog op waarmee hij onze Nederlandse samenleving messcherp in de Europese context weet te plaatsen en er daarnaast ook in slaagt om de kleine wereld van ieder van ons te verbinden met het grote speelveld en met de internationale arena waar wij met z’n allen ook onderdeel van uitmaken. Ik raad iedereen aan om even te Googlen op Abel Herzberglezing 2013 en een half uurtje de tijd te nemen om ‘plaats’ en ‘ruimte’ op een volstrekt andere manier te leren ontdekken. Zeer inspirerend hoe Geert Mak zijn betoog opbouwt en onderbouwt om uiteindelijk af te sluiten met de zin: ‘Geen Jorwerd zonder Brus- sel en tegelijk geen Brussel zonder Jorwerd’. Veel leesplezier!
Theo Overduin
t.overduin@geonovum.nl