0-5 22 5,9% 5-10 78 19,5% 10-20 83 20,75% 20-30 76 19% 30-40 73 18,25% 40-50 30 7,5% 50-60 23 5,75% 60-70 17 4,25% 70-80 8 2% 80-90 0 0% Aandeel kleiner 22 5,9% Aandeel tussen 5-10% 78 19,5% Aandeel groter 300 75% Totaal 400 100%
80 0-5 64 16% 5-10 95 23,75% 10-20 80 20% 20-30 69 17,25% 30-40 40 10% 40-50 23 5,75% 50-60 14 3,5% 60-70 8 2% 70-80 5 1,25% 80-90 2 0,5% Aandeel kleiner 159 39,75% Aandeel tussen 10-30% 149 37,25% Aandeel groter 92 23% Totaal 400 100%
81
Verhouding tussen de slavenhandel in beide regio’s
Radboud universiteit TA groter dan IO 31 52,54% IO groter dan TA 10 16,95% Gelijk aandeel 18 30,51% Totaal 59 100% Universiteit Utrecht TA groter dan IO 17 47,22% IO groter dan TA 10 27,78% Gelijk aandeel 9 25% Totaal 36 100%
Universiteit van Amsterdam
TA groter dan IO 30 49,18%
IO groter dan TA 20 32,79%
Gelijk aandeel 11 18,03%
Totaal 61 100%
Vrije Universiteit Amsterdam
TA groter dan IO 19 61,29% IO groter dan TA 10 32,26% Gelijk aandeel 2 6,45% Totaal 31 100% Universiteit Leiden TA groter dan IO 53 47,75% IO groter dan TA 36 32,43% Gelijk aandeel 22 19,82% Totaal 111 100% Rijksuniversiteit Groningen TA groter dan IO 69 67,65% IO groter dan TA 18 17,65% Gelijk aandeel 15 14,70% Totaal 102 100% Totaal TA groter dan IO 219 54,75% IO groter dan TA 104 26% Gelijk aandeel 77 19,25% Totaal 400 100%
82
Literatuurlijst
Boeken en artikelen
Aerts, R. en Henk te Velde., Land van kleine gebaren. Een politieke geschiedenis van
Nederland 1780-2012 (Amsterdam 1999).
Antunes, C.A.P. en F.I. Ribeiro da Silva., ‘Amsterdam merchants in the slave trade and African commerce. 1580s-1670s’, Tijdschrift voor Sociale en Economische Geschiedenis 9:4 (2012) 3-30.
Armstrong, J.C., ‘Madagascar and the slave trade in the seventeenth century’, Omaly Sy Anio
(Hier Et Aujourd’hui): revue d’études historiques 17-20 (1983-1984) 211-233.
De Baets, A., De figuranten van de geschiedenis: hoe het verleden van andere culturen wordt
verbeeld en in herinnering gebracht (Antwerpen 1994).
Beening, A., Tussen bewondering en vergruizing. Duitsland in Nederlandse schoolboeken,
1750-2000 (Amsterdam 2001).
Behrendt, S.D., ‘Markets, transaction cycles, and profits: Merchant decision making in the British slave trade’, The William and Mary Quarterly 58 (2001) 171-204.
Blom, J.C.H. en E. Lamberts ed., Geschiedenis van de Nederlanden (2e druk; Baarn 2003).
Blom, J.C.H. en E. Lamberts ed., Geschiedenis van de Nederlanden (4e druk; Baarn 2006).
Blom, J.C.H. en E. Lamberts ed., Geschiedenis van de Nederlanden (4e druk; Amsterdam
2014).
Bosma, Ulbe., ‘Why is there no post-colonial debate in the Netherlands’ in: Idem, Post-
Colonial immigrants and identity formations in the Netherlands (Amsterdam 2012) 194-212.
Brinkman, J., De vragenlijst (2e druk; Groningen 2000).
Campbell, G., ‘Slavery in the Indian Ocean World’ in: Gad Heumen en Trevor Burnard ed.,
The Routledge history of slavery (Londen en New York 2012) 52-63.
Campbell, G. ed., The structure of slavery in Indian Ocean Africa and Asia (Londen 2004). Choppin, A., ‘Le programme Emmanuelle sur les manuals scolaires’, Newsletter UNESCO.
Réseau international de recherches sur les Manuals Scolaires 2 (1993).
Cowen, N., Global history: a short overview (Cambridge 2001).
Van Dantzig, A., Het Nederlandse aandeel in de slavenhandel (Bussum 1968). Davids, K. en M. ‘t Hart ed., De wereld en Nederland. Een sociale en economische
geschiedenis van de laatste duizend jaar (Amsterdam 2011).
Diamond, J., Guns, germ and steel. A short history of everybody for the last 13.000 years (Londen 1998).
Doedens, A, Yolande Kortlever en Liek Mulder, Geschiedenis van Nederland van prehistorie
83 Dragtenstein, R.F., De ondraaglijke stoutheid der wegloopers. Marronage en koloniaal beleid
in Suriname, 1667-1768 (Utrecht 2002).
Drayton, R., ‘The collaboration of labour: Slaves, empires, and globalizations in the Atlantic world 1600-1850’ in: A.G. Hopkins ed., Globalization in world history (London 2002) 98- 114.
Drukker, J.W., De revolutie die in haar eigen staart beet. Hoe de economische geschiedenis
onze ideeën over economische groei veranderde (Utrecht 2003).
Duijvendak, M. en P. Kooij, Sociale geschiedenis: theorie en thema’s (Assen en Maastricht 2005).
Eltis, D. en Stanley L. Engerman, ‘The importance of slavery and the slave trade to industrializing Britain’, The Journal of Economic History 60:1 (2000) 123-144. Emmer, P., De Nederlandse slavenhandel 1500-1850 (Amsterdam 2007).
Emmer, P., ‘De vaart buiten Europa. Het Atlantische gebied’ in: L.M. Akveld, S. Hart en W.J. Hoboken ed., Maritieme geschiedenis der Nederlanden, deel II (Bussum 1977) 272-288. Emmer, P., ‘Winst in de marge? Een reactie van Piet Emmer op Matthias van Rossum en
Karwan Fatah-Black, Wat is winst? De economische impact van de Nederlandse trans- Atlantische slavenhandel’, Tijdschrift voor Sociale en Economische Geschiedenis 9:4 (2012) 64-70.
Fatah-Black, K.J., ‘Paramaribo as Dutch and Atlantic nodal point, 1650-1795’ in: Gert Oostindie en Jessica Roitman ed., Dutch Atlantic connections, 1680-1800: Linking empires,
bridging borders (Leiden en Boston 2014) 52-71.
Fontaine, P.F.M., ‘Het schoolboek als geschiedschrijving’ in: Idem, Historische-didactische
cahiers. 3 Schoolboekanalyse (Groningen 1980) 8-30.
Fritzsche, K.P. ed., Schulbücher auf dem prüfstand. Perspektiven der schulbuchforschung und
schulbuchbeurteilung in Europa (Frankfurt am Main 1992).
Gaastra, F.S., De geschiedenis van de VOC (Zutphen 2012).
Greven, J., Leren en herinneren. Het Nederlandse slavernijverleden, kernleerplan 10-15
jarigen (Enschede 2005).
Den Heijer, H., De geschiedenis van de WIC (Zutphen 1994). Den Heijer, H., De geschiedenis van de WIC (Zutphen 2013).
Den Heijer, H., Goud, ivoor en slaven. Scheepvaart en handel van de Tweede West-Indische
Compagnie op Afrika, 1674-1740 (Zutphen 1997).
Hoffman, J.C., ‘Reise nach dem Kaplande 1671-1676’ in: S.P. L’Honoré Naber ed.,
Reisbeschreibungen von Deutschen beambten und kriegsleuten im dienst der
84 Hogervorst, L., ‘Van etnocentrisme naar cultuurrelativisme? Over de historische
beeldvorming van het Nederlands koloniaal verleden in de geschiedenisboekjes voor het lager- en basisonderwijs in de periode 1945-2000’ (Scriptie geschiedenis, Rotterdam 2004).
Horton, J.O. en Johanna C. Kardux, ‘Slavery and the Contest for National Heritage in the United States and the Netherlands’, American Studies International 42:2/3 (2004) 51-74. Van den Hoven, M., ‘Afscheid van een kolonie. Schoolboekonderzoek naar de dekolonisatie
van Nederlands-Indië in Nederlandse geschiedenismethoden, 1950-2012’ (Scriptie geschiedenis, Amsterdam 2013).
Inikori, J.E., ‘Slavery and the development of industrial capitalism in England’, Journal of
Interdisciplinary History 17:4 (1987) 771-793.
Janssens, B., Canon in perspectief. Vijftig jaar Nederlandse geschiedenis op de H.B.S (Rotterdam 2007).
Janse, M., De Afschaffers. Publieke opinie, organisatie en politiek in Nederland 1840-1880 (Amsterdam 2007).
Jordaan, H., Slavernij en vrijheid in Curaçao. De dynamiek van een achttiende-eeuwse
Atlantische handelsknooppunt (Leiden 2012).
Jordaan, H., ‘The Curaçao slave market: From asiento trade to free trade, 1700-1730’ in: Johannes Postma en Victor Enthoven ed., Riches from Atlantic commerce: Dutch
Transatlantic trade and shipping 1585-1817 (Leiden 2003) 219-257.
Kidd, C., The forging of races. Race and scripture in the protestant Atlantic World, 1600-
2000 (Cambridge 2006) 79-94.
De Keyser, R., ‘Schoolboekenhistoriografie, een verkenning’ in: J. Tollebeek, Georgi
Verbeeck en Tom Verschaffel ed., De lectuur van het verleden: opstellen over de geschiedenis
van de geschiedschrijving aangeboden aan Reginald de Schryver (Leuven 1998) 331 -347.
Klessmann, C., ‘De methodiek van vergelijkende schoolboekanalyses’ in: Historisch-
didactische cahiers 3: Schoolboekanalyse (Groningen 1980) 33-44.
Klooster, W., Illicit riches, Dutch trade in the Caribbean 1648-1795 (Leiden 1998). Klooster, W., ‘Slavenvaart op Spaanse kusten. De Nederlandse slavenhandel met Spaans-
Amerika, 1648-1701’, Tijdschrift voor Zeegeschiedenis 16:2 (1997) 121-140.
Knaap, G.J., ‘Slavery and the Dutch in Southeast Asia’ in: Gert Oostindie ed., Fifty years
later. Antislavery, capitalism and modernity in the Dutch orbit (Leiden 1995).
Kuitenbrouwer, M., ‘De Nederlandse afschaffing van de slavernij in vergelijkend perspectief’,
Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden 93:1 (1978) 69-101.
McKay, J. P. e.a., A history of Western society since 1300 (9e druk; Boston en New York 2008).
85 McKay, J. P. e.a., A history of Western society since 1300 (10e druk; Boston en New York
2011).
McKay, J. P. e.a., A history of Western society since 1300 (11e druk; Boston en New York 2014).
McNeill, J. R. en William H. McNeill, The human web: A bird’s-eye view of world history (New York & London 2003).
Merriman, J., A history of modern Europe vol I: from the Renaissance to the age of Napoleon (3e druk; New York en Londen 2010).
Moree, P. J., A concise history of Dutch Mauritius 1598-1710. A fruitful and healthy land (Londen enz. 1998).
Noelle, E., Opinieonderzoek. Middelen, methoden en resultaten (Utrecht en Antwerpen 1966). Noble, T.F.X. ed., Western civilization. Beyond boundaries. Volume 1: to 1715 (5e druk;
Boston en New York 2008).
Noble, T.F.X. ed., Western civilization. Beyond boundaries. Volume 1: to 1715 (6e druk; Boston en New York 2011).
Oostindie, G. ed., Fifty years Later: Antislavery, capitalism and modernity in the Dutch Orbit (Leiden 1995).
Oostindie, G., Het paradijs over zee. De ‘Nederlandse’ Caraïben en Nederland (Amsterdam 1998).
Oostindie, G., Postcolonial Netherlands. Sixty-five years of forgetting, commemorating,
silencing (Amsterdam 2007).
Oostindie, G., ‘Public memories of the Atlantic slave trade and slavery in contemporary Europe’, European Review 17:3/4 (2009) 611-626.
Paesie, R., Lorrendrayen op Africa. De illegale goederen-en slavenhandel op West-Afrika
tijdens het achttiende-eeuwse handelsmonopolie van de West-Indische Compagnie 1700-1734
(Amsterdam 2008).
Palmer, R, J. Colton en L. Kramer, A history of Europe in the modern world (5e druk; Boston en New York 2008).
Postma, J., ‘A reassessement of the Dutch Atlantic slave trade’ in: Johannes Postma en V. Enthoven ed., Riches from Atlantic Commerce (Leiden 2003).
Postma, J., The Dutch in the Atlantic slave trade 1600-1815 (Cambridge 1990).
Priester, L.R., De Nederlandse houding ten aanzien van de slavenhandel en slavernij 1596-
1863. Het gedrag van de slavenhandelaren van de Commercie Compagnie van Middelburg in de 18e eeuw (Middelburg 1987).
Raben, R., ‘A new perspective on Dutch imperial history? Preambulations in a prospective field’ BMGN Low Countries Historical Review 128:1 (2013) 5-30.
86 Reid, A. en J. Brewster ed., Slavery, bondage and dependency in Southeast Asia (St. Lucia
1993).
Renkema, W.E., Het Curaçaose plantagebedrijf in de negentiende eeuw (Zutphen 1981). Rijpma, J., ‘Jan Pieterszoon Coen op school. Historisch besef en geschiedenisonderwijs in
Nederland, 1857-2011’ (Scriptie geschiedenis, Amsterdam 2012).
Van Rossum, M. en Karwan Fatah-Black, ‘Een marginale bijdrage? Van ‘winstgevendheid’ naar de economische impact van de Nederlandse trans-Atlantische slavenhandel. Repliek van de auteurs op de reactie van Piet Emmer’, Tijdschrift voor Sociale en Economische
Geschiedenis 9:4 (2012) 71-78.
Van Rossum, M., Kleurrijke tragiek. De geschiedenis van slavernij in Azië onder de VOC (Hilversum 2005).
Van Rossum, M. en Karwan Fatah-Black, ‘Wat is winst? De economische impact van de Nederlandse trans-Atlantische slavenhandel’, Tijdschrift voor Sociale en Economische
Geschiedenis 9:1 (2012) 3-29.
Selvon, S. en Abhimanyu Unnuth, A new comprehensive history of Mauritius. From the
beginning to this day (Leipzig 2012).
Van Stipriaan, A., ‘Between diaspora, (trans) nationalism, and American globalization: A history of Afro-Surinamese Emancipation Day’, in: Ruben Gowricharn ed., Caribbean
transnationalism: Migration, pluralisation, and social cohesion (Lanham enz. 2006) 155-178.
Van Stipriaan, A., Slavernij daar willen wij meer van weten (Amsterdam 2014).
Van Stipriaan, A., ‘Slavery in the Dutch Caribbean. The books no one has read’ in: Juanita de Barros, Audra Diplee en David V. Trotman ed., Beyond fragmentation. Perspectives on
Caribbean history (Princeton 2006) 69-92.
Van Stipriaan, A., Slavernij-onderzoek en debat in Nederland: een stand van zaken (Amsterdam 2011).
Van Stipriaan, A., Surinaams contrast. Roofbouw en overleven in een Caraïbische
plantagekolonie 1750-1863 (Leiden 1993).
Tignor, R. e.a., Worlds together, worlds apart. A history of the world from 1000 CE to the
present volume II (4e druk; New York en Londen 2014).
Unger, W.S., ‘Bijdragen tot de geschiedenis van de Nederlandse slavenhandel I. Beknopt overzicht van de Nederlandse slavenhandel in het algemeen’, Economisch-Historisch
Jaarboek 26:3 (1956) 133-174.
Vink, M., ‘The world’s oldest trade: Dutch slavery and slave trade in the Indian Ocean’,
Journal of World History 14:2 (2003) 131-177.
Vos, J., ‘The slave trade from the Windward Coast: The case of the Dutch 1740–1805’,
87 De Vries, B.M.A. ed., Van agrarische samenleving naar verzorgingsstaat. De modernisering
van West-Europa sinds de 15e eeuw (Groningen 2000).
Weiner, M.F., ‘Racial neoliberalism, social forgetting, and scientific colonialism in Dutch primary school history textbooks’, Du Bois Review 11:2 (2014) 329-351.
Van Welie, R., ‘Slave trading and slavery in the Dutch colonial empire: a global comparison’,
Nieuwe West-Indische Gids 82:1/2 (2008) 47-96.
Westra, P. en James C. Armstrong ed., Slave trade with Madagascar: the journals of the Cape
slaver Leijdsman, 1715. Slawehandel met Madagaskar: die joernale van die Kaapse slaweskip Leijdsman, 1715 (Kaapstad 2006).
Wielenga, F., Geschiedenis van Nederland van de opstand tot heden (Amsterdam 2012). Wilschut, A., ‘Het Nederlands slavernijverleden en het canonieke denken over het
geschiedenis onderwijs’, Kleio 8 (2005) 34-38.
De Witt, D., History of the Dutch in Malaysia (Petalang Jaya 2007). Worden, N., Slavery in Dutch South Africa (Cambridge 1985).
Websites http://www.cultuursporen.nl http://digital.library.pitt.edu/nietz/webbibn.html http://www.doorbraak.eu/gebladerte/11186f75.html http://www.gei.de/en/publications/jemms.html http://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0ahUKEwikq- jqzJbNAhVvSZoKHSeHARkQFggkMAE&url=http%3A%2F%2Ftbinternet.ohchr.org%2FTr eaties%2FCCPR%2FShared%2520Documents%2FMEX%2FINT_CCPR_ICS_MEX_17477_ E.pdf&usg=AFQjCNHXFn1DW4z4JBg_uSaBb3f6hppy2Q&sig2=5smuLDdzKxnKPRjaP- ZXTQ http://www.lastminutezeilvakanties.nl/indische-oceaan.html/ http://www.ninsee.nl/ https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/kamerstukken/2007/07/03/ca non-van-nederland/27731.pdf http://www.slavevoyages.org/
88
Abstract
The Dutch slavery past is a past that still lives in the Netherlands and recurs in current debates. An important element of these debates is the discussion of slavery in schools in which primary and secondary schools are discussed, but universities are not. This is
remarkable, because history students are future historians and teachers who can contribute to the historiography and the current debate and also process new insights in textbooks and lessons at school. This thesis addresses this gap and discusses the influence of the bachelor History in the period of 2010 to 2016 on the knowledge of history students about the Dutch slavery past. The core of this thesis is the analysis of the study material (textbooks, readers and articles) of the courses Global History, Early Modern History, Economic & Social History and Dutch history on six different universities together with a survey of 400 history students.