wensen hebben. Voor een gezamenlijk ontwerp moet er
daarom gezocht worden naar manieren om die wensen te
kunnen verbinden. Voor het groevengebied bij Spaubeek
en Schinnen bestaan er ook meerdere ambities, zoals het
stoppen van de erosie, het verbeteren van de toeganke-
lijkheid voor recreanten en het tot staan brengen van de
bevolkingsterugloop. Toch is het gelukt een ontwerp te
maken waarin veel van die ambities geïntegreerd wor-
den, waardoor er een plan ligt met de steun van veel
belanghebbenden.
6.1 Nieuw leven voor de groeven van Spaubeek en
Schinnen
In Zuid-Limburg worden al eeuwen veel delfstoffen gewonnen. Zo ook in de buurt van Spaubeek en Schinnen, twee dor- pen tussen Heerlen en Geleen. In de zuidflank van het Geleenbeekdal wordt nog steeds zilverzand gewonnen, hoewel het meeste zand al uit de groeves gehaald is. Vandaar dat de groeven deels andere functies hebben gekregen. Zo is er in de groeve bij Spaubeek papierslib gestort en is de groeve van Schinnen deels ingericht als afvalberging en volgestort met voornamelijk huishoudelijk afval. De Milieugroep Stort Westelijke Mijnstreek houdt zich al jaren bezig met de groeven. Zij maakt bezwaar tegen vergunningaanvragen van ontgronders en afvalverwerkers. Het storten van huishoudelijk en ander afval geeft namelijk de stankoverlast en de ontgrondingen gaan gepaard met een aanhoudende stroom van vrachtauto’s door het dorp. Verder vindt de Milieugroep de afwerkingsplannen voor de groeven fantasieloos. In deze afwerkingsplannen staat beschreven wat er met de groeven gaat gebeuren nadat deze leeggehaald zijn: hoe de groeven eruit gaan zien en welke functies ze zullen vervullen.
Nu het einde van de zandwinning in zicht komt, wil de Milieugroep graag dat er een plan komt waarin de groeven een hogere ecologische en recreatieve waarde krijgen dan beschreven staat in de afwerkingsplannen van de ontgronders. Omdat ze zelf niet de mogelijkheden hebben zo’n plan op te stellen, vragen ze de Wetenschapswinkel Wageningen UR om hulp. De onderzoekers van de Wetenschapswinkel trekken de opdracht breder: zij willen een inrichting bedenken die toegesneden is op veel meer wensen en problemen die spelen in het gebied en die de nadruk legt op de mogelijkheden die de groeven bieden om gebiedsproblemen op te lossen. Dat geeft de oplossingen in hun ogen een steviger basis, omdat het veel meer belangengroepen bedient. Problemen die in het groevengebied spelen zijn bijvoorbeeld de slechte toegankelijkheid, de versnippering van de natuur, de modderstromen op de flanken, verdroging in de dalen en de terugloop van de bevolking. De Milieugroep gaat akkoord met het voorstel van de Wetenschapswinkel, ondanks het feit dat de uitkomst voor hen hiermee onzeker is geworden. Het aantal belangen waarmee in de planvorming rekening gehouden wordt, is immers veel groter
(Stobbelaar et al., 2009). Wat de Milieugroep over de streep trekt, is de verwachting dat oplossingen die op deze manier gevonden worden veel bijval zullen krijgen.
Een onderzoeksfase met futuristische ontwerpen
De onderzoekers beginnen met het maken van een overzicht van alle eerder gemaakte plannen voor het gebied en het in kaart brengen van de regionale behoeften door alle belanghebbenden te interviewen. Ze gaan langs bij gemeenten uit de buurt, de provincie Limburg, de ontgronders, recreatieondernemers, bewoners, de oudheidkundekamer en bestuurders van het nabijge- legen landschapspark De Graven. Uit dit onderzoek blijkt dat de belanghebbenden uiteenlopende wensen hebben. Zo zouden zij graag willen dat er aandacht komt voor natuur, geologie, landschap, cultuurhistorie, economie en sociale, beleidsmatige en wettelijke inpassing. Ook blijkt de uitbreiding van de recreatieve functie sterk te leven bij velen. Sommige geïnterviewden denken zelfs dat het gebied een (boven)regionale recreatiefunctie kan vervullen, omdat de groeven ook interessant kunnen zijn voor mensen uit andere delen van het land. Naast deze overeenstemming, hebben de geïnterviewden ook wensen die met elkaar botsen. De ontgronders bijvoorbeeld willen graag zo lang mogelijk ontgronden. Dit levert de overheid weliswaar financiële voordelen op de korte termijn, maar om een gunstig woon- en vestigingsklimaat te verkrijgen is het beter snel te kiezen voor een fraaie landschappelijke inrichting. Daarmee worden de economische belangen op de lange termijn gediend. Nadat deze belangen in kaart gebracht zijn, gaan verschillende groepen studenten van Wageningen Universiteit en Hogeschool Van Hall Larenstein aan de slag om te kijken of er ontwerpen te maken zijn die aan deze behoeftes tegemoet kunnen komen. Van de Wetenschapswinkel krijgen de studenten de opdracht om zo creatief mogelijk te ontwerpen, om te zorgen dat er echt nieuwe wegen ingeslagen kunnen worden. De studenten maken daarom allerlei futuristische ontwerpen en verzinnen de meest buitenissige plannen. Zo proberen zij de betrokkenen buiten de geijkte paden te laten denken en zo wellicht iets te vinden waar meerdere groepen elkaar in kunnen vinden. Ook helpt dit mensen bij het formuleren van wat ze wel of niet wil- len. De Milieugroep organiseert een bewonersavond waar de plannen gepresenteerd worden. De omwonenden vinden veel van de ontwerpen te ver gaan, maar zijn ook enthousiast over sommige ideeën, zoals een fietsbrug over de groeve heen. Met de opmerkingen van de omwonenden gaan de onderzoekers samen met de Milieugroep een nieuwe ronde van ontwerpen in. Hierin proberen zij ontwerpen te maken die meer zijn toegespitst op wat de bewoners willen.