Gezondheid

Zorg op afstand maakt het mogelijk om cliënten beter te kunnen monitoren, waardoor er een positieve bijdrage wordt geleverd aan de zorg. De mogelijkheid tot een heropname is voor cliënten met chronisch hartfalen het meest aanwezig in de eerste drie maanden na ontslag. Dankzij de verbeterde monitoring wordt de kans op een heropname geminimaliseerd. Uiteindelijk zijn er dankzij de zorg op afstand opnames voorkomen en werden cliënten na een opname zelfs eerder ontslagen uit het ziekenhuis. De precieze duur totdat de cliënt volledig ingesteld was op medicatie, kon niet gemeten worden doordat het Martini Ziekenhuis de periode waarop een cliënt werd overgedragen aan het MSC had vastgesteld op 3 maanden. Daar een cliënt slechts werd overgedragen wanneer deze volledig stabiel was, valt aan te nemen dat de periode voor het instellen op medicatie en het stabiel zijn van deze cliënt veelal korter was dan 3 maanden. Aangezien daarvoor deze periode vaak de volle drie maanden in beslag nam (of zelfs langer), kan aangenomen worden dat KOALA in positieve zin heeft bijgedragen aan het sneller instellen op medicatie van chronisch hartfalen cliënten.

De klachten en beperkingen die mensen met COPD van hun ziekte ondervinden, kunnen met vragenlijsten op een betrouwbare manier worden gemeten. Hierdoor kan de behandeling beter afgestemd worden op de cliënt, waardoor diens tevredenheid over de behandeling toeneemt. De verwachting is dat een tevreden cliënt eerder geneigd is adviezen op de volgen en medische hulp zoekt bij verergering van de klachten. Uit het gebruikersonderzoek bleek dat

20

de tevredenheid onder de COPD cliënten groot was, tevens verwachten zij dankzij KOALA een meer positieve invloed op hun gezondheid. Ook diabetes cliënten verwachten in ruime mate dat KOALA een positieve invloed op hun gezondheid heeft. Dankzij de betere zorg kunnen latere complicaties (hart- en vaatziekten, neurologische problemen, blindheid, bloedglucose waarden, etc.) eerder waargenomen worden en indien mogelijk zelfs voorkomen (Kraak, 2008)

Naast deze toename in gezondheid, ervoeren ook veel cliënten een toename in hun gevoel van veiligheid en zelfredzaamheid. Door de toename van eigen regie in hun leven, welke mede te danken was aan de flexibele beltijden, nam ook de bewustwording bij het gebruik van de zorg toe bij enkele cliënten toe. Een enkele cliënt had zelfs een beter compliance aangaande de medicatie.

De emotionele ondersteuning van de cliënten was over het algemeen goed, maar of deze ook daadwerkelijk toenam door het gebruik van KOALA is de vraag. Cliënten hadden gedurende het KOALA project veelal minder contact met hun zorgverleners en wanneer ze contact hadden duurden deze contacten over het algemeen korter. De gesprekken verliepen daarmee over het algemeen efficiënter dan de gesprekken zoals deze gevoerd werden zonder KOALA. Daarmee kan men aannemen dat de emotionele ondersteuning niet perse beter geworden is door de introductie van zorg op afstand.

KOALA heeft in grote mate bijgedragen aan het welbevinden van veel cliënten. Zij voelen zich beter en zijn minder tijd kwijt aan hun contacten met de zorgverleners. Dit stelt hun in staat om meer deel te nemen aan het maatschappelijke proces. Dit effect kan een versterkende werking hebben op de ervaren gezondheid van de cliënt.

4.3 Kosten

4.3.1 Care

Het is aannemelijk dat Care cliënten worden aangesloten, waarbij met name een substitutievoordeel te bereiken is aangaande huisbezoek. Wanneer men uitgaat van een break-even termijn van 2 jaar, dient men in deze tijd minimaal een rendement te bereiken van €2520. Deze is berekend op basis van aansluitkosten van €120 en een maandelijks terugkerend tarief van €100 (zie 3.4 kosten). Een gesprekssessie op het MSC duurt gemiddeld 7 minuten (inclusief leegloop). Een huisbezoek van een verpleegkundige neemt gemiddeld evenveel tijd in beslag, echter komt hier nog 9 minuten reistijd (dag– en nachtgemiddelde) en 5 minuten aan additionele tijd bij (wachttijd en “klusjes”tijd). Daarmee wordt er dus, wanneer een huisbezoek wordt voorkomen, €8,75 aan uurloon per Care cliënt bespaard²¹. Daarbovenop komt ook nog een tarief voor de additionele kosten, deze is gesteld gelijk te zijn aan het loon voor een gemiddeld huisbezoek. Daarmee komt de totale substitutie op €13,13. Er vindt echter slechts in 39,3% van de gesprekssessies een substitutie van een huisbezoek door een verpleegkundige plaats, waarmee er gemiddeld per gesprek uiteindelijk €5,16 wordt bespaard. Oftewel dienen er in twee jaar tijd bijna 489 Care gesprekssessies per cliënt plaats te vinden, wat neerkomt op meer dan 20 gesprekssessies per maand. In samenhang met het gemiddeldde zorggebruik welke van een Care cliënt (zie paragraaf 3.5.1) geconstateerd is, zou een inhouse MSC slechts voor de veelgebruikers die bijna dagelijks inbellen rendabel zijn om voort te zetten.

21

Wanneer de reistijd echter aanzienlijk toeneemt, zou de inrichting van een inhouse MSC mogelijk meer rendabel kunnen worden. Hierdoor zou het inhouse MSC ook voor bellers die 1 á 2 maal in de week inbellen rendabel kunnen worden. Aangenomen wordt dat gesprekssessies voor de cliënten welke een langere reistijd dan gemiddeld nodig hebben even vaak substituerend zijn als complementair. Wanneer de reistijd 30 minuten zou zijn, zou er per gesprek een winst gemaakt worden van €13,13. Men zou dan 192 gespreksessies met deze cliënt moeten voeren, oftewel 8 per maand.

4.3.2 Chronisch hartfalen

In de eerste drie maanden na ontslag uit het ziekenhuis is een cliënt het meest kwetsbaar. In deze periode vinden dan ook de meeste heropnamen plaats. Op de hartfalen polikliniek vonden slechts weinig beeld- en geluidsverbindingen plaats. Wanneer deze plaatsvonden, was het met name met cliënten welke zich nog in de eerste drie maanden na hun ontslag bevonden. In de periode hierna had men nog sporadisch beeldcontact. Het is daarmee onlogisch om langer dan een half jaar gebruik te maken van de KOALA set-up box. Wanneer men bij het aansluiten van een cliënt voor chronisch hartfalen uitgaat van een break-even termijn van 5 jaar, waarbij men slechts de eerste zes maanden gebruik maakt van een beeld- en geluidsverbinding, dient men in deze tijd minimaal een rendement te bereiken van €7120 per aansluiting. Deze berekening is gebaseerd op basis van aansluitkosten van €110+€154, een tarief van €600 voor zes maanden beeld en geluid en een maandelijks terugkerend tarief van €105 (zie paragraaf 3.4 kosten). Bij veel cliënten gaat chronisch hartfalen gepaard met een ander type chronische ziekte (zie gebruikersonderzoek). Bij het gebruik van zorg op afstand voor een combinatie van meerdere type ziekten, zouden daarmee synergie effecten kunnen ontstaan. Uitgaande van een synergie effect van 25%, zou het totaal te halen rendement tenminste €5373 moeten zijn.

Middels zorg op afstand zou de initiële opname duur met zo’n 2 tot 3 dagen verkort kunnen worden. Dit zou een opbrengst van minimaal €1400 betekenen (kosten dagopname gesteld op €700²²). Stel dat men in deze vijf jaar te maken zou hebben met twee heropnamen, dan zou men gemiddeld op het inkorten van de opname duur €2800 besparen wanneer men de cliënt telkens 2 dagen eerder naar huis kan sturen. Ook is gedurende de drie maanden dat contacten op de polikliniek hartfalen van het Martini Ziekenhuis geregistreerd werden, bij zo’n 3% van de cliënten een mogelijke opname voorkomen. Wanneer men dit over een heel jaar zou verdelen, zou men uitkunnen komen op een percentage van 10% per jaar. Uitgaande van 2 heropnamen in 5 jaar, bespaart men dus wederom gemiddeld €1000 per cliënt (zie paragraaf 4.1 substitutie). Ook brengt men het aantal polibezoeken terug van 5 naar 1 bezoekmoment. Hiermee bespaart men op de huisvestingskosten. Ook kan de hoeveelheid tijd welke een verpleegkundige normaliter kwijt is per cliënt afnemen, hierdoor neemt de arbeidsproductiviteit toe. Daarnaast werd ook in één derde van de geregistreerde contactsessies een bezoek aan of van een zorgverlener voorkomen. Ook dit zou weer enkele tientallen euro’s kunnen besparen.

Wanneer men deze baten bij elkaar optelt, genereert men een rendement dat hoger is dan het benodigde rendement om een zorg op afstand project als KOALA rendabel te laten zijn. Wanneer daarnaast de maandelijkse tarieven voor monitoring dalen, de huisvestingskosten verder dalen en de leereffecten toenemen, is het mogelijk dat een zorg op afstand project nog meer rendabel zou worden.

22

Naast deze kostenbesparing voor de zorgverlener, bespaart de cliënt ook veel kosten. Zoals reeds gesteld in paragraaf 4.1, neemt de arbeidsproductiviteit van de cliënt toe. De cliënt hoeft zich minder aan het arbeidsproces te onttrekken doordat ze minder zorgtijd nodig heeft, ze herstelt sneller na een opname en ze kan haar contacten met de zorgverlener meer flexibel indelen. Tevens nemen de reiskosten voor de cliënt aanzienlijk af. Echter is de totale kostenbesparing voor de cliënt mede afhankelijk van het tarief dat men de cliënt rekent voor het gebruik van zorg op afstand.

4.3.3 Diabetes

KOALA wordt in de diabetes carrousel van het Martini Ziekenhuis toegepast tussen het derde en vijfde polibezoek. Hiertussen bevindt zich een tijdspanne van zo’n twee maanden. De kosten die voor KOALA gemaakt zijn omvatten de aansluitkosten en periodieke kosten voor zowel de set-up box als de diagnostische apparatuur. Dit komt samen uit op €674. De aansluitkosten bedragen €110+€154 en de periodieke kosten voor twee maanden bedraagt €100+€105 per maand. Blijkens de registraties van de gesprekssessies op het ziekenhuis verving één derde van de contacten een bezoek aan het ziekenhuis of huisarts, werd in bijna één tiende van de contacten een bezoek aan de huisarts voorkomen en werd er eenmaal een bezoek van de huisarts voorkomen. Het is onmiddellijk duidelijk dat de kosten niet opwegen tegen de baten welke middels KOALA gerealiseerd zijn. De synergie effecten die hiermee bereikt worden zijn te laag om rendabel te kunnen zijn.

De gehele diabetes carrousel heeft een tijdspanne van bijna 6 maanden. Hierbinnen is veelvuldig contact met niet alleen de diabetes verpleegkundige(n), maar ook met artsen en diëtisten. Vaak bevindt een cliënt zich hele dagen op het ziekenhuis, waar hij spreekt met verschillende zorgverleners. Wanneer de cliënt deze gesprek vanuit de woonkamer zou kunnen voeren, zou dit een grote ontlasting van de huisvestingskosten van het ziekenhuis inhouden en tevens zou dit de cliënt aanzienlijk ontlasten in de druk op haar arbeidsproductiviteit. Daarnaast is de carrousel erop gericht de cliënt intensief te begeleiden. Deze begeleiding zou beter mogelijk gemaakt worden door de zorg op afstand. De kosten voor een half jaar gebruikmaking van zowel de diagnostische apparatuur als de beeld- en geluidsverbinding, inclusief aansluitkosten, bedraagt €1494. Deze berekening is gebaseerd op basis van aansluitkosten van €110+€154 en een maandelijks terugkerend tarief van €100+€105 voor een periode van zes maanden (zie 3.4 kosten). Hierbij zijn nog geenszins synergie-effecten meegerekend.

Een behandeling waarbij de cliënt een aantal malen een volledige dag op het ziekenhuis doorbrengt kost naar alle waarschijnlijkheid meer dan de kosten voor zorg op afstand gedurende een half jaar. Een carousel waarbij de cliënt vanaf het eerste polikliniekbezoek toegang heeft tot zorg op afstand zou dus meer rendabel kunnen zijn.

4.3.4 COPD

Uit de gespreksregistraties op het inhouse MSC blijkt dat door het afnemen van de CCQ vragenlijsten, er veel contacten met andere zorgverleners worden vervangen. Het frequent afnemen van deze vragenlijsten komt echter bovenop de al gebruikelijke zorgconsumptie van een cliënt. De dienstverlening voor COPD kan daarmee gezien worden al complementaire zorg.

Gebruikelijk is dat een cliënt met een stabiele CCQ-score op wekelijkse basis contact heeft met het MSC. Stel dat de tijd voor een gesprek inclusief nawerk en leegloop 8 minuten bedraagt, dan zouden de loonkosten €5 per gesprekssessie bedragen²³. Voor een break-even termijn van 2 jaar, waarbij een cliënt gemiddeld éénmaal in de week contact heeft met het MSC, dient men minimaal €3030 (exclusief enige synergie-effecten) aan kosten te besparen. Deze berekening is gebaseerd op een aansluittarief van €110 en een maandelijks terugkerend bedrag van €100 (zie 3.4 kosten), daarnaast wordt een surplus gerekend van €5,00 per gesprekssessie aan loonkosten van de verpleegkundige. Het tarief voor een wekelijks gesprek komt hiermee op €29,13. Een cliënt met COPD ziet de huisarts hiervoor gemiddeld 2,1 maal per jaar (Boezen et al., 2007). Mogelijk is dat door het afnemen van CCQ vragenlijsten deze bezoeken komen te vervallen. De ervaring leert echter tot nu toe, dat de huisartsen bezocht blijven worden. De totale kosten die gemaakt worden overstijgen dus in ruimie mate de mogelijke substitutie-effecten die gecreëerd worden door de zorg op afstand. Wanneer daadwerkelijk opnamen voorkomen worden, kan het financieel rendabel worden om CCQ vragenlijsten af te nemen bij cliënten. Echter zijn er bij KOALA geen cases bekend waarbij een opname van een COPD cliënt is voorkomen.

Tevens is het ook mogelijk om CCQ-lijsten telefonisch af te nemen. De additionele maandelijkse kosten voor het gebruik van de beeld- en geluidsverbinding vallen hiermee weg. Het afnemen van CCQ vragenlijsten maakt het mogelijk om de behandeling van de COPD cliënt beter af te stemmen op de ervaren beperkingen en klachten en niet uitsluitend op de longfunctie. De tevredenheid van de cliënt neemt hiermee toe en de verwachting is dat deze dan eerder geneigd is adviezen op te volgen en medische hulp te zoeken bij verergering van de klachten. Het telefonisch afnemen van een CCQ vragenlijst á €5,00 (loonkosten verpleegkundige per contact) op wekelijkse basis, is dan een goedkoop alternatief om dit te bereiken.

23