Gemengde financiering

Verschillende landen kennen mengvormen van publieke en private financiering.96_{Daarbij wordt bijvoorbeeld kortstondige zorg geheel}

publiek gefinancierd en geldt er voor langdurige verzorging of verpleging een middelentoets. Dit is bijvoorbeeld het geval in Frankrijk. Ook is het mogelijk, dat juist langdurig verblijf in een verzorgings- of verpleeghuis publiek wordt gefinancierd. Dit heeft als voordeel, dat de risico’s van een vrijwillige of private verzekering worden beperkt, waardoor een dergelij- ke markt beter tot ontwikkeling kan komen. Het ontziet ook de erfgena- men van degenen die lange termijn zorg nodig hebben.

De meeste landen kennen een gemengde financiering waarbij de voorzie- ning publiek wordt aangeboden, maar gebruikers eigen bijdragen beta- len. Voor instellingszorg worden overal eigen bijdragen gevraagd, al ver- schilt de hoogte daarvan sterk per land. Enkele landen hanteren ook inkomens- en vermogenstoetsen bij de beoordeling van het recht op zorg. Voorbeelden hiervan zijn Frankrijk, Japan, de Verenigde Staten en Engeland. Die toetsen worden met name toegepast bij de beoordeling van het recht op opname in een instelling. Tabel 4.1 geeft voor een reeks landen aan in hoeverre zij gebruik maken van verschillende instrumen- ten om de toegang tot zorg te reguleren en gebruikers mee te laten dra- gen in de kosten.

Eigen bijdragen helpen om de vraag naar zorg af te remmen. Omdat de markt voor langdurige zorg gekenmerkt wordt door moreel risico zijn eigen bijdragen noodzakelijk voor een doelmatige inrichting van het stel- sel. Zoals tabel 4.1 laat zien, brengen vrijwel alle landen eigen bijdragen in rekening, al verschilt de hoogte sterk van land tot land.

4.7 Conclusies

Omdat de behoefte aan ouderenzorg vooraf moeilijk in te schatten is en de kosten zeer hoog kunnen zijn wanneer daadwerkelijk een beroep op Tabel 4.1 Gebruik van instrumenten om het beroep op langdurige zorg te reguleren

Thuiszorg verpleging thuiszorg verzorging/huish. Instellingszorg

univers. ink./verm. eigen univers. ink./verm. eigen univers. ink./verm. eigen toegang toets bijdrage toegang toets bijdrage toegang toets bijdrage

Australië + - + + - + + - + Oostenrijk + - - + - - + - + Canada + - - + - + + - + Denemarken + - - + - - + - + Frankrijk + - - - + + - + + Duitsland + - - + - - + - + Israël + - - - + + - + + Japan + - - + - + + - + Nederland + - + + - + + - + Nieuw Zeeland + - - + - + - + + Zweden + - + + - + + - + Groot-Brittannië + - - - + + - + + Verenigde Staten + - - - + + - + +

zorg moet worden gedaan, is het op individueel niveau niet mogelijk besparingen en financieringsbehoeften goed op elkaar af te stemmen. Het opzij zetten van grote sommen geld om zich tegen het eventuele risico van kostbare ouderenzorg in te dekken leidt al snel tot ongewenst hoge besparingen voor veel ouderen die misschien helemaal geen zorg nodig hebben. Is er wel intensieve zorg nodig, dan schiet het spaargeld al snel te kort.

Vrijwillige verzekering biedt in beginsel een uitweg om zich tegen hoge kosten van langdurige ouderenzorg in te dekken, maar vrijwillige verze- kering voor langdurige zorg is problematisch vanwege averechtse selectie,

moral hazard en demografische onzekerheid. Door deze vormen van

marktfalen komt een markt voor vrijwillige verzekeringen tegen de risi- co’s van langdurige verzorging moeilijk van de grond, ook in landen waar de publieke voorzieningen voor ouderenzorg schraal zijn. En als er wel verzekeringen worden aangeboden, zijn de polisvoorwaarden voor de meeste verzekerden heel onaantrekkelijk.

Vrijwel alle landen kennen publieke voorzieningen voor ouderenzorg. In de meeste gevallen gaat het om universele voorzieningen waar elke oude- re die zorg nodig heeft een beroep op kan doen. Angelsaksische landen daarentegen kennen voornamelijk vangnetvoorzieningen voor ouderen die niet over voldoende eigen middelen beschikken om zelf ouderenzorg te regelen. Publieke verzekeringen kunnen de problemen van averechtse selectie tegengaan, maar bieden geen oplossing voor moral hazard. Dit heeft tot gevolg dat er altijd een ingebouwde spanning is tussen doelma- tigheid en toegankelijkheid/betaalbaarheid van de voorziening.

Ook wanneer de nadruk wordt gelegd op vrijwillige financiering van ouderenzorg zijn publieke waarborgen noodzakelijk en doelmatig als vangnet voor risico’s die op de markt niet kunnen worden verzekerd (risicosolidariteit) en vangnet voor inkomensgroepen die niet over eigen middelen beschikken om de zorg te bekostigen (inkomenssolidariteit). Het opvangen van de grootste risico’s in een publieke verzekering ver- groot de kans dat een private verzekeringsmarkt van de grond komt voor beter calculeerbare risico’s.

Een mogelijke oplossing voor marktimperfecties die verhinderen dat mensen zich op vrijwillige basis voldoende verzekeren voor de risico’s van de oude dag, kan worden gevonden in een koppeling van zorgverzeke- ringen en pensioenverzekeringen. Daardoor worden leven- en schaderisi- co’s gespreid. Door deelnemers aan een pensioenverzekering al op jonge leeftijd te verplichten zich te verzekeren voor de schaderisico’s van de oude dag, worden selectie- en acceptatieproblemen voor de ouderenzorg- verzekering voorkomen.

Publieke voorzieningen voor langdurige ouderenzorg kunnen worden gefinancierd uit belastingen of uit sociale premies (verzekeringsstelsel). De economische verschillen tussen beide zijn beperkt. Financiering van de publieke voorziening voor ouderenzorg op basis van kapitaaldekking in plaats van omslagstelsel kan er toe bijdragen, dat er een duidelijker relatie ontstaat tussen wat elke generatie aan premies betaalt en aan zorg consumeert. Dat vermindert intergenerationele spanningen. Het over- schakelen van een omslagstelsel naar een op kapitaaldekking gebaseerd stelsel van ouderenzorg impliceert wel dat één generatie tweemaal moet betalen.

In elk stelsel van langdurige ouderenzorg zal mantelzorg een sleutelrol blijven vervullen. De inschakeling van mantelzorgers is niet kosteloos, ook al is er geen sprake van financiële vergoedingen. Mantelzorg vermin- dert de inzetbaarheid van mantelzorgers op de formele arbeidsmarkt en gaat daarom gepaard met opportunity costs. Voor een zuivere afweging van financieringsalternatieven voor ouderenzorg moeten deze opportunity