4.2 Een aantal sectoren onder de loep
4.2.2 Financiële instellingen
Een financiële instelling is een organisatie die als kern activiteit, het handelen, registreren of verhandelen van financiële contracten heeft. Deze sector is onder te verdelen in de volgende
subsectoren; banken, verzekeraars en de pensioenfondsen.194 Binnen de sector financiële
instellingen is de werkdruk al enige tijd hoog. Dit is door de economische crisis sinds 2007 alleen maar verder gestegen. Uit onderzoek van FNV Bondgenoten uit 2012 blijkt dat meer dan de helft van de werknemers die werkzaam zijn in deze sector een hoge tot zeer hoge
190 CAO OP 2014-2015, p. 143-147. 191 NEA 2014, p. 73 en 75. 192 Widdershoven 2014, p. 28. 193 Inspectie SZW 2015, p. 146. 194
48
werkdruk ervaart.195 Een groot aantal werknemers (59,5 procent) uit deze sector is dan ook
van mening dat werkdruk de belangrijkste oorzaak is van hun klachten.196
Zoals ik in de inleiding van deze paragraaf heb aangegeven, zal ik aan de hand van de aanbevelingen van de STAR onderzoeken hoe de werkdruk binnen de financiële instellingen wordt aangepakt. Binnen deze sector heb ik gekozen voor de subsector verzekeraar. Deze keuze is gebaseerd op het feit dat uit onderzoek is gebleken dat de werkdruk van alle financiële instellingen onder de verzekeraars het hoogst is. Het aantal werknemers dat binnen deze subsector last heeft van werkdruk is ten opzichte van het jaar 2007 bovendien significant
gestegen. Met name werknemers bij verzekeraar Delta Lloyd hebben het meest last van
werkdruk.197 Daarnaast is deze keuze gebaseerd op het gegeven dat de arbocatalogus van de
verzekeraars - binnen de sector financiële instellingen - de meest recent goedgekeurde arbocatalogus is. Arbocatalogus Verzekeraars is namelijk voor het laatst op 23 oktober 2012 getoetst en goedgekeurd door Inspectie SZW.198
Arbocatalogus Verzekeraars
De arbocatalogus Verzekeraars is in 2009 vastgesteld en in dat zelfde jaar online beschikbaar
gesteld (www.gezondverbond.nl). Op de homepage van deze online te raadplegen
arbocatalogus, wordt toegelicht dat er direct toepasbare oplossingen en tips te vinden zijn voor verschillende arbeidsrisico’s zoals werkdruk. Werkgevers in de verzekeringsbranche kunnen in deze arbocatalogus op verschillende niveaus (beleidsniveau, mensniveau, organisatieniveau en ontwerpniveau) concrete maatregelen tegen werkdruk vinden. Deze maatregelen zijn niet alleen zijn gericht aan de werkgevers. Ook zijn er oplossingen en/of tips waar werknemers zelf mee aan de slag kunnen gaan. Per oplossing wordt bovendien ingegaan op de arbo-effecten, wat het de werkgever kost en wat het vervolgens oplevert. Daarnaast wordt ingegaan op wat de wettelijke eisen zijn en worden er aanbevelingen en tips gegeven. Per oplossing is er tevens extra informatie beschikbaar. Daarnaast kunnen werkgevers of leidinggevenden en werknemers de verbetercheck Werkdruk invullen, die snel inzicht geeft in suggesties voor oplossingen uit de arbocatalogus. Het invullen van de verbetercheck leidt automatisch tot oplossingen die van toepassing zijn op de eigen situatie.199
195 Marcelissen e.a. 2012, p. 2. 196 NEA 2014, p. 73. 197 Marcelissen e.a. 2012, p. 10-11. 198 Beleidsregel arbocatalogi 2010. 199 http://gezondverbond.nl/werkdruk/doe-de-verbetercheck-werkdruk
49
In de arbocatalogus Verzekeraars wordt verder niet nadrukkelijk verwezen naar de zes- stappen-aanpak van de STAR. Wel wordt verwezen naar een brochure die gebaseerd is op onderzoek naar de aanpak van werkdruk dat in 1999 is uitgevoerd door SANT in opdracht van cao-partijen in het verzekeringsbedrijf.200 De brochure biedt een leidraad om na te gaan of
er werkdruk is en om die vervolgens planmatig en gestructureerd aan te pakken. Opvallend aan deze brochure is dat de stappen die in deze brochure worden beschreven om stapsgewijs werkdruk aan te pakken, veel op de zes stappen van de Stichting van de Arbeid lijken.201
Over het algemeen kan worden geconcludeerd dat de arbocatalogus Verzekeraars over concrete maatregelen beschikt die werkgevers als inspiratiebron kunnen gebruiken om werkdruk aan te pakken. Het feit dat er onlangs een boek is verschenen op basis van ervaringen die zijn opgedaan bij verzekeringsbedrijven hoe werkgevers werkdruk kunnen aanpakken, laat zien dat het adequate maatregelen zijn.202Zo zijn er maatregelen in die
gericht zijn op de inhoud van het werk, de hoeveelheid werk, werktempo, contacten met leidinggevenden, collega’s en derden en werk- en rusttijden. Bovendien voldoen de
maatregelen naar mijns inziens deels aan de arbeidshygiënische strategie. In de arbocatalogus zijn de maatregelen op alle vier niveaus aanwezig, maar zijn de maatregelen niet op volgorde weergegeven. De maatregelen zijn met andere woorden niet zo gerangschikt dat allereerst maatregelen kunnen worden gebruikt die de bron van het probleem aanpakken, en pas als die maatregelen onvoldoende blijken te zijn, één voor één naar de maatregelen van de overige niveaus wordt bekeken. De maatregelen die in deze arbocatalogus zijn opgenomen zijn echter niet SMART geformuleerd. Wel wordt toegelicht hoe maatregelen SMART geformuleerd kunnen worden. Door maatregelen zo concreet en SMART mogelijk te formuleren, wordt een uitdagende en gezonde werkplek gerealiseerd.203
Desalniettemin is het aantal werknemers in deze sector dat van mening is dat de werkdruk de belangrijkste oorzaak is van hun klachten sinds de totstandkoming van deze arbocatalogus in 2009 toegenomen. In 2009 bedroeg dit percentage namelijk 51,6 procent204 (tegenover 59,5
200 Van Asch e.a. 2000, p. 4-5. 201
In de brochure wordt namelijk uitgegaan van vijf stappen. De eerste stap is het signaleren en herkennen van werkdruk. Dan volgt een tussenstap namelijk het opstellen van een plan van aanpak. In de tweede stap is het zoeken naar de oorzaken van de werkdruk. Als de oorzaken duidelijk zijn dienen in de derde stap de
maatregelen tegen werkdruk te worden bedacht. De vierde stap is het uitvoeren van de maatregelen en in stap 5,
wordt het proces geëvalueerd. De brochure bevat een bijlage met vragenlijsten, boeken, instanties en websites die kunnen helpen bij werkdrukproblemen.
202http://gezondverbond.nl/verzekeringsbranche-maakt-werk-van-gezond-werken/ 203http://gitresearch.webfactional.com/gezondverbond/omgaan-met-targets 204
50
procent in 2014).205 Er is ook een stijging ten opzichte van het aantal werknemers die de
maatregelen om werkdruk tegen te gaan onvoldoende vindt. In 2009 bedroeg dit 28,3 procent206 en 2014 is dit percentage gestegen naar 37,1 procent. Daarnaast is het afgelopen
jaar 11,5 procent van mening dat er nodig maatregelen genomen dienen te worden, aangezien
die er nog niet zijn.207 Ook hier is een lichte stijging te zien in vergelijking met 2009 (11,4
procent).208 Het aantal werknemers in deze sector dat klaagt over werkdruk is met de komst
van de arbocatalogus niet afgenomen. Dit heeft wellicht te maken met het feit dat maar 7% van de bedrijven uit deze sector – die onlangs door Inspectie SZW zijn onderzocht - werkdruk als arbeidsrisico in de RI&E heeft onderkend en tevens maatregelen voor heeft opgenomen in het plan van aanpak.209
4.2.3 ICT
De ICT sector is de afgelopen jaren uitgegroeid tot één van de belangrijkste economische sectoren van Nederland. Daarnaast was jarenlang de organisatiegraad in deze sector in vergelijking met andere sectoren erg laag. Dit is de afgelopen jaren toegenomen, waardoor bedrijven in deze sector bereid zijn om met sociale partners om de tafel te gaan zitten, alhoewel dit nog niet heeft geleid tot zichtbare activiteiten tot het ontwikkelen van een arbocatalogus. In eerder stadium was het ook al niet gelukt om een arboconvenant (voorganger van de arbocatalogus) vast te leggen.210 Dit terwijl de werkdruk in deze sector
enorm hoog is. Uit recente cijfers blijkt maar liefst 59,2 procent van de ICT’ers last te hebben van werkdruk.211 Dit heeft te maken met het feit dat er in deze sector vaak wordt overgewerkt.
Daarnaast worden werknemers vaak tewerkgesteld bij een klant en worden zij beloond op basis van prestatieloon. Hierdoor moeten werknemers lange werkdagen maken en veel reizen, wat uiteindelijk voor stress en werkdruk zorgt.Tevensvindt 29,3 procent van de werknemers binnen de ICT sector de genomen maatregelen tegen werkdruk onvoldoende. In deze branche vindt 14,7 procent dat er maatregelen genomen moeten worden tegen werkdruk, aangezien er nog geen maatregelen worden getroffen.212
205 NEA 2014, p. 75. 206 NEA 2009, p. 67. 207 NEA 2014, p. 73. 208 NEA 2009, p 67. 209 Inspectie SZW 2015, p. 146. 210 Stichting van de Arbeid 2011, p. 40. 211 NEA 2014, p. 73.
51
Uit onderzoek is tevens gebleken dat werknemers in de ICT sector hun arbeidsomstandigheden graag verbeterd zien worden. Eén van de aspecten die zij daarbij in de cao zouden willen opnemen is dat tijdsdruk wordt vermeden.213 Daarentegen worden de
regelingen in de enige sectorale cao (ICK cao) die in de ICT sector bestaat door de jaren heen
alsmaar magerder, doordat werkgevers niet gebonden willen worden.214 Zo blijkt uit de
huidige cao ICK dat niets concreets is opgenomen omtrent arbeidsomstandigheden. In de cao wordt alleen verwezen naar de relevante wetsartikelen uit de Arbeidsomstandighedenwet.215
Hoewel de werkdruk binnen deze sector momenteel erg hoog is, zijn er geen maatregelen opgenomen tegen deze arbeidsrisico. Noch in de huidige cao, noch in een arbocatalogus.
Geconcludeerd kan worden dat de ICT sector tot één van de top drie sectoren behoort waarbij gezondheidsklachten door werkdruk worden gerapporteerd. Werkdruk is binnen deze sector daarom een groot probleem en waar veel werknemers zijn blootgesteld. Toch wordt niets gedaan om dit arbeidsrisico te bestrijden. Werkgevers geven namelijk geen blijk iets aan werkdruk te willen doen. Hieruit kan ik concluderen dat deze werkgevers hun zorgplicht hebben geschonden.