Fase 3: de zaak belandt bij de bezwarencommissie of rechter

Het optreden door de gemeente met legaliseren, gedogen of handhaven met bestuursrechtelijke instrumenten leidt niet altijd tot oplossingen en het beëindigen van de overtreding. Overtreders en belanghebbenden kunnen bezwaar maken tegen het besluit van de gemeente. Als de partijen er in de bezwaarfase niet samen uitkomen, is de gang naar de rechter nog de enige mogelijkheid. In deze paragraaf wordt fase 3 uitgelicht. In subparagraaf 4.3.1 wordt ingegaan op de gespreksvoering bij de bezwarencommissie. Tot slot wordt in subparagraaf 4.3.2 gespreksvoering bij de rechter en Raad van State besproken.

4.3.1 Fase 3: de bezwarencommissie

Als de gemeente een besluit heeft genomen en de overtreder of een belanghebbende is het hier niet mee eens, dan kan hij/zij bezwaar indienen. In het geval van bouw- en woningtoezicht kan het gaan om een besluit, waarbij de aangevraagde vergunning is afgewezen of de overtreding niet te

legaliseren is en het bouwwerk moet worden afgebroken. De overtreder kan bezwaar indienen tegen het besluit dat de gemeente heeft genomen. Ook een belanghebbende kan bezwaar indienen als hij/zij het niet eens is met de uitspraak van het bestuursorgaan. De zaak komt dan bij de

bezwarencommissie terecht. De bezwarencommissie is een commissie bij de gemeente die binnengekomen bezwaren behandeld.

Uit de interviews komt naar voren dat als een zaak bij de bezwarencommissie ligt, er ook nog gespreksvoering plaatsvindt tussen de overtreder en de gemeente. Een meerderheid van de gemeenten geeft aan dat zij telefonisch contact opnemen met de bezwaarmaker als een

horen en proberen met het goede gesprek tot een oplossing te komen. Respondent 12 van de gemeente Helmond geeft het volgende aan:

“Wij [de bezwarencommissie] kunnen een advies uitbrengen, maar daarbij wordt vaak een van de twee partijen in het gelijk gesteld en de ander heeft helemaal niks, dus probeer er samen uit te komen.” RES 1262

Uit het citaat komt naar voren dat de bezwaarcommissie advies kan uitbrengen, maar dat daarbij maar één van beide partijen in het gelijk wordt gesteld en de andere partij helemaal niks krijgt. Dit wordt bevestigd door een meerderheid van de gemeenten. Ook gebeurt het dat de

bezwarencommissie kijkt of een zaak zich nog leent voor mediation. Wanneer één van deze vormen van gespreksvoering goed verloopt, kan de bezwarencommissie ervoor kiezen om geen advies uit te brengen over het ingediende bezwaar en wordt het bezwaar door de bezwaarmaker ingetrokken. Dit voorkomt een juridische procedure bij de rechter.

Het handelen van de gemeente en het handelen van de burger speelt ook een rol. Het kan helpen als vanuit de gemeente een andere medewerker contact opneemt met de bezwaarmaker dan de

medewerker die het eerdere besluit heeft genomen. Dan wordt er weer met een frisse blik naar de zaak gekeken. Soms gebeurt het dat er sprake is van persoonlijk wringen tussen de burger en het bestuursorgaan die het besluit heeft genomen. Dan kan het prettig zijn als een andere medewerker de zaak oppakt. Dit gebeurt echter niet bij de gemeente Veenendaal. Respondent 5 zegt hierover het volgende:

“Dus ik geloof dat bij andere gemeenten, dat als er een bezwaar ligt dat een andere collega dan die mensen gaat bellen en gaat kijken, dat er ook nog met frisse ogen naar die zaak wordt gekeken. Maar dat doen wij hier niet.” RES 563

Vaak is de zaak afgesloten als de bezwarencommissie een uitspraak heeft gedaan, zo geeft respondent van de gemeente 5 aan. In uitzonderingsgevallen komt de zaak alsnog bij de rechter terecht. Dit is bijvoorbeeld het geval als de gemeente het gevoel heeft dat de andere partij niet bereid is om mee te werken en tot het uiterste wilt gaan. Respondent 12 en 7 verwoorden dit als volgt:

“Dus op het moment dat je denkt ze willen er beter van worden, er een slaatje uit slaan, precisie aanvoelen dat die best sterk is, ja dan moet je als gemeente op een gegeven moment ook zeggen van dan stopt het hier en laten we de rechter een uitspraak doen als u het daarop aan wilt laten komen.”

62 Bijlage 5, interview 12. 63 Bijlage 5, interview 5.

RES 1264

“Want de laatste tijd heb ik zaken waarin zoveel wordt gejokkebrokt dat.. dat er zo geen sprake is.. dat is onvoorstelbaar. Als mensen dat gaan doen en daaraan vasthouden en de advocaat gaat daarin mee, dan is er geen mediation. Dan is er gewoon harde business en dan laten we het over aan de rechter.” RES 765

Hoe de procedure verloopt als de zaak bij de rechter terechtkomt, wordt in de volgende subparagraaf besproken.

4.3.2 De rechter en Raad van State

Als partijen in een eerder stadium niet tot een oplossing zijn gekomen met elkaar, komt de zaak bij de rechter terecht. De rechter zal dan een uitspraak doen over de zaak. Dit betekent dat een partij als ‘winnaar’ naar boven komt en de andere partij als ‘verliezer’. Na de uitspraak van de rechter kan nog beroep en hoger beroep worden ingesteld. De zaak eindigt daarmee bij de Raad van State. De vraag is of dit wenselijk is, omdat hierbij altijd een partij wordt benadeeld en geen win-win situatie wordt gecreëerd.

Uit de interviews komt naar voren dat zelfs als een zaak bij de rechter ligt, nog besloten kan worden dat partijen met elkaar om de tafel moeten gaan zitten om er samen uit te komen. Ook blijkt dat de rechter of Raad van State de zaak doorverwijst naar een mediator om partijen er samen uit te laten komen. En pas wanneer dit niet lukt, zal alsnog een uitspraak worden gedaan.

“Het is ook een paar keer door de rechtbank opgelegd. Die stelde het ook voor. Dus in dit geval mediation start dat eerst om te kijken of jullie tot elkaar kunnen komen en dan zien we jullie terug, of niet, liever niet.” RES 666

Rechtbanken proberen de verantwoordelijkheid steeds meer bij de partijen zelf te leggen. Dit heeft te maken met het feit dat een uitspraak van de rechter het probleem maar voor een van beide partijen oplost, omdat een van beide partijen in het gelijk wordt gesteld. Dan is een van beide partijen tevreden en de andere partij niet. Het komt dan ook voor dat de rechter beide partijen ‘naar de gang’ stuurt om met elkaar in overleg te gaan en te kijken of zij alsnog samen tot een oplossing kunnen komen. Het is namelijk beter als partijen zelf met oplossingen komen.

64 Bijlage 5, interview 12. 65 Bijlage 5, interview 7. 66 Bijlage 5, interview 6.