Faciliterende rollen in de hennepteelt

Naast de criminele netwerken die zich bezighouden met de teelt en handel van hennep, is er ook een groep individuen die meer faciliterende rollen bekleden. Dit kunnen personen zijn die als het ware als zzp’ers worden ingezet voor een bepaalde klus. Zoals eerder genoemd in de paragraaf over het crime script hennep (4.3.1) is te zien dat er subjecten zijn die panden zoeken waarin hennepkwekerijen, hennepstekkerijen of drogerijen kunnen worden opgezet. Mogelijk dat deze personen ook een zelfde soort rol spelen binnen de synthetische drugs waarbinnen dit fenomeen ook wordt gezien (zie hoofdstuk 6). Daarnaast zien we ook katvangers die panden op hun naam zetten. Dit kunnen ook bedrijven zijn. Zij stellen hun rekeningen beschikbaar om huur te betalen of andere vaste lasten zoals elektriciteit en belastingen.

Verder zijn er personen actief als elektricien of hokkenbouwer. Zij spelen een belangrijke rol in het opzetten van een hennepkwekerij of hennepstekkerij. Elektriciens zorgen dat de elektra goed wordt omgelegd, zodat de hennepkwekerij of hennepstekkerij illegaal stroom van het net kan aftappen.

Hokkenbouwers zijn behendig in het opzetten van de structuren binnen een locatie zodat er teelt kan plaatsvinden (I-42). Deze personen zijn dus van belang nog voordat er over productie van hennep kan worden gesproken.

Wanneer de toppen eenmaal zijn geoogst, worden er personen ingezet om te komen knippen.

Afhankelijk van de oogst kan dit een grote groep zijn die per uur of per dag wordt uitbetaald (politie-informatie).

De pakkans van deze knippers is groter dan van de organisatoren die achter de hennepkwekerijen zitten. Zij blijven vaak buiten beeld. Dit komt ook omdat er vaak geen onderzoek wordt opgestart na het aantreffen van een hennepkwekerij naar het criminele samenwerkingsverband dat achter de hennepkwekerij schuil gaat.

Op criminele netwerken die gerelateerd zijn aan de hasjhandel, is minder zicht in Nederland. Volgens het EMCDDA en Europol spelen criminele groepen met een Marokkaanse achtergrond nog steeds een sleutelrol in de handel in hasj vanuit Marokko (EMCDDA & Europol, 2019). Dit wordt ook in Nederland gezien (politie-informatie). In de paragraaf over de verdachten (4.4.1) was ook te zien dat er bij hasjgerelateerde opsporingsonderzoeken meer verdachten met een Marokkaanse (migratie) achtergrond voorkwamen dan bij de hennepgerelateerde onderzoeken. Dit wordt ook in België gezien (Middeleer et al., 2018). Vaak werken deze groepen samen met andere Europese criminele

groepen in bijvoorbeeld Nederland of Albanië (EMCDDA, 2017). Sommige criminele groepen met een Marokkaanse achtergrond hebben controle vanaf de productie in Marokko tot en met de verkoop op straat in andere landen (EMCDDA, 2017; politie-informatie).

Om transporten te regelen, drugs in te kopen, deals te maken en onderling contact te houden wordt er veel gebruikt gemaakt van PGP-telefoons (pretty good privacy). Dit zijn telefoons waarbij berichten versleuteld verstuurd kunnen worden, waardoor de politie en anderen in principe niet mee kunnen kijken naar de inhoud ervan. In de afgelopen jaren heeft de politie een aantal servers van PGP-aanbieders gekraakt en in beslag genomen.

4.4.4 Polydrugs

Zoals eerder genoemd in de paragraaf over opsporingsonderzoeken gerelateerd aan hennep en hasj, is te zien dat deze vaak in combinatie met elkaar en/of met andere drugssoorten worden aangetroffen. Criminelen beperken zich vaak niet tot één soort drugs. Dit is meer regel dan uitzondering. Handel varieert tussen onder andere hennep, hasj, heroïne, cocaïne, ketamine en amfetamine of een combinatie daarvan (politie-informatie).

In opsporingsonderzoeken zien we dat zowel hennep als hasj het meest wordt gecombineerd met cocaïne. Bij hasj is dit zelfs in meer dan de helft van het aantal onderzoeken het geval. Criminelen die zich bezighouden met het importeren van cocaïne uit Zuid-Amerika, houden zich ook bezig met het importeren van hasj uit Marokko (politie-informatie). Er zijn signalen dat hennepteelt ook wordt gebruikt om geld te verdienen voor andere criminele activiteiten, zoals de import en handel in cocaïne. Uit onderzoek door de politie blijkt namelijk dat er ‘klein’ wordt begonnen met de doorvoer van hennep en vervolgens de overstap wordt gemaakt naar harddrugs (Vermeulen et al., 2018).

Ook uit gesprekken met experts blijkt dat hennep en hasj vaak worden gezien in combinatie met andere (drugs) delicten en dat criminelen hennep en hasj beschouwen als een stabiel inkomen naast andere activiteiten (I-41; I-43). Maar het is moeilijk om deze uitspraken te bevestigen door informatie uit opsporingsonderzoeken. Juist omdat de scope van onderzoeken vaak ergens anders ligt, bijvoorbeeld cocaïne, wordt een deelonderzoek naar de hennep en/of hasj niet uitgevoerd.

Uit politie-informatie blijkt dat van de subjecten die zich bezighouden met de handel in hennep en hasj, een aantal zich ook bezighoudt met andere drugssoorten, zoals bijvoorbeeld heroïne, ketamine, metamfetamine en amfetamine of een combinatie hiervan. Het beeld is dat criminelen opportunistisch te werk gaan. Zij handelen in producten waar vraag naar is en dat betekent dat zij zich vaak bezighouden met meerdere drugssoorten (politie-informatie).

In 2019 was er een casus waarbij een criminele groep betrokken was bij een productielocatie van heroïne in een tuinbouwkas in Nederland. Deze groep had op een andere locatie een grote hennepkwekerij.¹³

Vanwege de herkomst uit Pakistan wordt hasj ook in combinatie gezien met heroïne, maar ook in combinatie met efedrine en ketamine (politie-informatie; zie ook hoofdstuk 7). In de regio Limburg in België is begin 2021 ook hasj aangetroffen waar een kleine hoeveelheid heroïne in was vermengd (VRT, 2021). Dit werd mogelijk door de dealer gedaan als truc om de gebruikers sneller verslaafd te maken, aldus de woordvoerder van de politieregio in Limburg. Ook in Nederland komt het voor dat dealers cannabis mengen met heroïne (zie ook hoofdstuk 7).

Daarnaast is te zien dat, in tegenstelling tot wat het EMCDDA en Europol in 2019 hebben gesteld, netwerken binnen de handel niet allemaal hiërarchisch gestructureerd zijn. Het lijkt meer op een groot netwerk dat opportunistisch gebruik maakt van elkaars contacten en handel. Wanneer er bijvoorbeeld een transport vanuit het buitenland naar Nederland wordt gepland, dan kan het zijn

13 ECLI:NL:RBDHA:2019:1609.

De narcostand van Nederland - Cannabis

86

dat andere criminelen ook mee gaan op dat transport met hun eigen handel. Ook worden er deals gesloten om grote partijen gezamenlijk af te nemen. Er lijkt dus geen sprake te zijn van losse rollen voor groothandel, tussenhandel en straathandel. Het lijkt heel erg verweven te zijn, vooral de groothandel en de tussenhandel (politie-informatie).

4.4.5 Conclusie

In 2020 zijn er aanzienlijk minder verdachten gekoppeld aan hennepgerelateerde

opsporingsonderzoeken dan in 2019. Voor hasj blijft het aantal verdachten redelijk stabiel. Omdat het informatie van slechts twee jaar betreft, kunnen daar verder geen conclusies uit worden getrokken. Voor hennep en hasj is tussen de 86 en 87 procent van de verdachten man. Bij hasj is relatief vaker sprake van verdachten met een Marokkaanse (migratie)achtergrond vergeleken met de hennepgerelateerde verdachten. Dit is ongeveer een vijfde. Mogelijk komt dit doordat Marokko van oudsher een belangrijk land is voor de hasjhandel en dat het daardoor makkelijker is om contact te leggen. Hennepteelt lijkt een meer Nederlandse aangelegenheid.

Wat betreft leeftijden zien we wel een duidelijk verschil tussen hennep- en hasjgerelateerde verdachten. Bij hasj zien we een hoge piek van verdachten met de leeftijd van 20 tot 29 jaar. Daarna neemt de piek snel af. Bij hennep is ook een piek te zien, maar deze ligt tussen de 20 en 39 jaar en neemt daarna ook geleidelijk af. Wel zien we nog relatief veel 40-plussers bij de verdachten.

Hennepverdachten gaan mogelijk langer door met het plegen van hennepgerelateerde delicten.

Er zijn verschillende criminele groepen in Nederland actief die zich bezighouden met zowel hennepteelt en –handel als met hasjhandel. Dit kunnen Nederlanders zijn (zowel in Nederland, België en Spanje) als Vietnamezen en in mindere mate Albaneessprekende criminelen. Bij hasj zijn er ook criminele groepen met een Marokkaanse (migratie)achtergrond.

Binnen de hennepteelt zijn er veel faciliterende rollen te onderscheiden. Het kan hierbij gaan om zelfstandige ondernemers die worden ingehuurd voor een bepaalde klus. Rollen die voorkomen zijn makelaars die op zoek gaan naar locaties, personen die panden op hun naam nemen, personen die hun rekening ter beschikking stellen voor betalingen, elektriciens, hokkenbouwers en knippers.

De rol van de growshop, waar telers in verbinding kunnen gebracht worden met verschillende faciliterende personen zoals hokkenbouwers, is ook belangrijk.

Verder is er binnen de netwerken niet altijd een duidelijke rolverdeling te zien. Het lijkt eerder één groot netwerk dat opportunistisch met elkaar samenwerkt. Wanneer er kansen zijn om in een andere drugssoort te handelen, dan wordt daar op ingespeeld. Ook transporten worden met elkaar gedeeld.

Er is een grote mate van verwevenheid tussen de groothandel en de tussenhandel en tussen verschillende drugsmarkten.