lotgenoten met ADHD, dat ze zich bewust worden van hun eigen gedrag, zich hierin herkennen of makkelijker lijken open te staan voor tips over hoe anderen met hun eigen ADHD gedrag of hieraan gerelateerde problemen zijn omgegaan. Er is dus meer openheid of bereidheid om naar het eigen gedrag te kijken, zonder zichzelf te veroordelen. Ze ondersteunen elkaar in het herkennen en erkennen van hun ADHD, omdat ze vaak tegen dezelfde problemen en beperking in het gedrag aanlopen.
Er is vaak sprake van bewustwording van de valkuilen, waar je met het ADHD gedrag tegenaan loopt. Dit wordt als confronterend, maar over het algemeen noodzakelijk en positief ervaren. Dit komt ook deels door het lotgenotencontact, zoals hierboven
beschreven en deels door de kennis (psycho-educatie) die ze krijgen, waardoor ze vertellen meer inzicht te krijgen in die valkuilen of gedrag dat specifiek met hun ADHD heeft te maken. Zo beschrijven ze op positieve wijze: ‘dat als je bewust bent van je valkuilen, dat je daar dan ook iets aan kan doen’. Er wordt dan ook gesproken over zichzelf sneller kunnen corrigeren, als het toch weer mis dreigt te gaan.
Verbeteringen in de communicatie met anderen, het lukt beter om mensen uit te laten praten, beter te luisteren en iemand de ruimte geven zijn verhaal te laten vertellen. ‘Ik weet wanneer ik mijn mond moet houden, waardoor het makkelijker is met mensen om te gaan, maar ook voor mensen om met mij om te gaan’.
Meer regelmaat en structuur (een respondent noemt het discipline) b.v. in het doen van het huishouden (het huis is nu schoon en mijn bed wordt elke week verschoond), in de dag structuur plannen (b.v. op tijd rust nemen, op tijd naar bed). Dit geeft ook rust en een gevoel van toegenomen zelfvertrouwen.
Leren hulp te vragen en anderen in de nabije omgeving (partner, begeleider of instantie) te betrekken bij zaken die echt niet zelfstandig lukken, zoals b.v. met geld omgaan, je soms afremmen in je communicatie, met anderen praten om weer overzicht te krijgen in alles wat je moet doen, zoals huishouden organiseren, prioriteren en plannen. Hulp bij financiën hebben alle respondenten, zonder uitzondering. Respondenten geven aan, dat ze door de toegenomen acceptatie en kennis over ADHD, hulp makkelijker accepteren. Een
respondent geeft hierbij aan, dat hij geen schaamte meer heeft om aan te geven dat hij hulp nodig heeft. Het geeft ze een gevoel van rust en hierdoor ervaren ze toch weer overzicht. Ook is het de ervaring, dat hierdoor de spanningen in b.v. relaties, in de
communicatie met anderen verminderen. Alle respondenten, zonder uitzondering, hebben behoefte aan iemand die ze blijft coachen of begeleiden in het stellen van doelen,
structuur aanbrengen en het voorkomen van uitstellen door telkens te blijven evalueren (soms gewoon controleren), als stok achter de deur.
11.3 Wat geven respondenten aan dat ze nog niet of niet voldoende hebben geleerd.
Opvallend is dat alle respondenten aangeven iets geleerd te hebben en dan ook in
hetzelfde interview aangeven, dat hetgeen geleerd is, nog niet voldoende eigen te hebben gemaakt en dus op dat vlak nog wel terugval in oud gedrag ervaren. De volgende
40
één ding tegelijk doen, lukt bij meerdere respondenten nog niet goed. Nog vaak worden er andere dingen gedaan, naast één duidelijk doel, dat ze proberen na te streven.
Ze lopen zichzelf nog vaak voorbij in plannen, organiseren en afronden van doelen of taken. Soms worden doelen, tijd of prioriteiten verkeerd ingeschat, nemen geen of onvoldoende pauzes, te weinig rust, bereiden niet goed voor, het moet in één keer af en gaan maar door, terwijl ander zaken dan weer onaf blijven liggen (dit heeft bij de meeste respondenten vooral betrekking op taken binnen de huishouding en klussen in en rond het huis).
Het blijven toepassen van geleerde handvaten (zonder coaching) blijft moeilijk. B.v. moeite met volhouden en toepassen structuur bij b.v. huishouden, methodisch te werk te gaan bij prioriteren, het bereiken van doelen (voorbereiden, uitvoeren, evalueren).
Nog steeds impulsief in praten, mensen onderbreken, niet uit laten praten en daardoor moeite met luisteren.
Impulsief met geld omgaan, geen overzicht in de financiën en het omgaan met geld.
Het lukt nog onvoldoende om regelmatig stil te staan bij het eigen ADHD-gedrag, dit is nodig om op de rem te gaan staan, ter voorkoming van een terugval in oud gedrag.
Het stellen van grenzen aan zichzelf, niet teveel afspraken, op tijd rust nemen etc., is nog steeds moeilijk (eigenlijk om zichzelf af te remmen of te corrigeren).
De meeste respondenten geven aan nog steeds geneigd te zijn om dingen uit te stellen
Meerdere respondenten geven aan, dat het nog steeds veel moeite en energie kost om het eigen gedrag wat beter aan te passen, dat het ook nooit helemaal perfect kan gaan. Eén van de respondenten geeft hierbij aan dat hij zijn best doet, maar dat het niet verder te verbeteren is, dat het plafond is bereikt.
11.4 Wat ervaren ze als belangrijk in de ADHD-coaching.
Het contact in de groep, het groepsproces zeg maar, wordt door alle respondenten als prettig ervaren. Het is vaak beschreven als uitwisselen van verhalen en ervaringen, de herkenning wordt als heel steunend ervaren. Het is vooral ook een manier om van elkaar te leren. Deze steun werkt acceptatie verhogend en is vervolgens een sterke motiverende factor voor verandering.
Psycho-educatie, kennis over ADHD, wordt door zes van de acht respondenten expliciet benoemd als belangrijk. Ze benoemen dan met name, dat de kennis hen inzicht heeft gegeven in wat ADHD is, dat ze nu beter begrijpen waarom het vroeger zo vaak is misgegaan en dat ze nu weten waar dit vandaan komt. Het is inzicht verhogend, werkt acceptatie in de hand en één respondent geeft aan dat hij door deze kennis meer
zelfvertrouwen kreeg. Het is bij dit onderwerp belangrijk dat twee respondenten psycho- educatie of kennis over ADHD niet specifiek belangrijk vonden, deze respondenten waren meer gericht op de handvaten om met hun ADHD om te gaan, dan kennis over ADHD.
41
Het derde punt wat alle respondenten belangrijk vonden, is het leren van praktische strategieën, handvaten om beter met hun ADHD om te gaan. Het feit dat er nu aandacht is hoe je met de ADHD om moet gaan, wordt als belangrijk en positief ervaren: “Ik loop daar al die jaren mee te modderen en heb nooit handvaten gekregen, ik liep altijd achter de feiten aan”. De meeste respondenten noemen dan zaken, zoals jezelf huiswerk geven of doelen stellen en hierin begeleid worden en achteraf laten zien dat je het ook gedaan hebt. Het verbeteren van je communicatie met anderen, de ontspanningsoefening , het
bijhouden van de agenda en tenslotte het oefenen, het voortdurend blijven toepassen wat je geleerd hebt.
De pauze is door meerdere respondenten benoemd als belangrijk, waardoor de twee uur durende ADHD-coaching sessie niet te lang duurt. Tevens is het een belangrijk moment om op een informele manier met elkaar uit te wisselen, wat dan weer later in de groep kan worden benut.
11.5 Wat hebben ze gemist bij de ADHD-coaching en wat te verbeteren.
Vijf van de acht respondenten, gaven bewust aan, dat ze niet lang genoeg konden oefenen om het geleerde in de praktijk te brengen. Er werd aangegeven dat er wel opzetjes werden gemaakt, om doelen op een systematische wijze te bereiken, maar het was allemaal te kort. Sommigen gaven meer in positieve zin aan, dat ze langer hadden willen oefenen en dat ze nu nog te vaak in oud gedrag terugvielen.
11.6 De ervaren werkzame factoren.
Hier lopen we tegen het feit aan dat respondenten niet of nauwelijks letterlijk zeggen, dit of dat is werkzaam geweest. De onderzoeker kan wel de werkzame factoren afleiden uit wat respondenten beschrijven, hierbij geven respondenten aan dat deze factoren een belangrijke bijdrage leveren aan de bewustwording, acceptatie, de kennistoename en aan het leerproces, waardoor de
respondenten beter met hun ADHD symptomen om kunnen gaan. Hierin vindt de onderzoeker een duidelijke overlap met wat de respondenten beschrijven als belangrijk of als positief hebben ervaren, wat ze geleerd hebben en waardoor ze beter met hun ADHD hebben leren omgaan. We hebben het dan over het groepsproces met lotgenoten, de psycho-educatie en het aanleren van praktische strategieën en handvaten (dan hebben we het over agenda beheer, week overzicht maken, methodisch werken, hulp vragen aan anderen, ontspanningsoefening etc.).