Eisen met betrekking tot de installatie

De installatie in de energieneutrale woning moet op eenvoudige wijze zorgen voor een aangenaam binnenklimaat. De woning wordt voorzien van efficiënte installaties om het energieverbruik te beperken en energie duurzaam op te wekken.

Verwarming

Bij de lage warmtebehoefte van een passief huis hoort een verwarmingsysteem met een laag vermogen. Voor een passief huis wordt volgens de PeGO Conceptlijn Passiefhuis (2007) een verwarmingsvermogen van maximaal 10W/m² gerekend. Omdat het benodigde

verwarmingsvermogen zo laag is heeft de zontoetreding in de woning in verhouding een grote invloed op de warmtevraag. Daarom is het belangrijk dat het verwarmingssysteem goed kan reageren op een wisselende warmtevraag.

Ventilatie

In het huidige concept wordt geventileerd door middel van systeem C, natuurlijke toevoer en mechanische afvoer van lucht. Bij dit systeem wordt de koude lucht van buiten toegevoerd en de warme lucht van binnen gaat rechtstreeks naar buiten. Dit zorgt voor een groot warmteverlies.

Om dit warmteverlies te beperken moet er een balansventilatie systeem worden toegepast. Deze installatie zorgt voor mechanische toe- en afvoer van lucht. Het apparaat is voorzien van een warmte terugwin (WTW) unit met hoog rendement (HR-WTW). Bij de installatie moet het ventilatiesysteem goed ingeregeld worden zodat goede ventilatie gegarandeerd wordt, dit inregelen kan op basis van de

ventilatieberekening, opgenomen in bijlage B. De exacte uitvoering van het ventilatiesysteem is mede afhankelijk

Afbeelding: Balansventilatie

van de keuze voor het verwarmingssysteem. In het geval van luchtverwarming wordt het systeem zowel voor ventilatie als transport van warme lucht gebruikt, de lucht is dan het medium van het verwarmingssysteem.

Warm tapwater

Vanwege de goede thermische schil is de warmtevraag in de woning erg laag. Daarom is de vraag naar warm tapwater het grootste onderdeel van de energievraag. Er zijn verschillende installaties die aan deze vraag kunnen voldoen:

• Verwarmingstoestel

Een CV-ketel kan voorzien in de vraag naar warm tapwater. Er moet een ketel met een hoog rendement op warm tapwater worden toegepast. Dit rendement is belangrijker dan het rendement op verwarming omdat de vraag naar warm tapwater groter is dan de verwarming.

• Warmtepomp

Een warmtepomp is een andere oplossing om warm tapwater te produceren. Hierbij wordt gebruik gemaakt van lucht- of aardwarmte. Hierdoor kan men een volledig elektrische installatie aanleggen en alle energie opwekken met PV-panelen.

Om het energieverbruik voor de opwekking van warm tapwater te beperken kan er een

zonnecollector worden toegevoegd. Deze wordt op het dak geplaatst en is, afhankelijk van het type, gevuld met een vloeistof of water. In het geval van een gesloten systeem wordt de collector gevuld met een vorstbestendige vloeistof. Deze vloeistof stroomt door de collector en vervolgens in een spiraal door het voorraadvat. Hierbij wordt de warmte afgegeven aan het tapwater in het

voorraadvat, de vloeistof komt dus niet rechtstreeks in contact met het leidingwater.

Bij een open systeem stroomt het water uit het voorraadvat door de collector. De energie van de zon warmt dan rechtstreeks het water op. Deze zijn voorzien van een vorstbeveiliging om bevriezing van de collectoren in de winterperiode te voorkomen.

De keuze voor de warm tapwater bereiding hangt samen met de keuze voor het

verwarmingssysteem van de woning. In de meeste gevallen wordt er één toestel gebruikt voor zowel het verwarmen van de woning als het warm tapwater.

Energie opwekking

Omdat de energievraag niet tot 0 gereduceerd kan worden moet er, om energieneutraliteit te bereiken, energie opgewekt worden. Met de opwekking van warmte kan alleen de warmtebehoefte en de vraag naar warm tapwater gecompenseerd worden, daarom wordt er elektrische energie opgewekt. Het opwekken van deze elektrische energie kan door middel van windenergie met een windmolen of zonne-energie door het plaatsen van PV panelen.

Verlichting

In verband met de zeer lage warmtevraag in de woning wordt het aangeraden alleen verlichting met een lage warmteproductie toe te passen. Gloeilampen zullen zorgen voor een hoge

binnentemperatuur en verbruiken veel energie. Energiezuinige verlichting is een goed alternatief, bijvoorbeeld LED verlichting of spaarlampen. Dit wordt ook door de overheid bevorderd, de

Afbeelding: Zonnecollector met gesloten systeem

productie van en handel in gloeilampen voor huishoudelijk gebruik wordt per 1 september 2012 verboden.

Afzuigkap

Voor de afzuigkap zijn er meerdere mogelijkheden: • Recirculatiesysteem:

Dit systeem zuigt de lucht boven de kookplaat af, deze lucht wordt gefilterd en de ruimte weer in geblazen. Zo heeft het geen invloed op de ventilatiebalans en gaat er geen warmte verloren door de afvoer van lucht. Voordeel: Geen warmteverlies en geen

aansluitingen vereist. Ventilatie blijft in balans.

Nadeel: Het vervangen van filters is hier nog belangrijker dan bij een afzuigkap met afvoer omdat de lucht bij deze kap weer terug wordt geblazen in de keuken. • Motorloze afzuigkap:

Een motorloze afzuigkap kan worden aangesloten op het ventilatiesysteem. Tijdens het koken kan het ventilatiesysteem in een hogere stand gezet worden zodat er meer lucht afgezogen wordt. De afzuigkap wordt in de ventilatieberekening niet meegenomen als vast afzuigpunt in de keuken. Daarom moet de afzuigkap afsluitbaar zijn zodat er geventileerd wordt volgens de ventilatieberekening als het ventilatiesysteem in de normale stand staat als er niet gekookt wordt.

Voordeel: Ventilatie blijft in balans, warmte wordt teruggewonnen. Nadeel: De kanalen van het ventilatiesysteem vervuilen sneller. • Rechtstreekse afvoer naar buiten:

Dit systeem zuigt lucht af boven de kookplaat en voert dit af naar buiten. Voordeel: Goede afzuiging.

Nadeel: Er moet, buiten het ventilatiesysteem om, lucht van buiten aangevoerd worden omdat anders de woning vacuüm gezogen wordt. Tevens levert dit grote warmteverliezen op omdat terugwinning ontbreekt, door de geringe warmtevraag van de woning kan het zo zijn dat het verwarmingssysteem niet genoeg kan bij verwarmen en de temperatuur in de woning daalt. De afvoer van het systeem moet ook de thermische schil doorbreken, dit levert een warmtelek en een risico op een luchtlek op.

In de energieneutrale woning zijn het recirculatiesysteem en de motorloze afzuigkap de twee opties waaruit gekozen kan worden. Deze keuze kan door de koper gemaakt worden. Als deze een

motorloze afzuigkap wenst moet er een aansluitpunt op het ventilatiesysteem in de keuken gemaakt worden. De traditionele afzuigkap met de afvoer rechtstreeks naar buiten brengt teveel nadelen met zich mee.

Ruimte en plaats voor installaties

De huidige standaard woning bevat aan installaties alleen een CV-ketel voor verwarming en warm tapwater en een ventilatiebox voor de afzuiging van lucht. In verhouding tot deze standaard woning worden meer en grotere installaties toegepast, bijvoorbeeld het voorraadvat voor warm tapwater en de WTW-unit voor de ventilatie. Daarom moet de plaats voor deze installaties in het ontwerp

bepaald worden. Bij het bepalen van deze plaats moet rekening worden gehouden met: • Benodigde ruimte voor de installaties

De totale benodigde installatie moet vanzelfsprekend in de woning geplaatst kunnen worden. Bij de keuze van de installatie moet daarom rekening gehouden worden met de afmetingen van de apparaten en de bereikbaarheid voor het plegen van onderhoud.

Afbeelding: Recirculatie afzuigkap

• Aansluitingen

De installatie voor verwarming, ventilatie en warm tapwater moet van water, elektriciteit en eventueel gas worden voorzien. Dit is op elke plaats in de woning mogelijk.

De balansventilatie moet ten behoeve van de toe- en afvoer van lucht voorzien worden van 2 uitvoeren naar buiten, deze mogen niet naast elkaar geplaatst worden omdat dan de

afgevoerde lucht met de vers toe te voeren lucht vermengd wordt. De mate van vermenging van oude en verse lucht is de verdunningsfactor. Deze wordt berekend volgens de NEN1087 en mag volgens het Bouwbesluit maximaal 0,01 bedragen. De 2-onder-1-kap woning in dit onderzoek heeft een dakhelling van 35o. Uit berekening blijkt dat de onderlinge afstand tussen het aanvoerpunt en het afvoerpunt van het ventilatiesysteem minimaal 1,15m moet bedragen, gemeten langs de daklijn, bij de dakhelling van 35o is de horizontale afstand dan 0,66m. Zie bijlage B voor de berekening.

• Lengte warmwater leidingen

Lange warmwaterleidingen zorgen voor energieverlies omdat, als de warm water vraag stopt, de hele leiding nog vol warm water zit. Dit water in de leiding is dan voor niets opgewarmd. De lengte van de warmwaterleidingen moet dus zoveel mogelijk beperkt worden.

• Geluid

De installaties die toegepast gaan worden produceren allemaal geluid, hier dient rekening mee gehouden te worden. Dit is storend voor de bewoners en dus is dit van invloed voor de plaats waar de installaties geplaatst gaan worden.

Inzicht in energiegebruik

Uit het onderzoek “Energieadvies op maat” (ResCon, 2011) blijkt dat mensen die inzicht hebben in het energieverbruik in hun woning hebben tot 3% minder energie gebruiken dan mensen die dit niet hebben. Het toepassen van een geschikte meter om het energieverbruik weer te geven maakt duidelijk wanneer en hoeveel energie er wordt verbruikt. Als er bijvoorbeeld in de nacht energie wordt verbruikt door apparaten die stand-by staan ziet men dit op de meter en dan is de kans groot dat het betreffende apparaat uitgeschakeld wordt. Mensen gaan zo bewuster met hun

energieverbruik om.

De overheid heeft besloten dat elk huishouden en de kleine bedrijven een ‘slimme’ energiemeter krijgen. Deze meter vervangt de huidige meter in de meterkast en brengt de volgende voordelen met zich mee:

• Nauwkeurige eindafrekeningen en meer inzicht in het verbruik door de 2-maandelijkse overzicht dat door de netbeheerder verstrekt wordt.

• Meterstanden kunnen op afstand worden afgelezen door de netbeheerder

• Inzicht in het energieverbruik doordat gebruikers hun verbruik kunnen zien op de website van de netbeheerder of men kan zelf de meter uitlezen door een display aan de meter te koppelen. De meter is hiervoor al geschikt.

De meter wordt in de bestaande bouw geïnstalleerd als de huidige meter aan vervanging toe is of bij grootschalige renovatie. Bij nieuwbouw wordt per 1 januari 2012 de slimme meter standaard geïnstalleerd.

Energieleveranciers bieden hun bestaande en nieuwe klanten ook verschillende mogelijkheden om inzicht te krijgen in hun energieverbruik. In enkele gevallen is het mogelijk om de verwarming en elektrische apparaten op afstand te bedienen via een applicatie op de smartphone. Het verschil met de slimme meter is dat de energieleveranciers de slimme meter combineren met een thermostaat. Dit apparaat hangt in de woning aan de wand en kan op elk gewenst moment worden uitgelezen. De exacte mogelijkheden verschillen per energieleverancier.