Een aantal collega's van de gemeente oppert het idee om de noordelijke overgangszone tussen de stad en het omliggende agrarische gebied landschappelijk te versterken. Het is zomer 2001, de gemeente zoekt overleg met het waterschap, omdat in dit gebied ook een Wildt ligt. De Wildt vormt de grens tussen de stad en het omliggende agrarische gebied.
De Wildt is dan op een aantal plaatsen niet meer dan een brede sloot met een technisch profiel.
De gemeente koestert toekomstplannen voor allerlei ontwikkelingen aan de rand van de stad en rond de Wildt. Het waterschap is blij met het initiatief, en heeft zich net
voorgenomen een plan voor de Wildt op te gaan stellen. De Wildt moet anders ingericht worden, er moet ruimte komen voor waterberging en ook de ontwikkeling van
natuurvriendelijke oevers is een belangrijke opgave. Deze wateropgaven bieden kansen om de zone te versterken en er een aantrekkelijk gebied voor de omwonenden van te maken. De gemeente en het waterschap besluiten om de krachten te bundelen en samen aan de slag te gaan.
Begin 2005 zit ik met de gemeente voor het eerst aan tafel om gezamenlijk een masterplan op te stellen voor de Wildt en het omliggende gebied. Eén van de procesdoelen is om het plan in samenspraak met de bewoners en gebruikers van het gebied op te stellen. Zij zijn immers de huidige en toekomstige gebruikers van het gebied.
Gelukkig krijgt onze samenwerking ook een financiële impuls. Onze deelname aan een Europees project maakt subsidie beschikbaar om het masterplan op te stellen en zelfs al een deel uit te voeren. In het Europese project nemen landen deel die met een soortgelijke problematiek en opgaven, stadsrandzones, wateropgaven en participatie, te maken hebben. Deelname aan het Europese project biedt mogelijkheden om snel en enthousiast aan de slag te gaan.
Om het proces in goede banen te leiden hebben we, met hulp van een externe adviseur, goed nagedacht over de vorm van het proces, zoals de invulling van de
bewonersbijeenkomsten. We doen een oproep in de media waarbij we mensen uit en om Kaaistad uitnodigen om mee te denken over de toekomstige inrichting van het gebied.
De publieke belangstelling voor dit proces is veel groter dan we hebben voorzien: Voor de eerste avond melden zich meer geïnteresseerden dan van te voren gedacht. Die eerste (bewoners)avond tonen velen zich enthousiast over het project en de wijze waarop we burgers zo vroeg al de kans geven om mee te denken. Dit is niet de gebruikelijke wijze waarop het waterschap en de gemeente plannen maken. Dit is anders dan anders! De aanwezigen uiten echter ook kritiek. Die varieert van wantrouwen – ligt er niet al stiekem een plan klaar? – tot het onpersoonlijke karakter van de uitnodiging – een oproep in de media en geen persoonlijke uitnodiging terwijl de Wildt direct grenst aan de gronden en tuinen van mensen.
Het verloop van deze avond is de reden geweest om het project op een aantal punten aan te passen. Aanvankelijk was het idee om zowel groepen over deelgebieden van de Wildt na te laten denken, maar ook over het gehele traject van de Wildt. Dat laatste lukte niet.
Mensen willen graag nadenken en iets zeggen over hun directe (leef)omgeving. Ze waarderen het niet als iemand van ‘buiten’ iets (anders) vindt over de toekomst van het gebied. In het bijzonder als die toekomst zeer omstreden is, zoals in het zogenaamde
‘brongebied’ wanneer ruimte voor water en natuur botst met de plannen van de
grondeigenaren over traditionele landbouw. Daarnaast waren de mensen in het gebied erg argwanend naar de gemeente. Al eerder is een grote woonwijk vlakbij gerealiseerd en ze zijn bang dat hun gebied ook zal worden opgeslokt door de oprukkende stad. Ook in het waterschap en hun ideeën over waterberging is weinig vertrouwen. Daarom is de belangrijkste verandering in het proces dat één van de deelgebieden van het plan los wordt gekoppeld om daar een apart proces voor op te starten. Dit deelgebied, het brongebied, is tevens het gebied waar we subsidie voor uitvoering hebben gekregen.
Daarom is het ook in ons belang om het proces goed te doorlopen en ook snel met de uitvoering aan de slag te kunnen gaan.
Door het loskoppelen van dit gebiedsproces denken we beter om te kunnen gaan met de grote weerstand en hopelijk een aantal belangrijke opgaven zoals waterberging,
recreatiemogelijkheden en natuur in dit gebied wel te kunnen realiseren. Deze
ontkoppeling betekent dat de planontwikkeling voor het masterplan ook door kan gaan, zonder al te veel tegenwerking.
Tijdens de bewonersbijeenkomsten is met de bewoners nagedacht over de inrichting van de stadsrandzone voor verschillende deelgebieden. In de discussies brengen bewoners vaak punten naar voren die de gemeentelijke taken raken of gaat het over onvrede of zorgen over andere gemeentelijke plannen, zoals de wenselijkheid van recreatieve functies, een rondweg of een nieuwe woonwijk, zoals die genoemd worden in dan bestaande plannen.
Op weg naar een visie
Op de avonden kan iedereen zich wel aardig vinden in de ideeën over de Wildt. Ruimte voor waterberging en natuur betekent ook argumenten om andere stedelijke en infrastructurele ontwikkelingen op afstand te houden. Natuurlijk zijn er ook kritische geluiden over het uitzicht van mensen die langs het water wonen, de angst voor natte voeten en muggen.
Ik heb de vasthoudendheid en betrokkenheid van de deelnemers aan deze avonden bewonderd en gewaardeerd. Veel mensen zijn zeer nauw betrokken bij hun leefomgeving, vooral in de dorpen, en de mensen weten ook veel te vertellen over de geschiedenis van het gebied. Wat me daarnaast opviel is dat hun inbreng er zo vaak op gericht is te behouden van wat er nu is. Zo hielden ze bijvoorbeeld vast aan het bestaande uitzicht en beheer van de Wildt. Die krijgt daarmee een vooral conserverend karakter, terwijl wij voorstelden om het beter, en in onze ogen ook mooier en aantrekkelijker te maken. Het is moeilijk om dat goed te doen in de ogen van de deelnemers.
De bewoners hebben allerlei ideeën en aandachtspunten aangedragen, zoals recreatieve ommetjes langs de Wildt, het herstellen van cultuurhistorische elementen, sociale veiligheid, het weren van brommers op de recreatiepaden et cetera. Deze punten vormen samen met de wateropgaven en de wens van de gemeente om het gebied om te vormen tot een groene overgangszone ingrediënten voor een concept masterplan dat het waterschap samen met de gemeente opstelt.
Dit masterplan beschrijft de ambities van de gemeente en waterschap voor een gebied, het is een ontwerp op hoofdlijnen. Het masterplan beschrijft hoe de verschillende ideeën en opgaven een plek krijgen en resulteren in een groene overgangszone tussen stad en het omliggende gebied. In het masterplan zijn kaarten en verbeeldingen opgenomen die concreet laten zien hoe het gebied en de Wildt er uit kan komen te zien.
De gemeente en het waterschap maken zich met dit masterplan sterk voor de toekomst van een gebied, waarin water een belangrijke drager is voor andere ontwikkelingen. Het zal bij de uitwerking van het masterplan niet alleen gaan om water, maar ook om andere functies en elementen die in het gebied een rol (kunnen) spelen. Dit betekent dat bij de verdere uitwerking van het masterplan het waterschap ook van anderen afhankelijk is, zoals de gemeente en natuurlijk andersom, om het masterplan tot een succes te maken.
Tijdens een slotavond is het concept masterplan gepresenteerd. Gemeente en waterschap hadden met de verschillende ingrediënten een plan geschreven en wilde graag weten of deze ook naar ieders smaak was, wij ons huiswerk goed hadden gedaan en of het plan klaar was voor de inspraak, dus het voor te leggen aan anderen.
Het plan is gepresenteerd. We hebben laten zien op welke wijze en waar we bijvoorbeeld de wateropgaven willen realiseren, dat een recreatieve verbinding langs de Wildt een duidelijke wens is en wat ons de juiste plek er voor lijkt, dat we oude cultuurhistorische elementen zichtbaar willen maken, en bijvoorbeeld ook waar wel en geen verbindingen over de Wildt worden aangelegd.
Ook was er aandacht voor hoe nu verder. Daarbij hebben we beloofd dat bij de deeluitwerkingen van het masterplan weer in overleg te treden met de grondeigenaren, bewoners en gebruikers van het gebied om de hoofdlijnen verder uit te werken. Na afloop van de presentatie kon een ieder zijn mening geven, en reageerde over het algemeen positief op het door ons geschetste toekomstbeeld van het gebied. Er was inmiddels al veel gepraat en nagedacht de afgelopen maanden; mensen wilden wel eens wat actie zien. Hun signaal was vooral 'ga aan de slag' en laat snel resultaat zien. Ze verwachten dat we binnen een bepaalde periode, als ze het eens zijn met het plan, ook daadwerkelijk aan de slag gaan en de schop in de grond zetten. Daardoor voelden wij ons gesterkt om snel verder te gaan. Het plan heeft de inspraakprocedure doorlopen en is vervolgens zowel door de gemeente als het waterschap vastgesteld.
Met het masterplan en de reacties daarop hadden en hebben we nog steeds het gevoel dat er een goede basis ligt voor een vervolg, namelijk concreet aan de slag en starten met gerichte uitvoeringsplannen. Het eerste vervolgplan is al snel in uitvoering gebracht; de subsidie maakte dit mogelijk. Ondanks dat er allerlei deadlines en de bijbehorende stress aan zitten, is het een goed middel gebleken om snel aan de slag te (moeten) gaan. Dat moest immers wel omdat de subsidie anders weg is. Het creëren van deze noodzaak, heeft ons echt verder geholpen.
We hebben later bij andere projecten vaak te horen gekregen of we de aanpak van het masterplan kunnen volgen. Dit is natuurlijk goed om te horen, maar brengt zorgen mee over de benodigde uren en middelen. Hoe leg ik nu uit dat dat niet altijd kan?