Duurzaam armoede verminderen

De gemeenteraad heeft in het voorjaar van 2020 de verordening sociaal domein vastgesteld. Daarin is het principe van de omgekeerde toets in Montfoort als basis voor de uitvoering geïntroduceerd: Er wordt allereerst gekeken naar wat nodig is en of dat past binnen de grondwaarden van de diverse wetten. Daarbij worden de mogelijke effecten van een besluit in de volle breedte meegewogen. Pas als dit helder is, komt de juridische toets. Vanzelfsprekend is het werken volgens de omgekeerde toets niet nieuw. Voor onze uitvoerende organisaties en hun professionals, met name het Jeugdteam en het Sociaal Team is werken vanuit ‘de vraag wat helpt’ en ‘de bedoeling’ vanzelfsprekend. Toch hebben we dit in deze nota weer opnieuw vastgelegd om onszelf en anderen hieraan te blijven herinneren en op de momenten dat dit in individuele situaties onvoldoende werkt hiernaar te kunnen verwijzen.

a. Streven is dat alle uitvoerders werken volgens de ‘omgekeerde toets’. Uitvoerders van SWOM, Jeugdteam, Schuldhulpverlening en Ferm Werk werken, zijn op de hoogte van en zijn of worden opgeleid in het werken volgens de omgekeerde toets.

2. Samenwerken

Om duurzaam armoede te verminderen is samenwerking nodig. Niet alleen met de bekende samenwerkingspartners zoals SWOM, Jeugdteam, Ferm Werk en Schuldhulpverlening. Ook mensen met ervaringen, kerken, de Voedselbank, het CAK, woningcorporaties, GGD, huisartsen, onderwijs, sport- en culturele verenigingen, de buurtsportcoach, de Adviesraad Sociaal Domein en andere relevante partners vragen wij mee te doen. Voor een deel zijn zij in de voorbereiding van deze nota uitgevraagd. Bij de uitvoering van de nota worden zij gevraagd mee te doen.

Verschillende acties onder dit thema worden de komende tijd uitgewerkt:

a. Met Sociaal Team, Jeugdteam en Schuldhulpverlening en anderen afspraken maken over de gesprekken met mensen met kans op problematische schulden: stressreductie, coachende begeleiding/gesprekken om vandaar uit de inwoners weer in beweging krijgen.

b. Er wordt een gemis ervaren van een professional met voldoende bevoegdheden (rode knop) om over de partijen snel noodzakelijke beslissingen te kunnen forceren. Het is absoluut niet de bedoeling om een nieuwe functie ‘ketenregisseur’ in te voeren. Degene van de

uitvoerende organisatie die de ‘vraag’ behandelt is de regisseur en er die fungeert dan tegelijkertijd als integraal case-manager. Soms is bij problematiek die de eigen bevoegdheid overstijgt een ‘rode knop’ nodig. Voorstel is dit te regelen onder verantwoordelijkheid van het college en mandaat aan de portefeuillehouder. In de praktijk starten we met een overleg tussen uitvoeringspartijen waarbij direct beslissingen kunnen worden genomen over die zaken waar de gemeente invloed op heeft en verantwoordelijk voor is. Dat vereist begrip en vertrouwen in elkaar. Voor de invoering van dit integrale case-management geldt:

vertrouwen komt te voet en gaat te paard; al werkende weg ontstaat vertrouwen.

c. Zo mogelijk alle kernuitvoerders fysiek onder één dak in het Huis van Montfoort: SWOM, Jeugdteam en Schuldhulpverlening. De Schuldhulpverlening is inmiddels verplaatst van Ferm

13

Nota Armoedebeleid gemeente Montfoort 2020-2024, v5aug20, def.

Werk naar Montfoort. Ferm Werk heeft nog geen fysiek loket in onze gemeente. Er wordt onderzocht of en op welke wijze dit gerealiseerd kan worden.

d. Samenwerking met praktijkondersteuners huisartsen, sportverenigingen, buurtsportcoach (Vitaliteitsakkoord), scholen, kinderopvang e.d.

e. Bezoekproject ouderen SWOM voortzetten: actieve informatie en proactieve hulp.

f. Ieder jaar een netwerkavond over armoedebeleid en schuldhulpverlening. Met alle mogelijke partners over signalen, oplossingen, elkaar (beter) leren kennen en afspraken maken over doorgeven en verwijzen.

3. Preventie

Preventie is erop gericht armoede en schulden te voorkomen of deze zo vroeg mogelijk te signaleren en te vermijden dat deze problematisch worden. Preventie is een mix van maatregelen, activiteiten en voorzieningen die erop gericht zijn dat mensen financieel vaardig worden en blijven. Er is dan ook een grote overlap met de bouwsteen ‘eigen regie en zelfredzaamheid vergroten’. Ook preventie kan niet zonder de samenwerking tussen de onder 2. genoemde partners.

Verschillende acties en instrumenten worden ingezet:

a. Bevorderen dat in gesprekken met Ferm Werk, Sociaal Team, Jeugdteam en andere samenwerkingspartners de financiële situatie altijd onderwerp van gesprek is.

b. Zorgen voor een betere bekendheid van bestaande regelingen; bevorderen van het gebruik van voorzieningen van rijksoverheid, regionaal en lokaal (actie samen met communicatie) c. Publieksvoorlichting: In gemeentelijke, lokale en sociale media twee keer per jaar actief

aandacht vestigen op de actuele minimaregelingen en de mogelijkheden voor schuldhulpverlening.

d. Maatschappelijke organisaties worden minimaal eens per jaar geïnformeerd over de Montfoortse regelingen voor mensen met een laag inkomen.

e. Aansluiten op, wijzen op en zo mogelijk meedoen aan landelijke campagnes en initiatieven zoals VroegEropaf, Sam&, Kom uit je Schuld en Alle kinderen doen mee.

4. Vroegsignalering

Het is belangrijk mogelijkheden maar ook problemen zo vroeg mogelijk te signaleren. Armoede veroorzaakt dat mensen vastlopen en vaak niet meer in staat zijn te overzien wat op de korte en lange termijn moet gebeuren om verder te komen. Armoede is venijnig. Het komt vaak voor dat armoede van generatie op generatie wordt doorgegeven. Het loont daarom extra om armoede robuust een halt toe te roepen, voor nu en voor de generaties daarna.

Verschillende acties en instrumenten worden ingezet:

a. Scholing professionals, onderwijs, praktijkondersteuning huisartsen, vrijwilligers en anderen over signalering van armoede en verwijzing. Raming € 2.000,-

b. Cursus vroegsignalering formulierenbrigade en andere vrijwilligers SWOM en Vluchtelingenwerk.

5. Maatwerk

Naast tijdige signalering is maatwerk noodzakelijk om het ontstaan van problematische schulden en armoede te voorkomen en alle mogelijkheden te benutten om de financiële situatie duurzaam te verbeteren. Dat voorkomt veel ellende en kosten op langere termijn. Maatwerk voor alle inwoners

14

Nota Armoedebeleid gemeente Montfoort 2020-2024, v5aug20, def.

omdat mensen vaak niet in één hokje te vangen zijn. Ze hebben bijvoorbeeld schulden maar horen ook tot de categorie mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB). Of zijn als ZZP-er in de problemen gekomen, of vallen om wat voor reden dan ook buiten alle reguliere regelingen.

Voor veel inwoners met een laag inkomen voldoen de algemene regelingen, maar niet voor iedereen.

Van algemene regelingen wordt meer ingezoomd op maatwerk om te benadrukken dat professionals en hulpverleners niet alleen kijken naar de bestaande wetten en regelingen maar per situatie

beoordelen welke hulp of ondersteuning nodig is.

Maatwerk vraagt om een nabije overheid en uitvoeringsorganisaties die dichtbij en laagdrempelig zijn om op zo veel mogelijk leefgebieden de problemen aan te pakken. Belangrijke rollen zijn er daarbij voor het Sociaal Team, Schuldhulpverlening, Jeugdteam, Ferm Werk en gemeente. Maar ook huisartsen en praktijkondersteuners, kerken en charitatieve instellingen, Voedselbank,

woningcorporaties, onderwijs, kinderopvang en sport- en culturele verenigingen.

Verschillende acties en instrumenten worden ingezet:

a. Crisisinstrument bij het Klantcontactcentrum: waardebonnen van supermarkten in Montfoort voor de eerste levensbehoeften op de momenten (bijvoorbeeld op de vrijdagavond) dat hulpverleners lastig te bereiken zijn.

b. Het instellen van een noodfonds/maatwerkfonds voor geringe kosten die buiten alle regelingen vallen. Bijvoorbeeld: leges uittreksel bevolkingsregister, deelnamekosten Pret in het Park, inschrijvingskosten als woningzoekende of aanvragen urgentieverklaring. Deze voorbeelden zijn genoemd door inwoners met goede vaste maandelijkse inkomsten met grote schulden en maandelijkse afbetalingen, waardoor er te weinig inkomen overblijft. Door een inkomen boven de 120% van het sociaal minimum, komen zij nauwelijks voor

minimaregelingen van de gemeente in aanmerking. Maar ook de kosten van het lidmaatschap voor een volwassene van een sport- of culturele vereniging zou hieronder kunnen vallen. ‘Minimale bijdrage, maximaal effect!’ (kostenraming € 7.500,-) Uitvoering Sociaal Team/Jeugdteam (‘rode knop’); periodieke controle gemeente.

c. Maatwerk bij gemeentelijke vorderingen, belastingen en dergelijke (niet automatisch incasso toepassen); sociale incasso; voordat externe incasso wordt ingeschakeld eerst checken bij schuldhulpverlening en sociaal team.

6. Communicatie verbeteren

In de bovenstaande thema’s zijn al verschillende acties en instrumenten opgenomen om de communicatie naar de inwoners te verbeteren.

Bijzondere aandacht zal uitgaan naar de aansluiting bij inwoners die laaggeletterd zijn, minder (digi)taalvaardig of visueel of auditief gehandicapt zijn.

7. Systeemaanpassingen

Onder systeemaanpassing wordt het wegnemen van belemmeringen verstaan. Daarvoor is vaak een lange adem nodig omdat de opgave complex en politiek beladen is. Bovendien speelt dat zich vooral af op landelijk niveau. Toch kan er wel op onderdelen iets aan gedaan worden.

a. Op gemeentelijk niveau willen wij via ´MAST´ werken: Makkelijk, Aantrekkelijk, Sociaal en Tijdgebonden. MAST wordt gebruikt als een soort thermometer: als de interventie niet voldoet aan deze punten dan is dan kans dat zij werkt klein. Met andere woorden, hoe

15

Nota Armoedebeleid gemeente Montfoort 2020-2024, v5aug20, def.

meer interventies voldoen aan deze randvoorwaarden, des te groter de kans dat mensen op wie de interventie zich richt, het gewenste gedrag gaan vertonen.

b. Verder bevorderen we een eenvoudige en laagdrempelige aanvraag: aanvragen niet altijd via een aanvraagformulier maar gelijk tijdens het gesprek (Ferm Werk, Sociaal Team, Jeugdteam, schuldhulpverlening). Dit sluit aan op het werken volgens de omgekeerde toets: niet regels maar mensen centraal!

8. Lokale belastingen

Voor mensen met een bijstandsuitkering of een laag inkomen is er mogelijk recht op kwijtschelding van gemeentelijke belastingen en waterschapsheffingen. Dit is wettelijk bepaald.

5.3 Gevolgen van armoede beperken