Dossieranalyse Reclassering Nederland

De onderzoekers hebben op basis van een eerste inventarisatie met betrokkenen in het veld geconcludeerd dat binnen het jeugdstrafrecht nauwelijks aandacht is voor financiële voorwaarden en –trajecten. Om een goed beeld te kunnen krijgen van de aard, omvang en overwegingen die een rol spelen bij de oplegging en uitvoer van financiële toezichttrajecten, is ervoor gekozen een dossieranalyse uit te voeren bij Reclassering Nederland. Deze dossiers geven een goed beeld van de financiële trajecten die zijn ondergaan door veroordeelden binnen

het volwassenstrafrecht (18 jaar en ouder ten tijde van het delict). Het dossieronderzoek is uitgevoerd bij Reclassering Nederland om inzicht te krijgen in de omvang, kenmerken en resultaten van verschillende vormen van financieel toezicht. Op basis van een kwantitatieve analyse van de dossiers is onder andere een schatting gemaakt van hoe vaak financieel toezicht is voorgekomen en bij een steekproef is nagegaan wat het verloop en de resultaten van de financiële maatregelen zijn geweest.

Om toegang te krijgen tot reclasseringsdossiers is allereerst een officieel verzoek ingediend bij Reclassering Nederland. Na het verkrijgen van toestemming zijn alle formaliteiten doorlopen en zijn de accounts voor twee onderzoekers aangemaakt. Eind februari 2020 is een begin gemaakt met de dossieranalyse, maar vanwege de coronamaatregelen werd de dossieranalyse half maart voor vijf maanden stilgelegd. In augustus 2020 waren externe onderzoekers tijdelijk weer welkom in de reclasseringsgebouwen en is de dossieranalyse hervat en afgerond.

Het inzien van de dossiers gebeurde middels het digitale systeem van Reclassering Nederland, IRIS genaamd. Dit systeem is gecreëerd voor reclasseringswerkers om alle informatie van en over cliënten bij te houden gedurende één of meerdere trajecten van toezicht.

IRIS is nadrukkelijk een cliëntenvolgsysteem zodat alle informatie geregistreerd wordt, maar is niet altijd overzichtelijk in gebruik voor onderzoeksdoeleinden. De hoeveelheid informatie omtrent de financiën en het verdere toezichtverloop was per dossier sterk wisselend evenals de vindplaats van deze informatie.

Na de verkregen toestemming voor het uitvoeren van dossieranalyse zijn door de reclassering in totaal 54.435 dossiers beschikbaar gesteld van cliënten die in de periode van 2016 tot en met 2018 bij de reclassering zijn ingestroomd. Dit betreffen dossiers die zowel niet als wel over financiën gaan. Door de reclassering is zelf geselecteerd op zeven zoektermen die mogelijk kunnen duiden op dossiers met betrekking tot financieel toezicht, aangezien hier niet specifiek op geselecteerd kon worden. Voor de onderzoekers was het niet mogelijk deze zoektermen zelf te gebruiken. De gebruikte zoektermen zijn: bewind; betalingsregel; budget;

financi*; hulp; sanering; schulden.

Tabel 2.2. Overzicht beschikbare reclasseringsdossiers Frequentie Percentage

2016 18.430 34%

2017 18.916 35%

2018 17.089 31%

Totaal 54.435 100%

Van de beschikbare dossiers kwamen in 19.607 dossiers tenminste één van de zeven zoektermen terug.

Tabel 2.3. Overzicht beschikbare reclasseringsdossiers met tenminste een overeenkomstige zoekterm met betrekking tot financiën

Frequentie

Percentage dossiers met overeenkomstige

zoektermen

Percentage beschikbare dossiers (2016-2018)

2016 7.147 37% 13%

2017 6.766 35% 12%

2018 5.694 29% 10%

Totaal 100% (N=19.607) 100% (N=54.435)

2.2.1 Dossiers financiële maatregelen in bijzondere voorwaarden

In het systeem IRIS is het mogelijk om onderscheid te maken tussen de tekst die terug te vinden is in het dossier in het algemeen en de tekst met betrekking tot het vonnis en de bijzondere voorwaarden. Van de 19.607 dossiers kwamen in 2.543 dossiers tenminste één van de zeven zoektermen voor in de beschrijving van de bijzondere voorwaarden. Het was vanwege het tijdsbestek niet mogelijk alle 2.543 dossiers met tenminste één relevante zoekterm in de bijzondere voorwaarden te analyseren en daarom is een random steekproef van 5% getrokken, in totaal 112 dossiers in de periode van 2016-2018. Dit is gedaan met behulp van de random selectie in het statistisch computerprogramma SPSS.

Hoewel in de meeste van deze willekeurig geselecteerde dossiers inderdaad een vorm van financieel toezicht was opgelegd als bijzondere voorwaarde, gold dat niet voor alle geselecteerde dossiers. In sommige dossiers (N=10) waren de zoektermen toch alleen terug te vinden in het toezichtplan maar niet in de bijzondere voorwaarden. In andere dossiers (N=9) bleek het toezicht in een ander jaar opgelegd. In totaal zijn daarom 93 van de 112 (83%) geselecteerde dossiers geanalyseerd waarbij financiële maatregelen zijn opgenomen als bijzondere voorwaarde.

2.2.2 Dossiers financiën in het toezichtplan

Naast de dossiers met financiën in de bijzondere voorwaarden is ervoor gekozen eenzelfde aantal dossiers te selecteren waarbij financieel toezicht niet als bijzondere voorwaarde is opgenomen, maar als doel binnen het toezicht(plan). Van de 19.607 dossiers kwamen in 17.064 dossiers tenminste één van de zeven zoektermen voor in het toezichtplan of werd in het algemeen over deze termen gerapporteerd in het dossier.

Ook bij de dossiers waarin financieel toezicht niet als bijzondere voorwaarde is opgenomen is ervoor gekozen een kleinere steekproef te trekken voor nadere bestudering, van dezelfde omvang van 112 dossiers. Dit betreft ongeveer 0.5% van alle dossiers in de periode van 2016-2018. Van deze dossiers voldeden uiteindelijk 103 van de 112 (92%) dossiers aan de vooraf gestelde criteria. Negen dossiers werden niet meegenomen voor verdere analyse, omdat financiën niet in het toezichtplan waren opgenomen (N=4), in een ander jaar dan tussen 2016-2018 voorkwam (N=3) of toch in de bijzondere voorwaarden stond opgenomen (N=2).

2.2.3. Analyse van de dossiers

Er zijn uiteindelijk 196 dossiers geselecteerd voor nadere analyse, waarbij in 93 dossiers financiële maatregelen als voorwaarde in het vonnis zijn opgenomen en in 103 dossiers alleen in het toezichtplan van de reclassering, en dus niet specifiek als voorwaarde. Op deze manier was het mogelijk de omvang, het verloop en resultaten voor beide vormen van financieel toezicht te analyseren (deelvragen 2 en 3).

Voor de analyse van de dossiers is er van tevoren een checklijst opgesteld waarin informatie uit de dossiers kon worden genoteerd. Hierin is het reclasseringsadvies meegenomen om inzichtelijk te krijgen in hoeverre rechters het advies omtrent de financiën overnemen. Daarnaast zijn een aantal achtergrondkenmerken genoteerd van personen die onder financieel toezicht staan, zoals leeftijd, geslacht en type delict. Verder is per dossier gedetailleerd beschreven om welke redenen toezicht werd opgelegd, hoe het proces is verlopen en in hoeverre wel of niet aan de bijzondere voorwaarden is voldaan (bijlage II). Op basis van alle verzamelde informatie bij de reclassering is een kwantitatieve analyse uitgevoerd om de omvang van financiële maatregelen weer te geven en een beschrijving te geven van de achtergrondkenmerken van de cliënten. Een kwalitatieve analyse is gedaan om het verloop en de resultaten van de verschillende vormen van financieel toezicht uiteen te zetten.