Dominante frames

Als eerste volgt hieronder een tabel, waarin de hoeveelheden dominante frames van NRC, de Telegraaf en het Dagblad van het Noorden in periode 1 en periode 2 (P1 en P2 in de tabel) zijn weergegeven. Er zal antwoord gegeven worden op de verwachtingen die reeds zijn opgesteld. Geven landelijke kranten NRC en Telegraaf daadwerkelijk vooral de voorkeur aan elitaire frames? Is de Telegraaf als populaire krant elitair, maar minder elitair dan het NRC? En heeft de regionale krant Dagblad van het Noorden – zoals ik voorspelde –

38

inderdaad geen voorkeur voor elitaire frames, maar juist wel voor de visies van de uitdagers? Tabel 2 NRC Telegraaf DvhN

Dominante frames

1a | Belang van gasbaten

2 1,8 1b | Afhankelijkheid gas 1 1,3 1c | Onderzoek afwachten 2 5,2 3 3,8 2 3,9 1 0,9 9 4,3 3 0,6 1d | Vergoeding voldoende 2 2,5 2 4 2 1,8 15 7 9 1,7 1e | Ontken gas –-> beving 5 13 1 2 12 5,7 9 1,6 1f | Integriteit uitdagers 2 5,2 2 1,8 1 0,5 2 0,4 1g | Relativering bevingen 1 1,3 1 0,9 4 1,9 8 1,5 1 | Algemene frames 1 2,6 2 1,8 4 2 4 0,8 Totaal eliteframes 10 26 7 8,9 5 9,9 10 9 45 21,4 35 6,6

2a | Belang van veiligheid

16 20,3 2 4 10 9 4 1,9 56 10,3 2b | Belang van het milieu

2c | Niet onderzoek afwachten

1 1,3 8 2,1

2d | Vergoeding niet voldoende 3 7,8 10 13,9 4 7,9 14 12,6 19 9 80 14,8

2e | Bevestig relatie gas –> beving

5 6,3 2 4 16 7,5 10 1,9

2f | Integriteit elite in geding

12 15,2 18 16,1 1 0,5 41 7,5

2g | Tegen relativering bevingen

1 1,3 1 0,9 1 0,5 6 1,1 2 | Algemene frames

2 2,5 1 2 12 10,8 6 2,9 44 8

Totaal uitdagersframes 3 7,8 47 60,8 9 17,9 55 49,4 47 22,3 245 45,7

Ik zal eerst de bevindingen uit tabel 1 met betrekking tot de landelijke kranten NRC en Telegraaf bespreken.

In de eerste periode beslaan dominante elitaire frames 26% bij NRC van de artikelen, terwijl slechts 7,8% een anti-elitair dominant frame bezit. Veiligheid speelt bijvoorbeeld nog geen enkele rol in NRC tijdens periode 1. In tegenstelling tot de NRC geeft de Telegraaf relatief meer de voorkeur aan meer anti-elitaire (17,9%) dan elitaire (9,9%) frames. Dat beantwoordt aan mijn eerder gestelde hypothese, dat populaire kranten minder aan elitaire bias doen dan kwaliteitskranten.

Wat bij beide landelijke kranten echter nog meer opvalt, is dat de grote meerderheid van de berichten in periode 1 helemaal geen dominant frame bezit. Het is dus geenszins het geval bij zowel bij de NRC als bij de Telegraaf dat zij in de eerste periode een anti-elitaire

39

bias hanteert: meestal is er in de artikelen helemaal geen sprake van een bias. Er wordt vooral heel zakelijk bericht over de bevingen, zonder dat een specifieke boodschap (zoals veiligheid of de geldnood van burgers) wordt geagendeerd.

De bevinding dat de bevingskwestie weinig tot niet is gepolitiseerd bij de landelijke kranten, moeten we betrekken bij het eerder geconstateerde feit dat zowel NRC als de Telegraaf zeer weinig over de ophef rond het gas heeft gepubliceerd in de periode 1990 – 2013. Er lijkt dus sprake van een ‘stilzwijgende consensus’ onder deze landelijke dagbladen, dat de bevingskwestie er niet genoeg toe doet om over te berichten.

In de periode 2013-2015 (P2) is dit beeld echter totaal anders. De stilzwijgende consensus wordt zowel bij NRC als Telegraaf doorbroken: de bevingsproblematiek wordt in deze media een manifeste en gepolitiseerde kwestie. Bij NRC is welgeteld 60,8% van de artikelen gevuld met dominante anti-elitaire frames. Veiligheid is bijvoorbeeld opeens een belangrijk frame voor deze krant; het is zelfs het meest dominante frame (namelijk in wel 20% van de verslaggeving). Ook de Telegraaf geeft ‘opeens’ de voorkeur aan een anti-elitair frame in bijna de helft van haar berichtgeving over de bevingen.

Wat er met deze twee landelijke kranten in periode 1 en 2 gebeurt is dus een treffend voorbeeld van Bennett’s (2007) begrip van ‘gotcha journalism’: sinds het alarmerende rapport van het Staatstoezicht op de Mijnen berichten zij veelvuldig, en vaak via dominante anti-elitaire frames, over de zaak. ‘Opeens’ hebben zij het idee dat debat omtrent de bevingskwestie er toe doet, gezien de grote hoeveelheid van de berichten en de vele (anti-elitaire) dominante frames die zij gebruiken om de bevingsproblematiek mee te duiden.

Al met al duiden de resultaten met betrekking tot de landelijke kranten op een onverwacht beeld: NRC en de Telegraaf geven allebei niet over de gehele periode 1990- februari 2015 bovenmatig de voorkeur aan elitaire frames. Tegelijkertijd moet daar uitdrukkelijk bij worden vermeld dat de stilzwijgende consensus tot 2013 het nationale debat over de bevingen beslist niet van de grond heeft doen helpen. Dit lijkt op een schending van de democratische taken, zoals Blumler en Gurevitch die hebben opgesteld (1990), en waarbij de media kritische, evenwichtige en onafhankelijke wijze moeten informeren over zaken die er op dat moment toe doen, en vanuit alle betrokken kanten.

40

Een ander onverwacht resultaat strookt niet met mijn hypothese dat de Telegraaf minder elitair dan NRC zou zijn. Voor het overzicht geef ik de relevante gegevens uit tabel 3 hieronder nog eenmaal weer:

% dominante frames, periode 2 NRC Telegraaf

Elitaire frames 8,9 9

Anti elitaire frames 60,8 49,4

Zoals hierboven te zien is, brengt de Telegraaf in percentueel minder elitaire frames dan NRC, terwijl de verhouding tussen de percentages elitaire – anti-elitaire frames bij de Telegraaf kleiner is dan bij het NRC. Met andere woorden: er zijn bij NRC naar verhouding meer anti-elitaire frames en minder elitaire frames dan bij de Telegraaf in periode 2. Dat beeld voldoet duidelijk niet aan de hypothese dat de Telegraaf minder elitair is dan NRC.

Bij de regionale krant Dagblad van het Noorden zien we een ander beeld optreden dan bij de landelijke kranten. In periode 1 bericht zij namelijk veel meer dan de landelijke kranten over de kwestie: wel 211 keer. Daarbij is er een evenwicht tussen elitaire en anti-elitaire frames: allebei net boven de 20% van de artikelen uit die tijd. Er is net zo’n min sprake van een elitaire als een anti-elitaire bias in die tijd. Ook hier geldt dat de meerderheid (zo’n 60%) van de artikelen voor 2013 geen centraal frame bezit. De gaszaak is ook in deze regionale krant in de eerste periode nog niet in zo’n sterke mate gepolitiseerd geraakt als in de tweede periode. Toch gaat het te ver om te vermelden dat ook deze regionale krant heeft meegedaan aan de stilzwijgende consensus bij NRC en de Telegraaf. Dat is niet het geval, gezien de (relatief) grote mate waarin het Dagblad van het Noorden bericht over de gaszaak in periode 1,

In die tweede periode, vanaf 2013, bezit bijna de helft van de 543 artikelen in het Dagblad van het Noorden een dominant anti-elitair frame. Net zoals bij de landelijke kranten haalt het aantal dominante elitaire frames nog geen 10% van de artikelen. Daarom is er ook bij het Dagblad van het Noorden de constatering dat er alleminst sprake is van een elitaire bias in deze tweede periode: deze bias neigt zelfs eerder in het voordeel van het anti-elitaire kamp.

41