Diversiteit is verankerd bij het personeel

De jaarverslagen van het Mondriaan Fonds uit de periode 2012-2018 zijn aan de hand van de eerste kernvraag gecodeerd. De analyse is net als bij de twee voorgaande hoofdstukken gebaseerd op de functie van het etnisch diversiteitsbeleid voor kunstenaars en publiek met een niet-westerse achtergrond in de beeldende kunstsector. Er is geanalyseerd vanuit de diversiteit als thema en als instrument. Naar aanleiding van de codering zijn de twee schema’s, Schema 6.1.1 en Schema 6.1.2 terug te vinden in bijlage 3. De vraag die ten grondslag ligt aan deze analyse is als volgt:

Welke politiek gewenste algemeen-maatschappelijke functies kan cultuurbeleid bevorderen? Welke doelstellingen heeft het beleid, ofwel wat wil het Mondriaan Fonds in het algemeen bereiken met het subsidiëren van kunst en cultuur?

Het Mondriaan Fonds heeft in zijn jaarverslagen een aantal doelstellingen die onder andere uit de beleidsplannen 2013-2016 en 2017-2021 voortkwamen benoemd. Alle doelstellingen waren van instrumentele aard, waarbij diversiteit als ruim begrip werd gebruikt. In het eerste deel van het jaarverslag uit 2012 was het doel voor kunstenaars ‘de stimulering van de ontwikkeling en de presentatie van beeldende kunst en cultureel erfgoed op die plekken waar de markt dat (nog) niet doet’ (6.1.1 2012a). Met andere woorden, een spreiding van het aanbod voor een divers dan wel nieuw publiek. Voor het publiek hechtte het fonds veel waarde aan de zichtbaarheid, waarbij het ging om

kunstenaars en instellingen die op uiteenlopende manieren een passend publiek konden bereiken (6.1.2, 2012a). Hierdoor konden publiek en kunstenaars verbonden worden. Ook zette het fonds in op de in 2011 ontwikkelde Code Culturele Diversiteit door in de periode 2008-2012 het project voor culturele diversiteit Art Beyond Borders op te starten. De

evaluatie van het project in 2012 had positieve uitkomsten gehad en er kwam naar voren ‘dat het project als impuls van betekenis is geweest’ (6.1.1, 2012b). Welke uitkomsten dit betreffen, wordt in deze uitgave niet benoemd.

Uit de analyse is gebleken dat er in de jaren 2013 en 2014 geen specifieke

doelstellingen voor kunstenaars gesteld zijn. Pas in 2015 schreef het Mondriaan Fonds het volgende: ‘Het Mondriaan Fonds houdt rekening met de Code Culturele Diversiteit. Om de eigen werkwijze met betrekking tot diversiteit onder de loep te leggen, formuleerde het Mondriaan Fonds in 2015 een aantal uitgangspunten, waarbij de vier principes uit de Code Culturele Diversiteit (visie, beleid, lerend vermogen en toezicht & verantwoording) leidend waren’ (6.1.1, 2015;6.1.2, 2015). Weliswaar gaat dit niet zozeer in op kunstenaars met een niet-westerse achtergrond, maar gaat het over de diversiteit vanuit de instelling zelf waarbij rekening gehouden wordt met de gestelde beleidsdoelen van het fonds. In datzelfde jaar stelde het fonds dat kunst en erfgoed ‘pluriform’ zijn en dat hij wilde bijdragen aan deze pluriformiteit (6.1.1, 2015). Daarnaast liet het fonds weten dat

pluriformiteit voor hem dezelfde betekenis heeft als diversiteit. Het gaat in op het ruimere begrip: ‘Aan die pluriformiteit wil het Mondriaan Fonds bijdragen. Of het nu gaat om culturele, geografische of andere vormen van diversiteit. Voortvloeiend hieruit ziet het fonds diversiteit breder dan afkomst of etnische verscheidenheid. Diversiteit komt daarnaast tot uitdrukking in bijvoorbeeld gender, leeftijd, of regionale spreiding. Omdat de term culturele diversiteit veelal voor de (etnische) afkomst van groepen wordt gebruikt, spreekt het fonds liever van (culturele) pluriformiteit’ (6.1.1, 2015).

Het fonds speelde het jaar erna in op twee van de vier pijlers uit de Code Culturele Diversiteit, namelijk partners en personeel. Voornamelijk stond de pijler ‘personeel’ duidelijk als doelstelling beschreven en streefde het fonds naar ‘[…] een

samenstelling van commissies en werknemers die verschillende perspectieve met zich mee brengen’ (6.1.1, 2016). Het doel was om door de diversiteit van het personeel ‘oog voor pluriformiteit te houden in de zoektocht naar kwaliteit’ (6.1.1, 2016). Net als in het

voorgaande jaar liet het fonds in 2016 weten dat het rekening hield met de Code Culturele Diversiteit en formuleerde het fonds een aantal uitgangspunten, waarbij de vier principes van de code leidend waren (6.1.1, 2016;6.1.2, 2016). Het fonds formuleerde net als het voorgaande jaar dezelfde visie: ‘Kunst en erfgoed zijn pluriform en geven uiting aan een koor diverse stemmen’ en het beleidsdoel: ‘Op die manier ondersteunen zij een open democratie, die meer is dan de stem van de meerderheid. Aan die pluriformiteit wil het Mondriaan Fonds bijdragen. Of het nu gaat om culturele, geografische of andere vormen van diversiteit’ (6.1.1, 2016;6.1.2, 2016). Daarnaast liet het fonds wederom weten dat het de term diversiteit breder zag waardoor ook gender, leeftijd of regionale spreiding eronder te scharen waren. Ook zette het fonds in op het verstevigen van het draagvlak door het publiek inzicht te geven in de resultaten van de bijdragen die het fonds verstrekte, met als doel de beeldende kunst zichtbaar te maken voor het publiek (6.1.2, 2016).

In 2017 gaf het Mondriaan Fonds antwoord op de eigen gestelde vraag: ‘hoe doen we recht aan de culturen die samen onze samenleving uitmaken?’. Het fonds gaf als antwoord het museum inclusiever te kunnen maken door nieuwe verhalen te vertellen en het publiek actief te betrekken bij het museum (6.1.1, 2017). Ook stimuleerde het fonds beeldende kunst door bij te dragen aan, zoals het fonds het noemde, bijzondere projecten. Dit wilden ze doen op plekken waar de markt die ruimte niet bood ‘namens de

samenleving in haar veelzijdigheid en veranderlijkheid’ (6.1.1, 2017). Aan die veelzijdig- en veranderlijkheid wilde het fonds bijdragen en daarom liet het ‘culturele, geografische en andere vormen van meerstemmigheid en diversiteit meewegen’ (6.1.1, 2017). Het fonds is zich, zo valt hier te constateren, bewust van de diversiteit in de beeldende kunstsector, vindt het van belang en verbindt daarmee verschillende groepen kunstenaars en publiek (6.1.2, 2017). Uit de analyse blijkt namelijk ook dat het fonds diversiteit als ruim begrip differentieert en spreekt het liever over het volgens hem inclusievere begrip ‘(culturele) pluriformiteit’ (6.1.1, 2017;6.1.2, 2017). Het begrip pluriformiteit krijgt in het beleidsplan 2017-2021 een prominente plek. Dit blijkt uit de keuze tegen aparte bijdragemogelijkheden zijn met uitzondering van de bijdrage voor de herdenking van het slavernijverleden (6.1.1, 2017). Pluriformiteit is per definitie inclusief en is onderdeel van het beleidsaccent

‘verbinding’ (6.1.1, 2017). Daarnaast is het begrip bij het fonds het uitgangspunt in alle geledingen (6.1.2, 2017). In het laatste jaarverslag komt de nieuwe directeur aan het woord. Eelco van der Lingen, die vanaf 1 maart 2019 aangesteld is als de nieuwe directeur van het Mondriaan Fonds, verklaarde het volgende: ‘Ik hoop dat we nog meer mensen het gevoel kunnen gaan geven dat ook zij bij ‘wij’ horen. Ik kijk er naar uit om samen met het team van het Mondriaan Fonds verder bij te dragen aan een vitale toekomst voor de beeldende kunst en het cultureel erfgoed’ (6.1.1, 2018). De uitspraak ‘zij bij “wij” horen’ refereert naar

de verbinding die het fonds al jaren zoekt. Daarnaast blijkt dat een groot deel van de Werkbijdragen Jong Talent-ontvanger zich engageert met hedendaagse thema’s; onder andere neokolonialisme en genderdiversiteit (6.1.1, 2018). Tot slot is volgens het

Mondriaan Fonds pluriformiteit in het laatste en meest recente jaarverslag nog steeds een belangrijk aandachtspunt. Het fonds gaat van zowel binnenshuis als bij de keuze van adviseurs uit van pluriformiteit om regionale spreiding en pluriformiteit in de rijkste zin van het woord te kunnen bewerkstelligen (6.1.2, 2018).

Kortom, het Mondriaan Fonds ziet de kracht van kunst als een verbindende factor tussen kunstenaar en publiek in de beeldende kunstsector. Ook laat het fonds weten dat het de Code Culturele Diversiteit onderstreept, maar desondanks alleen doelstellingen benoemd met betrekking tot de pijler ‘personeel’. Het Mondriaan Fonds laat in zijn jaarverslagen niets blijken omtrent doelstellingen voor kunstenaars en publiek met een niet-westerse achtergrond.