Hoofstuk 3: Raakpunte tussen kontekstuele teologie en die situasie van die
3.4 Die spanning tussen kontekstuele teologie en die tradisie
Volgens Bergmann (2003:63) is die Christelike tradisie ‘n reeks plaaslike teologië wat dien as sosiale en kulturele geheue wat die gemeenskap van heiliges help om hierdie reeks plaaslike teologië te aktualiseer met die oog op hulle toekoms. In afdeling 3.2 is daar daarop gewys dat
sekere belydenisse ‘n belangrike deel van hierdie tradisie is. De Gruchy (1994:163) wys daarop dat die verkleefdheid aan die letter van sulke belydenisse die gevaar inhou dat dit ‘n plaasvervanger kan word vir die luister na wat die Gees vandag vir kerke deur die Skrif wil sê om sodoende te verhinder dat Jesus Christus binne die verband met spesifieke kontekste en historiese momente bely word. Getrouheid aan die verklaring van ‘n sekere belydenis beteken nie noodwendig dat die kerk Jesus Christus getrou binne die betrokke konteks bely nie, maar dit kan juis neerkom op die omseiling van daardie taak en uitdaging.
Volgens Hendriks (2004:24 e.v.) is daar ‘n verskuiwing besig om plaas te vind ten opsigte van die manier waarvolgens teologie gedoen word. Die manier waarop teologie vantevore gedoen is, het neergekom op gehoorsame analisering en sistematisering van die geloofstradisie. Alhoewel hierdie benadering wel meriete het, is ‘n ander manier om teologie te doen die gehoorsame meewerking aan God se voortgaande betrokkenheid by die wêreld. Indien teologie beoefen word deur tekste van die geloofstradisie te bestudeer en dit dan op ‘n spesifieke situasie in die hede toe te pas, ontstaan die probleem dat teologie losgemaak word van die ervarings, vrae en uitdagings wat die huidige situasie inhou. Dit hou die gevolg in dat mense nie in staat gestel word om die veranderinge wat die huidige situasie inhou, te hanteer nie om aanleiding te gee tot geestelike agteruitgang asook agteruitgang wat die kerk as instansie betref. Dit is dus nodig dat die Christelike geloofstradisie in die lig van huidige realiteite gelees moet word ten einde te onderskei wat God ten opsigte van die betrokke realiteite verlang.
Die idee dat die tradisie in die lig van die huidige realiteite gelees moet word, sal vervolgens toegepas word op die ekonomiese realiteite. Perlas (2000:23) wys daarop dat die kapitalistiese ekonomie wat die indruk skep dat dit oor die kapasiteit beskik om rykdom te skep in werklikheid ‘n vernietigende uitwerking het op die sisteme wat lewe op aarde onderhou en op die sosiale vesels van die samelewing om sodoende die hele mensdom te verarm. Volgens die navorser se oordeel, is die kapitalistiese ekonomie ‘n belangrike deel van die tradisie van groei en ontwikkeling wat verband hou met sekere dominante sienswyses in die samelewing. Die navorser is verder van mening dat die kapitalistiese ekonomie ook daartoe bydra om sekere idees omtrent manwees daar te stel. Daar is in afdeling 2.2 daarop gewys dat die ekonomiese
groei waarin die blanke Afrikaanssprekende gemeenskap gedeel het, daartoe bygedra het om sekere idees omtrent manwees daar te stel binne die betrokke gemeenskap. Verder is daar in afdeling 2.3.1 daarop gewys dat die ingesteldheid op wins daartoe aanleiding gee dat maatskappye voortdurend aan die rasionaliseer is wat die moontlikheid inhou dat sommige mans hulle werk kan verloor om sodoende in ‘n posisie te beland wat dit vir hulle ontmoontlik kan maak om te voldoen aan sekere verwagtings wat met manwees geassosieer word. Bergmann (2003:63 e.v.) wys daarop dat die tradisie van groei en ontwikkeling reggestel behoort te word deur ‘n interpretasie van die geskiedenis waarin die tradisies van slagoffers en verloorders verteenwoordig is. Hierdie slagoffers en verloorders sal waarskynlik mans insluit wat gemarginaliseer is omdat hulle nie voldoen aan die verwagtings in verband met manwees wat deur die kapitalistiese ekonomie daargestel is nie. Dit blyk dus dat dit nodig is dat sekere gemarginaliseerde mans by die interpretasie van die geskiedenis betrek moet word en in hierdie verband behoort die hemeneutiese sirkel van Segundo van belang te wees. Dit blyk uit die hermeneutiese sirkel dat die Christelike tradisie nie uitgesluit is uit die interpretasie van die geskiedenis wat ter sake is nie.
Die hermeneutiese sirkel van Segundo wat uit vier stappe bestaan, word beskryf deur Villa‐ Vicencio (1994:189). Die eerste stap behels ‘n nuwe manier waarop die werkliheid ervaar word deur die besef dat die samelewing en die werklikheid deur verskillende mense op verskillende maniere gesien word. Die dominante verstaan van die werklikheid gee uitdrukking aan die sieninge van die dominante klasse, maar dit is nie die enigste en ‘n objektiewe verstaan van die werklikheid nie. Die tweede stap behels ideologiese suspisie omtrent dominante idees. Hierdie idees sluit godsdienstige en teologiese idees in wat ook waardes en persepsies van die dominante klasse weerspieёl aangesien persone wat met die bestaande orde gemaklik is se maniere van dink ‘n belangrike invloed op hierdie idees uitgeoefen het. Die derde stap behels eksegetiese suspisie wat daarom gaan dat die insigte wat die posisie van die dominante klasse van die samelewing uitdaag, deur die dominante interpretasies van die Bybel uitgesluit is. Dit is waarkynlik om hierdie rede dat feministiese teologie suspisieus is omtrent bestaande interpretasies van die Skrif wat vir eeue deur mans oorheers is (vgl Ackermann 1994:198). Op soortgelyke wyse behoort gemarginaliseerde mans ook suspisieus te wees omtrent die
bestaande interpretasies wat oorheers is deur mans wat grootliks deur die bestaande orde bevoordeel is. Tydens die vierde stap word daar tot ‘n nuwe verstaan van die Bybel gekom na aanleiding van dit wat tydens die voorafgaande stappe geleer is. Dit gee aanleiding tot nuwe temas soos geregtigheid en bevryding wat deur die tradisionele teologie geїgnoreer is. Uit die voorafgaande blyk dit dat daar ‘n mate van spanning bestaan tussen die Christelike tradisie aan die een kant en kontekstuele teologie wat op die kwessies van die hede ingestel is aan die ander kant. Die oorsprong van die Christelike tradisie is wel geleё in teologie wat eens kontekstueel was, maar die betrokke kontekste is ver verwyder van hedendaagse kontekste. Dit blyk verder dat vroue en gemarginaliseerde mans se sieninge van die werklikheid en in hulle interpretasies van die Skrif ‘n belangrike bydrae het om te lewer ten einde te verhoed dat die Christelike tradisie in die pad staan van kontekstuele teologie wat op die kwessies van die hede ingestel is. Daar bestaan verder die moontlikheid dat vroue en gemarginaliseerde mans se interpretasie van die Bybel tot nuwe Bybeltemas aanleiding kan gee. Daar sal in die volgende afdeling aandag gegee word aan die plek wat die Bybelteks inneem ten opsigte van kontekstuele teologie.