Die interaksie tussen stressore en hulpbronne vir coping

Volgens Hobfoll (1988) se Model vir die Bewaring van Hulpbronne, word hulpbronne opgebou en in stand gehou om stres teen te werk. Bronne help die individu om beter te oorleef in tye van stresvolle gebeure (Hobfoll et al., 1996). Wanneer mense oor min hulpbronne beskik, sal hulle outomaties meer stres ervaar. Indien persone hoë stresvlakke ondervind kan die hoeveelheid, of dit voldoende is of nie, en die aard van hulpbronne help om die negatiewe effekte van stressore te verminder. In tye van lae stres mag die individu nog oorleef as sy bronne beperk is, maar soos die stressore toeneem en intensifiseer, word hulpbronne bedreig en moet die individu dit beskerm (Hobfoll, 1998). Stres kom voor wanneer die individu se hulpbronne vir coping deur eksterne gebeure bedreig word en noodsaaklike hulpbronne vir oorlewing nie beskikbaar is nie (Hobfoll & Lilly, 1993; Lazarus & Folkman, 1984). Daar bestaan ’n minimum vlak van hulpbronne wat benodig word vir psigologiese en fisiese welstand en wanneer sosiale strukture nie in hierdie bronne voorsien nie of toegang daartoe verhinder, sal negatiewe gevolge voortvloei.

Ekstreme stres lei gereeld tot ’n skielike en wydverspreide vernietiging van hulpbronne en die gevolge van sulke omstandighede kan langdurig wees (Hobfoll et al., 1996). Vername lewenstressore is geneig om ’n kenmerkende impak te hê op die verkryging en beskerming

van hulpbronne. Selfs minder ernstige irritasies kan volgens Hobfoll (1998) mense se vermoë om beskikbare hulpbronne te beskerm, benadeel. Stressore daag hulpbronne vir coping uit en dit kan uiteindelik ’n verlies van die individu se mees kosbare hulpbronne tot gevolg hê. Volgens Lepore en Evans (1996) kan ’n persoon byvoorbeeld sy sosiale netwerk uitput deur te veel daarop te steun tydens stresvolle tye. Gevolglik raak die individu meer kwesbaar vir toekomstige stressore.

Stressore en hulpbronne vir coping varieer na gelang van ’n wye verskeidenheid omstandighede en daar is ’n konstante wisselwerking tussen die twee. Hulpbronne vir coping speel ’n belangrike rol by gevalle van hoë en lae stresvlakke, maar die presiese verwantskap met psigologiese gesondheid verskil tussen die vlakke van stressore (Holahan & Moos, 1991). Hulpbronne vir coping voorspel indirek toekomstige psigologiese gesondheid onder hoë stressore, terwyl dit onder lae stressore direk verwant is aan psigologiese gesondheid (Holahan et al., 1996). In tye van lae stres maak die individu voorsiening vir toekomstige moeilike tye deur meer in hulpbronne te belê en deur hulpbronreserwes op te bou (Hobfoll, 1998). Die verhouding tussen hulpbronne en eise speel dus ‘n belangrike rol in die bepaling van die individu se welstand.

Soos reeds voorheen in die hoofstuk genoem, stem copingstrategieë en hulpbronne vir coping baie ooreen. Aangesien daar in vorige besprekings slegs op die verskil tussen hierdie twee konstrukte gefokus is, sal daar in die volgende gedeelte aandag geskenk word aan die definiëring en bespreking van copingstrategieë.

2.3.4 Copingstrategieë

Copingstrategieë verteenwoordig een komponent van die copingproses en sal in die onderstaande gedeelte meer breedvoerig bespreek word.

2.3.4.1 Omskrywing en definisie van copingstrategieë

Antonovsky (1987) beskou ’n copingstrategie as “an overall plan of action to overcome

stressors” (p. 112). Copingstrategieë verwys na aksie-georiënteerde en intrapsigiese pogings

om omgewings- en innerlike eise en die konflikte tussen hierdie twee te hanteer (Folkman & Lazarus, 1980). Copingstrategieë kan verdeel word in probleemgefokusde strategieë en emosiegefokusde strategieë. In die geval van strategieë wat op die probleem fokus, val die klem op die aktiewe poging om iets aan die stresvolle situasie te doen, terwyl emosiegefokusde strategieë verwys na pogings om die emosionele gevolge te reguleer (Lazarus & Folkman, 1984). Alhoewel beide probleem- en emosiegefokusde coping saam kan voorkom in dieselfde copingkonteks, sal probleemgefokusde coping meer voorkom in situasies waar persone glo dat iets konstruktiefs omtrent die stressor gedoen kan word, terwyl emosiegefokusde coping eerder sal voorkom in gevalle waar die individu voel dat die beste oplossing sal wees om te fokus op die emosies binne die situasie. (Lazarus & Folkman).

2.3.4.2 Samevatting

Stressore word beskryf as interne of eksterne eise wat aan die individu gestel word en wat hy moet hanteer. Stressore kan op verskeie maniere gekategoriseer word, maar vir hierdie ondersoek word die indeling van Moos en Moos (1994) beklemtoon, wat stressore indeel in die spesifieke domeine van die lewe waar die adolessent stres ervaar. Stressore is alomteenwoordig en hulpbronne vir coping is nodig om hierdie eise suksesvol te bemeester. Hulpbronne vir coping kan gedefinieer word as faktore binne die self of in die omgewing wat die individu help om stressore te bemeester. Dit kan op verskillende maniere gekategoriseer word, met die bekendste die onderskeid tussen interne en eksterne hulpbronne. Hulpbronne vir coping speel ook ’n bepalende rol in die voorspelling van psigologiese welstand. Daar vind ’n voortdurende interaksie tussen stressore en hulpbronne vir coping plaas. Wanneer

hulpbronne beperk is, ondervind die individu meer stres, maar wanneer daar voldoende hulpbronne beskikbaar is, sal die individu minder stres ervaar. Stressore en hulpbronne varieer egter in ’n wye verskeidenheid van omstandighede en hierdie interaksie lei tot ’n konstante wisselwerking tussen die twee.

Copingstrategieë word gedefinieer as doelbewuste pogings om innerlike en uiterlike stressore te hanteer. Dit stem baie ooreen met hulpbronne vir coping, maar die verskil is daarin geleë dat copingstrategieë kognitiewe en gedragsmatige pogings ter bemeestering of eliminering van stressore verteenwoordig, terwyl hulpbronne eerder verwys na stabiele persoonlike en omgewingsaspekte waaroor die individu beskik en wat hy gebruik in die hantering van stres.

Die stres- en copingproses kan verskillende uitkomste tot gevolg hê. Die bespreking sal vervolgens verskuif na die positiewe en negatiewe gevolge van stres en coping.