Interview 1
Nee, je hebt wel gewoon de grootschalige tactische opsporing. In het gouden uur zeg maar als er bijvoorbeeld iemand wordt vermoord, dan doet de RTIC het eerste uur en daarna neemt de OSINT het over. Dus het is gepland en ongepland. Zoals afgelopen vrijdag, dan is het ongepland, en dan gaan we kijken wat ik noem: wat is de invloed op de situatie in Frankrijk, wat voor invloed heeft dat op onze werkomgeving op ons werkgebied. Zitten er dreigingen in voor ons, dreigingen richting
132 vluchtelingen, dreiging tegen locaties, dus het stelselmatig bewaken en beveiligen, daar wordt gewoon informatie voor ingewonnen. Gewoon in de nasleep van wat er ergens anders gebeurt. Dus het is gewoon proactieve monitoring op wat er invloed kan hebben op jou werkgebied.
En als je ziet, de meeste mensen die, vroeger was je gewoon heel standaard: er gebeurt iets, mensen doen aangifte en hopen dat het opgelost wordt door de politie. Tegenwoordig doen niet eens heel veel mensen meer aangifte omdat het gewoon lang kan duren en een proces is wat soms ook niets oplevert. Maar mensen zetten het wel op internet. En dat is ook zo met het vragen van getuige, bijvoorbeeld er wordt iemand vermoord en mensen komen niet meer naar het bureau om te zeggen van ja rond dat tijdstip was ik daar ook maar zetten het wel op Twitter bijvoorbeeld. Dat zijn wel belangrijke getuigen. Dus op die manier kun je die mensen gewoon traceren. En je kunt zien wat er leeft binnen de gemeenschap. Als er een evenement is, zoals met Serious Request bijvoorbeeld, kregen we steeds te horen dat treinen te vol zaten en dat mensen gewoon met elkaar op de vuist gingen omdat het te druk was.
Dat stelt misschien helemaal niets voor, maar iedereen zet het op social media van: mijn kind is net aangesproken door een kinderlokker. En dat gaat het een eigen leven leiden terwijl het misschien helemaal niks is.
En zien jullie op social media dat je dingen kunt detecteren, dat wanneer er nog helemaal geen informatie over een bepaald verschijnsel is, dat dat als eerst op social media naar voren komt?
Nou ja, in het geval van kinderlokkers of vluchtelingen. Je hoort in alle media dat er geen IS strijders onder de vluchtelingen, maar je krijgt van vluchtelingen die zenden best wel digitaal. Die komen wel met berichten met die en die, dus ja je kunt heel proactief er dingen uithalen. We hebben
bijvoorbeeld wel eens een eigenaar van een tankstation gehad die iemand heeft die doorrijdt zonder te betalen, die zet snel op Twitter dat hij net doorgereden is met het kenteken erbij. En vervolgens, misschien 10 minuten later belt hij de politie pas. Als je die signalen al heel vroeg kunt oppakken, dan kun je er al een auto heen sturen en je kunt ook al direct uitkijken naar het bewuste kenteken wat door die tankhouder is opgegeven. Dus op die manier ben je gewoon heel proactief bezig. Zo zijn er heel veel gevallen. Dat is met evenementen ook zo. Heel veel evenementen is niet veel politie meer in de buurt mar als er iets is kun je wel heel vroeg signalen pakken en kun je gewoon op inspelen
133
En dan heb je het over grootschalige evenementen, hoe vaak zijn er dat soort evenementen in dit gebied?
‘s Zomers veel meer dan ‘s winters. Je hebt best wel veel evenementen. Bijvoorbeeld ook na die aanslagen in Frankrijk maar ook met de vluchtelingen, je krijgt genoeg protesten maar je krijgt ook heel veel steunbetuigingen evenementen. Dat er grote tochten gehouden worden met heel veel mensen. Daar moet je gewoon iets mee.
Maar als je gewoon algemene monitoring doet, dan is het maar net waar de piek ligt. We hebben ook wel een keer gehad dat er binnen een basisteam, dat er verkeerscontrole gehouden werd en dat er allemaal mensen reageren van ik ben net allemaal aan de kant gehouden. Maar ook mensen die bij de verkeerscontrole staan te kijken en vervolgens een foto nemen van een band van een van de dienstvoertuigen die ook bijna glad is. Dus een collega staat mensen te bekeuren op mensen met een gladde band terwijl een dienstvoertuig zelf ook een gladde band heeft. Dus je met dat soort dingen, je bent heel proactief. Je moet daar gewoon iets mee
Maar je bent wel als eerste met een signaal. Normaal moet je altijd maar afwachten wie van ons in de buurt is om dat zelf te zien. Dus ja je kunt veel sneller en beter anticiperen op de situatie die er speelt.
En els je op die manier dan snel er op kunt inspelen en dan snel kunt signaleren wat je anders gemist had, dan ben je dus proactief daar in bezig
Dus je weet ook als er een aardbeving is geweest dat dat gewoon een hele golf van reacties
veroorzaakt. Maar je bent wel als eerste op de hoogte van wat er speelt en wat er allemaal gaande is. En dat is niet iets wat dagelijks gebeurt. Maar als er wat gebeurt dan heb je die signalen gewoon meteen binnen. Dan kun je als communicatie of als basisteam die in dat gebied gehuisvest is, waar die aardbeving ook plaatsvinden, kun je er gelijk op inspelen. Je kunt er gewoon iets van verwachten. Dat mensen weer onrustig zijn, dat mensen gaan klagen of op het politie bureau komen. Of een actie richting de NAM bijvoorbeeld. En daar ben je dan heel proactief in bezig.
Interview 2
Het liefst de vroegsignalering, dus je signaleert iets op social media waar nog geen melding van binnen is gekomen bij de politie. Dat zou natuurlijk het mooiste zijn. Dat je daar op kunt acteren.
Dat gebeurt sporadisch. Sporadisch zien we wel eens een tweet of een berichtje op Facebook voorbij komen van iets wat nog niet bekend is binnen de meldkamer. Dat kan iets zijn dat er vermoedelijke
134 schoten gehoord zijn. Meer dat in die hoek. Mensen Twitteren van he ik hoor schoten in die en die wijk.
Daarnaast wordt natuurlijk alle berichten die bij ons in die monitor verschijnen gekeken van wat voor informatiewaarde zit daar in. Nou als ik nu even recentelijk kijk naar aanslagen die nou in europa gaan plaatsvinden dan als we informatie daar over hebben, als iemand daar een bericht over tweet en wij denken daar zit informatie in, dan wordt die door ons doorgezet naar de desbetreffende afdeling. Dan die tweet, of het Facebookbericht, verder kan onderzoeken. Wij signaleren alleen maar, wij gaan geen analyses doen, we gaan geen onderzoek doen. We signaleren, we sturen het door naar een andere afdeling en die gaat er mee aan de slag
Wat zijn volgens u de voordelen van social media monitoring
Dat je meer informatie binnenhaalt dan alleen maar jouw eigenlijk politiesystemen. En dat je die informatie naast de politie verkregen informatie kunt leggen en kijken of dat raakvlakken heeft, of dat verbanden heeft, en of er een toegevoegde meerwaarde is op de informatie die je zelf al hebt gevonden.
Heeft u daar voorbeelden van?
Dan heb je het bijvoorbeeld over het vinden van getuigen van een overval bijvoorbeeld. Er wordt over getweet op social media, ‘net overval geweest bij die en die juwelier’, als iemand dat tweet dan heeft hij waarschijnlijk wat gezien. Dat soort informatie wordt er gelijk door ons er uit gehaald en doorgegeven naar afdeling opsporingen en dan kunnen zij eventueel contact gaan leggen als ze die persoon achterhalen om te gaan kijken van wat heeft hij gezien. Dat is dan een meerwaarde.
Interview 3
Wat zijn de voordelen van social media monitoring?
Dat het een absolute meerwaarde is ten opzichte van de bronnen die we al hebben
Dat zit hem er in dat mensen, denk ik uiteindelijk, niet doorhebben, en dan praat ik misschien wel over crimineel aspect, wat ze delen, hoe vindbaar ze zijn, en wat je er allemaal uit kan halen. En aan de andere kant, is de drang van mensen om alles te delen met andere mensen, om zichzelf belangrijk te vinden, is van ons een waardevolle bron, omdat ja, de drang naar groei, ja daar kunnen wij mooi in
135 mee gaan. De drang naar contact met mensen die je niet kent, dat kan ook met ons zijn. Dus, wil je veel mensen naar een bepaalde plek hebben, dan zal je een evenement maken, zal je mensen uitnodigen, kunnen we meekijken, kunnen we zien of er veel mensen op af komen, en op prepareren of er eventueel en dan voor ons dan weer de kunst om te achterhalen wie dat evenement is gestart
Maar wij hadden vrijdagavond project x in haren en de hele week daarna zag je overal evenement die oppopten, ja daar konden we natuurlijk zo meekijken. En dan twee dagen later project x in een stad in onze regio, en daar is echt groot op geïnvesteerd. Dus dan wordt het inderdaad weer uit de staande organisatie gehaald en specifiek ingericht, dus daar hebben we toen volgens mij continu met 7 mensen zitten monitoren, continue maar proberen te achterhalen wie er heel actief zijn op zon pagina. Wie zijn dat? We willen iemand verantwoordelijk houden. Niet om aan de hoogste boom te knopen, maar wel om het signaal te geven van luister, weet wel dat we een hele hoop shit over ons heen halen als we hier heen gaan. En je zag daarna door huisbezoeken dat die websites, die evenementen werden afgelast
Daarvan vind ik, het AZC is een goed voorbeeld, je kan natuurlijk tegenwoordig zonder dat je er bij ben heel goed volgen hoe bepaalde dingen verlopen, dus je hebt al die bewonersbijeenkomsten voor die avond om die AZC’s, dan kan je op Twitter zo zien ook een beetje wat het sentiment is. Anders dan dat de wijkagent, die ziet alleen maar mensen smoezen met elkaar. Dus het kan aanvullend zijn op mekaar. En je kan ook, de wijkagent die zit te kijken, nou ja iedereen gedraagt zich, maar als iemand op Twitter vreselijk opruiende teksten aan het zetten is, kan dat beeld er wel even voor zorgen dat de wijkagent zegt: luister eens, nok er mee of anders houden we je aan voor opruiing. Dus het is echt het spelletje dat je moet spelen, van oké hoe gebruik ik die informatie, hoe duidt ik die en hoe zorg ik dat ik dat de operatie daar iets mee kan. Wij hebben gelukkig niet, kijk als die toren hier omvalt, dat is natuurlijk heel media en social mediageniek. Die toren valt hier om, dan hebben wij heier een prachtig plaatje om een foto te maken op Twitter kijk nou wat er gebeurt, hashtag locaite, ga zo maar door. Dat hebben wij niet zo veel, in mijn regio. Dat soort incidenten hebben wij niet zoveel. Als het centraal station, als daar twee treinen op elkaar klappen dan heb je heel veel mensen die het zien, en weet ik dat er heel veel over getwitterd gaat worden. Dat is natuurlijk hartstikke spectaculair. Gebeurt dat ergens tussen Meppel en Zwolle, daar staan gewoon minder mensen dan hier. Dus volgens mij moeten we het zo een beetje bekijken. En dat, daar hebben we geen
kettingbotsingen van 100 auto’s op elkaar. We hebben geen hele grote branden, we hebben vrij weinig, vergeleken met bijvoorbeeld een andere provincie, vrij weinig chemie zitten.
136
Category 5: Situational Awareness
Interview 1
In hoeverre draagt de informatie die dan via de monitor binnenkomt bij aan het operationele werk van agenten?
Je hebt een bredere informatiepositie, in plaats van wat uit de systemen komt wat je zelf kunt bevragen weet je wat er leeft binnen een wijk bijvoorbeeld. Dingen die je niet uit gesprekken naar voren kan halen, maar bijvoorbeeld er wordt heel veel ingebroken of veel onrust binnen een wijk. Dat is niet altijd zichtbaar in cijfers, dat mensen dat melden bij de politie. Maar daar kun je wel uit de social media halen, bijvoorbeeld of iemand die een signaal afgeeft wat ik hier noem in plaats van naar het politiebureau te gaan om te zeggen wat er speelt, bijvoorbeeld een kinderlokker binnen een wijk, maar iedereen weet het wel en deelt het wel op social media. En of het nu wel of niet waar is, je moet er gewoon iets mee. Als er niet waar is moet je als politie voor zorgen dat die onrust weg gaat en dat er niks aan de hand is. Maar als er wel wat is dan moet je je opsporing er op zetten
Komt dit in de praktijk vaak voor?
Ja, en ook vaak dat het niks is.
Heel veel evenementen is niet veel politie meer in de buurt mar als er iets is kun je wel heel vroeg signalen pakken en kun je gewoon op inspelen
Je hoeft niet ogen en oren perse op straat
Hoe draagt social media monitoring bij aan de situatie rapportage?
Heel breed, je hebt je gewoon een situatie die wordt geschetst. Daar kun je invloeden van buitenaf, dus wij verwerken bijvoorbeeld de weersverwachting, windrichtingen, dat kan afhankelijk van incidenten zijn. Bijvoorbeeld bij een grote brand is windrichting en zo gewoon van belang. Foto’s van omstanders worden er in verwerkt, de social media rapportages, wat dat oplevert, bepaalde
137
En dat gebeurt in de praktijk?
Ja, zoals met de vluchtelingen en met terrorisme maar ook met evenementen, zoals met de sinterklaas intocht, worden SitRap’s gemaakt. En daarmee wordt de situationeel commandant constant op de hoogte gehouden met een mooi overzicht van wat er speelt.
Zowel tijden acute als niet acute veiligheidssituaties
Ja
Interview 2
En waar we het dan nog meer voor gebruiken is aanvullende informatie bij incidenten wat er binnen de meldkamer gemeld zijn. Dus zo veel mogelijk informatie nog naar boven halen wat weer een beter beeld kan geven bij de calamiteiten coördinator. Binnen de meldkamer heb je een calamiteiten coördinator, dus als er een calamiteit is of een groot incident dan heeft hij de leiding. En dan wil hij ook een goed beeld hebben van wat speelt er eigenlijk op straat. Nou die informatie krijgt hij vanuit de brandweer, politie en ambulancedienst. Maar wat speelt er nog in de wereld zelf, in de social media wereld om het zo maar te zeggen. En als wij dan nog informatie kunnen aanleveren wat bruikbaar is voor hem, dan is dat natuurlijk heel fijn. Dat kan bijvoorbeeld zijn van als er nog geen informatie van waar bij een grote brand bijvoorbeeld, waar de rookwolken heen trekken. En je kunt het onderbouwen met een foto die je al op social media staat, dan heeft hij wel een beeld van: van hier is het incident, daar gaat de wolk heen. Daar kan hij dan op acteren.
Wat zijn volgens u de voordelen van social media monitoring
Dat je meer informatie binnenhaalt dan alleen maar jouw eigenlijk politiesystemen. En dat je die informatie naast de politie verkregen informatie kunt leggen en kijken of dat raakvlakken heeft, of dat verbanden heeft, en of er een toegevoegde meerwaarde is op de informatie die je zelf al hebt gevonden.
En zie je verder nog belangrijke toegevoegde waarden van social media monitoring voor jullie processen?
138 Informatieverrijking, ik denk dat dat de meest toegevoegde waarde heeft. Wat wil je nog meer weten over een persoon of over een locatie, dat kan ook, dan wat je al hebt. Misschien is er op social media wel meer te vinden, hebben mensen daar al een bericht over gestuurd. En die informatie meegeven aan de collega’s op straat. Van he, let op. Er is dus meer dan wij in onze eigen systemen hebben. En daar zie ik wel de meerwaarde van in.
In de backoffice, het monitoren van evenementen en grote incidenten daar zie ik zeker meerwaarde in van om zo veel mogelijk informatie te geven van wat speelt er nou om het beeld compleet te hebben met het beeld van wat men live ziet en het beeld wat men digitaal hebben. Want dan krijg je het echt vanuit verschillende invalshoeken zie je dan beelden verschijnen. Pinkpop, vorig jaar, met die storm he wat hier kwam. Wij wisten hier, is meer meldkamer gebeuren, dat er zwaar weer op komst was. He dat zie je via radar en dat soort zaken. Op social media zie je dus een hele hoop foto’s komen van die grote wolken die naar het terrein komen. Mensen die in paniek raken, van tsjee en nu? Wat moeten we nu doen? Nou dat soort informatie dat hebben we ook meteen doorgespeeld naar het team wat hier zat voor Pinkpop. En dat hebben we ze gewoon meegegeven van luister, er heerst dus wel wat paniek op die locatie.
SitRap: Draagt social media monitoring daar aan bij?
Ik denk het wel. Omdat je hebt het beeld van wat van de straat komt, maar die mensen gaan ook weer verder. Die moeten hulp verlenen en dat soort zaken. Dat beeld gaat verder. Op social media verspreid zich dat natuurlijk heel snel. Dus het eerste beeld wat zij jou schetsen dat kan na 5 minuten wel heel anders zijn, want dan krijg je misschien hele andere foto’s of berichten op social media binnen van he maar daar speelt nog wel iets anders. Dus dat kun je wel weer aangeven, dan wordt de vraag weer zelf van: kun je nog eens een keer een SitRap geven. En dan krijg je misschien een ander beeld.
Interview 3
Dat heet eigenlijk een SitRap, een situatierapportage. Dus geef me even een SitRap, geef me even een update over de stand van zaken.
139
Hoe zou u dat definiëren?
Een situatie rapportage. In principe is dat het beeld wat we nu hebben van het incident waar we mee bezig zijn of het evenement waar we mee bezig zijn of maak het zo specifiek als het is. Dus ik kan nu naar het RTIC lopen van joh, doe mij even een SitRap van de eenheid
In hoeverre draagt de informatie die dan in de monitor of via social media binnen komt bij aan de operationele werk van de agenten?