Consistency

In deze paragraaf wordt de dimensie ‘consistency’ behandeld. Een eerste constatering is de geringe aandacht voor tegenstellingen tussen klimaatadaptatiedoelstellingen en andere beleidsdoelen. De focus van de gemeenten lijkt primair te liggen bij mogelijke synergiën tussen beleidsdoelen in plaats van het benoemen van inconsistenties tussen klimaatadaptatie en andere thema’s. In alle gemeenten is er sprake van enige ‘consistency’, echter er is enig verschil in de mate van consistentie van klimaatadaptatie met andere beleidsthema’s (Figuur 5).

Zo zetten de gemeente Ede en Tilburg sterk in op het versterken van de groen en waterstructuur. De gemeente Ede wil duurzaamheid in alle facetten van het ruimtelijke ontwikkelingsproces integreren, waarbij er meer aandacht is voor natuur en klimaat. Daarnaast dient er een relatie gelegd te worden tussen groen, water en recreatie. De gemeente stelt: “Bodem, groen en water zijn waardevol voor gebruik, maar vooral ook voor

biodiversiteit, gezondheid en klimaatadaptatie. Deze veelzijdigheid dient betrokken te worden bij ruimtelijke ontwikkelingsprocessen, bij voorkeur aan de voorkant. Dit gebeurt door de waarden (ook op locatieniveau) inzichtelijk te maken en te communiceren” (Gemeente Ede,

2016, p. 48). In Tilburg worden relaties gelegd tussen nieuwbouw of herstructureringsplannen en de implementatie van adaptatiemaatregelen ten behoeve van het waterbeheer of groenstructuur. Bij het verbeteren van het watersysteem dienen functies gekoppeld te worden die tot meerwaarde leiden (vergroten van recreatieve, ecologische, economische en belevingswaarde van water. De gemeente Tilburg geeft aan: “Deze integrale

aanpak – met groen en ‘blauw’ als belangrijkste dragers van de ruimtelijke ordening - biedt kansen voor de aantrekkelijkheid, leefbaarheid en duurzaamheid van de stad” (Gemeente

Tilburg, 2015, p. 32). De gemeente Ede en Tilburg geven aan om meerwaarde te willen creëren, toch blijft het op een abstract niveau zonder beschrijving van een concrete aanpak.

In verband met de geografische ligging van Alkmaar (Laag-Nederland) zet de gemeente sterk in om maatregelen te nemen tegen toekomstige wateroverlast. Om dit complexe probleem aan te pakken wordt nadrukkelijk de verbinding gezocht met de primair verantwoordelijke partij op dit gebied: het waterschap. In dit geval het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. De gemeente Alkmaar stimuleert het onderkennen van toekomstige uitdagingen op het gebied van water en klimaatverandering. In dialoog met grondeigenaren en het Hoogheemraadschap zoekt de gemeente naar oplossingen voor dit vraagstuk. Ook zoekt de gemeente verbindingen bij de ontwikkeling in de ruimte zoals de Kanaalzone. Het gebied moet dienen als plek voor meerdere functies en doelen zoals recreatie, beter wonen, experimententuin voor duurzaamheid en klimaatadaptatie. Daarnaast zet de gemeente Alkmaar in op beleidsafwegingen omtrent verkeer. In de omgevingsvisie

wordt vermeld: “De inrichting ten behoeve van verkeer wordt nadrukkelijk opgepakt vanuit

een integrale afweging, waarbij steeds de balans moet worden gezocht tussen verkeerstromen, woonkwaliteit en klimaatadaptatie” (Gemeente Alkmaar, 2017, p. 29).

De mate van consistency in de omgevingsvisie van de gemeente Groningen is hoog te noemen. Het thema klimaatadaptatie is verweven in de vijf belangrijkste opgaven voor de gemeente Groningen. Eén van die opgaven is om in 2035 aardgasloos en energieneutraal te zijn. Om dit doel te bereiken streeft de gemeente naar samenwerking met de regio. Naast deze vorm van klimaatmitigatie biedt deze ontwikkeling ook kansen voor klimaatadaptatie. De gemeente stelt: “Het afbouwen van de gaswinning in Groningen is een unieke kans om de

transitie naar duurzame energiebronnen te versnellen. Bij de versterking van dorpen, van huizen en in de nieuwbouw is het mogelijk om alles in één keer energieneutraal en klimaatbestendig maken. We maken alle Groningse huizen in onze dorpen en wijken aardgasloos, niet alleen de nieuwe maar ook de bestaande” (Gemeente Groningen, 2018, p.

8). Er wordt een win-win situatie gecreëerd, waarbij twee beleidsdoelen gezamenlijk worden opgepakt. Naast de koppeling tussen de energietransitie en klimaatadaptatie is er ook sociale koppeling met wijkvernieuwingen. In dit geval kan er dus gesproken worden van sterke consistency, waar een concrete beleidsdoelstelling wordt gezien als kans voor het realiseren van klimaatadaptatiemaatregelen.

Voor de gemeenten Sittard-Geleen en Zwolle is de mate van consistency het hoogst. Wateroverlast, droogte en hitte zijn in Sittard-Geleen de aandachtsgebieden wat betreft klimaatadaptatie. Bij stedelijke ontwikkelingen en herinrichtingen wordt ingezet op versterking van de groen- en waterstructuur als voorwaarde voor de stedelijke kwaliteit. De gemeente geeft aan: “Het draagt bij aan een gezond leefklimaat in het stedelijk gebied en

vangt de gevolgen op van klimaatverandering” (Gemeente Sittard-Geleen, 2016b, p. 13).

Klimaatadaptatie wordt hiermee integraal onderdeel van ruimtelijke ontwikkelingen. Sittard- Geleen probeert daarnaast van negatieve ontwikkelingen in de regio, zoals toenemende demografische krimp, een positieve ontwikkeling te maken. In krimpgebieden ziet men kansen voor het vergroenen van wijken. De groen- en waterstructuur krijgt door de krimpsituatie meer ruimte. Ook streeft de gemeente Sittard-Geleen naar een duurzaam integraal waterbeheer in afstemming met het Nationale Deltaprogramma. Hierbij staat ook de afstemming met herstructurering en verschillende werkzaamheden in de openbare ruimte centraal (Gemeente Sittard-Geleen, 2016b). Er is sprake van een koppeling van klimaatadaptatie met duurzame stedelijke ontwikkeling.

De gemeente Zwolle hecht de grootste waarde aan het creëren van meervoudige waarde. In de omgevingsvisie staat vermeld: “Ingrepen in het beheer van de openbare ruimte

De gemeente stelt verder: “Met deze norm ontstaat er ruimte om klimaatverandering op te

vangen terwijl we tegelijkertijd werken aan ruimtelijke kwaliteit, aantrekkelijk stadsklimaat (gezondheid), vastgoedwaarde enz. Klimaatbestendig en waterrobuust inrichten van de openbare ruimte dient als vanzelfsprekendheid” (Gemeente Zwolle, 2017, p. 65). Zwolle

geeft als enige gemeente expliciet aan dat nieuwe/geactualiseerde beleidsnota’s voortdurend afgestemd dienen te worden met de omgevingsvisie zodat er een optimale mate van consistency mogelijk is. Overigens is afstemming met overkoepelende overheidslagen ook noodzakelijk.

Figuur 5. Mate van ‘consistency’ in zes Nederlandse gemeenten.