Voor zorgaanbieders is het bedrijfsmatig gezien over het algemeen voordelig om wonen en zorg als één pakket aan te bieden (CVZ, 2012). Dit biedt zorgaanbieders namelijk meer zekerheid over hun toekomstige inkomsten. Daarnaast biedt het zorgaanbieders met een erkenning voor zorg op basis van verblijf mogelijk een concurrentievoordeel ten opzichte van zorgaanbieders zonder deze erkenning. Dit voordeel blijft behouden bij enkel een scheiding van wonen en zorg. Bij het schrappen van ZZP’s vervalt dit voordeel. Dit zou betekenen dat ook zorgaanbieders zonder de erkenning ‘verblijf op basis van AWBZ’ en 24- uurs zorg een aanbesteding bij gemeenten kunnen doen voor het leveren zorg aan deze groep cliënten. Voor RIBW zou dit betekenen dat er meer spelers op de markt komen die zorg kunnen leveren aan het huidige clientèle. Figuur 7 geeft een beeld van de verhouding cliënten met ZZP bij RIBW. Hier is te zien dat het clientèle van RIBW bestaat uit ongeveer 70% cliënten met ZZP1, 2 of 3.
Figuur 7: Overzicht clientèle RIBW naar ZZP.
Het vervallen van de beschermde woonomgeving en de 24-uurs zorg voor een deel van de cliënten baart de zorgaanbieders zorgen (RIBW 1, 2, 3, 4; RIBW-alliantie, 14; RIBW-alliantie, GGZ Nederland & Federatie Opvang, 2012). In het belang van het welzijn van de cliënt worden deze zorgcomponenten van groot belang geacht. Voor zorgaanbieders wordt het lastiger dezelfde kwaliteit zorg te leveren na de scheiding van wonen en zorg door het ontbreken van deze twee zorgcomponenten. Met name voor cliënten met ZZP3 wordt dit als problematisch ervaren (RIBW 1, 2, 3, 4; RIBW-alliantie, GGZ Nederland & Federatie Opvang, 2012). Door de scheiding komen cliënten mogelijk meer verspreid te zitten, waardoor zorg
ZZP1 3% ZZP2 31% ZZP3 40% ZZP4 10% ZZP5 15% ZZP6 1%
Zorgzwaartepakket
of hulp minder snel ter plekke kan zijn. Niet alleen kan dit tot gevolg hebben dat de cliënt niet de zorg ontvangt die hij of zij behoeft, ook kan de zorgaanbieder de veiligheid niet meer garanderen doordat er niet ten alle tijden personeel in de buurt aanwezig is. Dit kunnen ook ongewenste consequenties zijn voor wijkbewoners, woningcorporaties en gemeenten. Tevens krijgen gemeenten een veel groter beroep op sociale huisvesting (RIBW-alliantie, GGZ Nederland & Federatie Opvang, 2012). Bovendien zorgt de spreiding van cliënten ervoor dat de organisatorische kosten voor zorgaanbieders stijgen (RIBW, 8). De logistieke kosten zullen bijvoorbeeld stijgen doordat hulpverleners langere afstanden tussen de cliënten af moeten leggen.
Een andere ongewenste consequentie voor zorgaanbieders is het opvangen van cliënten. Voor het welzijn van een cliënt is het van belang dat zorgaanbieders een terugvalmogelijkheid bieden voor cliënten bij wie zelfstandig voorzien in huisvesting niet blijkt te werken. Dit is ongunstig voor zorgaanbieders, aangezien de overheadkosten stijgen bij opvang van cliënten met een eigen woning. Er is hier sprake van een tegengestelde prikkel voor zorgaanbieders. Aan de ene kant hebben zij het beste voor met de cliënt en willen zij de cliënt op kunnen vangen wanneer nodig. Aan de andere kant is het opvangen van cliënten relatief duur, terwijl zij onder financiële druk staan van het zorgkantoor. Door het intermitterende karakter van veel psychiatrische ziektebeelden speelt dit probleem een grotere rol dan in andere zorgtakken (GGZ Nederland, 2012). Dit wel zeggen dat de vraag naar zorg relatief veel fluctueert, waardoor zelfstandige huisvesting op het ene moment wel gewenst kan zijn en op het andere moment niet.
De keuzevrijheid van cliënten om te wonen op een plek naar keuze heeft mogelijk ook gevolgen voor wijkbewoners. Zo bestaat de mogelijkheid dat wijkbewoners in wijken waar tot op heden weinig of geen cliënten wonen, maar na de scheiding wel, overlast van deze groep mensen gaan ervaren. Door de grote spreiding van cliënten wordt het voor zorgaanbieders steeds lastiger wijkbewoners preventief of repressief te betrekken in hun beleid (RIBW, 2, 4, 6, 7, 8). Bij sommige doelgroepen worden wijkbewoners momenteel jaarlijks betrokken in overlegvormen. RIBW stelt dat deze overlegvormen als zeer positief worden ervaren door wijkbewoners (RIBW, 4). Op deze manier worden bijvoorbeeld vooroordelen weggenomen (preventief) en is er voor wijkbewoners een duidelijk aanspreekpunt bij overlast (repressief). Met de spreiding van cliënten zou ook het tegenovergestelde kunnen gebeuren, namelijk dat ze zich veel meer gaan concentreren in bepaalde gebieden dan nu het geval is (Tiwos, 13). Dit is mogelijk ook een ongewenste ontwikkeling voor zowel de cliënten zelf, als wijkbewoners, woningcorporaties en zorgaanbieders. Doordat het lagere segment sociale huurwoningen vaak geconcentreerd in bepaalde gebieden zit en woningcorporaties amper tot geen invloed mogen uitoefenen op de spreiding van hun klantenbestand zou deze concentratie plaats kunnen vinden. Hierdoor zou de overlast in bepaalde wijken groter kunnen worden.
Een andere kwestie waar woningcorporatie en zorgaanbieders mee te maken krijgen is de mogelijkheid of onmogelijkheid om het huis van de cliënt te betreden in het geval de woning op naam van de cliënt staat. Deze kwestie kwam in verschillende interviews naar
voren (RIBW, 6, 7, 8). Cliënten met een verblijfsindicatie wonen niet voor niets intramuraal. Voor hen is het van groot belang om begeleiding te krijgen in een beschermde woonomgeving. Om deze begeleiding goed tot uitvoering te kunnen brengen is het tevens van groot belang voor de hulpverlener om verwacht of onverwacht woningen van deze cliënten te betreden. Denk hierbij aan een kamercontrole op drugs of het controleren op hygiëne. Deze noodzaak ligt verankerd in de problematiek waar sommige cliënten in de GGZ mee te maken hebben (GGZ Nederland, 2012). Op het moment dat een cliënt een woning op zijn of haar eigen naam heeft staan, vervalt mogelijk het recht van de hulpverlener om de woning te kunnen betreden. Op deze manier kan de cliënt niet op de juiste manier begeleid worden. Voor woningcorporaties betekent dit meer kans op overlast of andere problemen met verhuurders.
Tot slot kan het huidig vastgoed een ongewenste consequentie zijn voor zorgaanbieders. In de huidige situatie kunnen zorgaanbieders woningen huren of woningen kopen. Wanneer cliënten voor eigen huisvesting zorgen, wordt plots het vastgoed van een zorgaanbieder overbodig. Dit kan financieel erg nadelig zijn voor een zorgaanbieder. Het risico van woningen in eigen beheer en langdurende contracten wordt bovendien vergroot doordat de contracteerplicht van intramurale zorg per 1 januari 2012 is komen te vervallen. Dit houdt in dat zorgaanbieders er niet zeker van zijn dat hun intramurale zorg bekostigd wordt (CVZ, 2012). De gevolgen hiervan worden extra belangrijk doordat zorgaanbieders vaak vooraf investeringen in voorzieningen voor intramurale zorg moeten doen, terwijl de bekostiging nog onzeker is. Het is de vraag of innovatie in woningen van zorgaanbieders hierdoor wordt gestimuleerd of niet. Bij RIBW ligt de nadruk op de verhouding tussen huren en kopen op eerstgenoemde, zodat dit probleem relatief klein is.