Condities voor sturing in netwerk

In het theoretisch kader zijn verschillende typen netwerken besproken. Bij de bespreking van deze netwerken werd ingegaan op condities die aanleiding geven tot een bepaalde mate van sturing. Om te kunnen bepalen in hoeverre bepaalde oorzaken een rol spelen in de effectiviteit van een netwerk, wordt eerst gekeken in hoeverre sturing noodzakelijk is voor de IVH-netwerken. Een bepaalde mate van sturing is nodig zodra (1) een relatief hoog aantal actoren in een netwerk aanwezig is, (2) deze actoren niet altijd eenzelfde doel nastreven, (3) partijen slechts beperkt afhankelijk zijn van elkaar en (4) er geen sprake is van een algeheel vertrouwen in elkaar. Enkele van deze punten zijn ook terug te zien in zowel het Groningse als Nijmeegse IVH-netwerk.

Om te beginnen is het aantal verschillende organisaties in het netwerk relatief hoog. De voorgaande paragraaf met beschrijvingen van de IVH-netwerken illustreert het relatief hoog aantal actoren. In het Nijmeegse MDO zitten 4 à 5 specialisten vanuit verschillende organisatie. Bovenop dit aantal komen de coördinator vanuit MEE Gelderse Poort, de trajectbegeleiders vanuit Sterker, de ouders en het kind en sinds kort de gemeente Nijmegen en de stuurgroep (Respondenten 1, 3, 4 , 5 & 14). In Groningen ligt het aantal betrokken partijen hoger dan in Nijmegen. Zo varieert het aantal specialisten in een MDO van 2 in het kleine kernteam tot 8 à 10 in het grote kernteam. Deze specialisten zijn vrijwel allemaal uit verschillende organisaties afkomstig. Bovenop dit aantal komen ook nog de coördinator en trajectbegeleiders vanuit MEE Groningen, de verwijzers, het RIGG, leden van de stuurgroep en de klankbordgroep en de ouders en kinderen (Respondenten 7, 8, 9 en 11). Als het aantal betrokken actoren vergeleken wordt met de grens van 6 à 8 organisaties voor een netwerk zonder sturing, is een bepaalde mate van sturing noodzakelijk om tot gezamenlijke acties te komen.

Het tweede punt over een gemeenschappelijke doelstelling geeft ook aanleiding tot een mate van sturing in zowel het Nijmeegse als Groningse IVH-netwerk. Over het algemeen omschrijven de professionals soortgelijk doelen. Deze doelen richten zich direct of indirect op de behoeften van het kind en diens ouders. Zo omschrijft een Nijmeegse professional het doel in het MDO als volgt: “ouders sowieso goed te horen in hun vraag en hun zorgen om het kind en ouders ook een helder advies te geven met een heldere onderbouwing waarom je dat advies geeft” (Respondent 10). Andere professionals geven aan dat in het overleg de behoeften en het welzijn van het kind duidelijk voorop

staan (Respondent 5 en 13). Groningse professionals omschrijven soortgelijke doelen: “hoe kunnen we dit kind het beste weer vooruithelpen?” (Respondent 7), “goed advies dat antwoord geeft op de vraag die ouders hebben” (Respondent 8) en “het doel van de vergadering is om samen met de ouders te zoeken naar het meest passende advies dat past bij hun kind en bij hun systeem” (Respondent 9). Zowel in Nijmegen als in Groningen ervaren de professionals over het algemeen overeenstemming in de doelstelling tijdens de MDO’s; “alle neuzen staan wel dezelfde kant op” (Respondent 4).

In de praktijk kan echter ook een tweede doelstelling op de achtergrond meespelen. Sinds de decentralisatie is namelijk financiering een andere rol gaan spelen bij afzonderlijk organisaties. Dit heeft tot gevolg dat sommige specialisten vanuit hun organisatie druk ervaren op hun deelname aan het MDO. Zo kan de organisatie in het begin de insteek hebben om de besproken kinderen door te laten stromen naar hun organisatie. Indien het financieel minder aantrekkelijk wordt, zou een organisatie zich kunnen terugtrekken waardoor een MDO-lid niet meer kan deelnemen aan het MDO. In de praktijk blijkt deze tweede doelstelling weinig van invloed te zijn. Professionals op uitvoerend niveau weten zich goed op de inhoud te richten en het los te zien van de eventuele tweede financiële doelstelling vanuit de organisatie. Desondanks kan het wel opspelen in een MDO en zou een vorm van sturing gewenst zijn om dit te voorkomen als het zich zou voordoen. Dit geldt voor zowel het Groningse als Nijmeegse IVH-netwerk (Respondenten 1, 2 , 9 & 11).

Ten derde geeft de tweede financiële doelstelling ook een indicatie voor de mate van onderlinge afhankelijkheid. Indien organisaties de deelname aan de IVH-werkwijze zelf moeten bekostigen, is het de vraag in hoeverre ze hier ook iets voor terug krijgen. Op het niveau van de professionals is te merken dat specialisten intrinsiek gemotiveerd zijn om betrokken te zijn bij de werkwijze. Zowel respondenten uit het Nijmeegse als het Groningse netwerk (Respondenten 2, 4, 5, 10 & 12) geven aan juist het multidisciplinaire karakter van IVH belangrijk te vinden om tot een passend advies te komen voor ouders en kinderen. Daarnaast leren professionals tijdens bijvoorbeeld een MDO over andere organisaties, de sociale kaart en actuele ontwikkelingen in het sociaal domein. Op het niveau van de organisatie is het verschillend hoe gekeken wordt naar IVH. Een deel van de organisaties vindt het van belang deel te nemen aan de werkwijze. Andere organisaties bekijken het vanuit een financieel perspectief. Dit heeft ertoe geleid dat sinds de decentralisatie één partij is gestopt met deelnemen aan het MDO in het Nijmeegse netwerk (Respondenten 1, 2, 9 & 11).

Als de visie vanuit de organisatie zich hoofdzakelijk richt op de financiële kostenpost en minder op de positieve aspecten van de IVH-werkwijze, blijkt uit de hiervoor besproken resultaten dat een partij zich kan terugtrekken uit de samenwerking. Dit duidt op een eenzijdige afhankelijkheid op organisatieniveau. Het IVH-netwerk is sterk afhankelijk van de verschillende specialisten die aanwezig

zijn. De organisaties zijn niet zozeer afhankelijk van de IVH-werkwijze zodra ze beperkte of geen vergoeding krijgen voor de tijd die in de werkwijze wordt gestoken. Sturing op betrokkenheid van actoren is daarom van belang om partijen op de lange termijn betrokken te houden. Dit geldt voor het Groningse IVH-netwerk en het Nijmeegse IVH-netwerk.

Tot slot blijft het vierde punt van onderling vertrouwen over. In de interviews en documenten zijn weinig indicaties te vinden voor een beperkt vertrouwen in medeprofessionals. Wel worden zowel in het Nijmeegse netwerk als het Groningse netwerk soms vragen gesteld bij welke afwegingen worden gemaakt in of buiten de IVH-netwerken. Zo vragen professionals zich bijvoorbeeld af wanneer een kind wel of niet wordt aangemeld (Respondent 1 & 9). Dit hoeft echter niet te duiden op een vorm van wantrouwen. De resultaten zijn per conditie voor sturing in Tabel 4 samengevat. De punten gelden in vergelijkbare mate voor het Nijmeegse en Groningse IVH-netwerk.

Tabel 4 Mate waarin condities voor het type netwerk leidend organisatiesturing voorkomt in zowel het Nijmeegse als Groningse IVH-netwerk.