De onderzoeksvraag die centraal stond in deze masterscriptie was: Welke mogelijkheden biedt het militair strafrecht bij de vervolging van militairen die afreizen naar Syrië om zich bij ISIS te voegen?
Op basis van hetgeen in de afgelopen hoofdstukken is behandeld, kunnen een aantal conclusies worden getrokken.
Hoewel slechts weinig bekend is over de situatie van de militair die naar Syrië is afgereisd, kunnen we in abstracto een aantal delicten van mogelijke toepassing verklaren.
Wat de militaire delicten betreft concludeer ik dat zowel art. 77 MSr art. 102 MSr beide van toepassing kunnen zijn. Ik acht het zeer aannemelijk dat deze delicten, naar mijn verwachting cumulatief, ten laste zullen worden gelegd. Dit zal uiteraard ook afhankelijk zijn welke gedragingen precies bewezen kunnen worden verklaard in de toekomst. De commune tegenhangers van beide delicten, te weten: art. 4 WOS en art. 102 Sr, zullen minder van belang zijn, maar kunnen wellicht in subsidiaire vorm ten laste worden gelegd, en zodoende als vangnet fungeren mocht een rechter het commune recht willen laten prevaleren. Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat niet met zekerheid kan worden gezegd of art. 4 WOS tot een veroordeling zou kunnen leiden. Wel kan worden vastgesteld dat aan de bestanddelen van art. 102 Sr kan worden voldaan. Echter, ik acht het vooralsnog niet aannemelijk dat voorrang zal worden gegeven aan het commune recht, daar nog niet eerder een commuun ‘tijd van oorlog’-delict aan een Syriëganger ten laste is gelegd, en voorts omdat er duidelijk veel belang wordt gehecht aan het feit dat deze Syriëganger een actief dienende Nederlandse militair is (of was).
Indien straks zal blijken dat het OM, althans de rechter, in de vervolging en berechting van de Nederlandse militair niet voor de militaire delicten zullen gaan maar slechts voor
terroristische misdrijven, kan naar mijn mening worden geconcludeerd dat de tijd van oorlog artikelen in zowel het militair strafrecht als in het commune strafrecht in geval van een gewapend conflict als het onderhavige, als dode letter kunnen worden beschouwd. Indien echter zal worden vervolgd en wellicht ook veroordeeld voor een militair delict of voor
50
militaire delicten, moet naar mijn mening de vraag worden gesteld waarom art. 102 Sr nooit toepassing vindt. Dit met name omdat een veroordeling op basis van dit artikel mij zelfs gemakkelijker lijkt, in het licht van de bestanddelen van art. 102 Sr, en voorts met de ervaring dat de veroordeling van Syriëgangers voor concrete misdrijven, gepleegd in Syrië, niet
gemakkelijk blijkt.
Het feit blijft derhalve dat vele vragen onbeantwoord zijn gebleven, dat veel op abstracte wijze dan wel door mijn eigen mening is of moest worden ingevuld, en tot slot dat deze scriptie zelfs tot nog meer vragen heeft geleid. Ik ben erg benieuwd hoe de situatie omtrent de afgereisde militair zich verder zal gaan ontwikkelen, of hij vervolgd zal worden, en uiteraard vooral: wat hem ten laste zal worden gelegd, en waar hij uiteindelijk, mocht het zover komen, voor wordt veroordeeld en welke straf hem zal worden opgelegd. Mijns inziens heeft deze hiervoor onbekende situatie tot een hoop roering geleid, en kan door deze kritische reflectie de conclusie worden getrokken dat het MSr door art. 77 en art. 102 MSr goede mogelijkheden biedt in de vervolging van de Nederlandse militair die in september 2015 afreisde naar Syrië, en dat dit kan leiden tot een kader waaronder, mocht de situatie zich ooit opnieuw voordoen, elke volgende militair die zich aansluit bij ISIS, kan worden vervolgd.
51
Literatuurlijst
Boeken
Coolen e.a. 2013
G.L. Coolen, G.F. Walgemoed & J.J.M. van Hoek, Militair strafrecht, Deventer: Kluwer 2013.
Corstens e.a. 2011
G.J.M. Corstens & M.J. Borgers, Het Nederlands strafprocesrecht, Deventer: Kluwer 2011.
De Hullu 2009
J. De Hullu, Materieel Strafrecht, Deventer: Kluwer 2009.
Franken e.a. 1948
D.B.A. Franken & R.J. Brunner, Het wetboek van militair strafrecht, ’s-Gravenhage: Mouton & Co. 1948.
Kelk 2010
C. Kelk, Studieboek materieel strafrecht, Deventer: Kluwer 2010.
Knigge 2001
G. Knigge, Leerstukken van strafprocesrecht, Maastricht: Gouda Quint 2001
Lijnzaad e.a. 2007
E. Lijnzaad & M.C. Zwaneburg, Handboek internationaal recht, Den Haag: Asser Press 2007.
Noyon e.a. 1982
T.J. Noyon, G.E. Langemeijer & J. Remmelink, Het Wetboek van Strafrecht, Deventer: Kluwer 1982.
52
Pols 1876
S. Pols, Het Crimineel Wetboek voor het krijgsvolk te lande, ’s-Gravenhage: Martinus Nijhoff 1876.
Smidt 1891
H.J. Smidt, Geschiedenis van het Wetboek van Strafrecht: volledige verzameling van regeeringsontwerpen, gewisselde stukken, gevoerde beraadslagingen, enz. Tweede Deel, Haarlem: Tjeenk Willink 1891.
Van den Bosch 2012
Th. W. van den Bosch c.s., Militair straf- en tuchtrecht, Deventer: Kluwer 2012.
Van der Hoeven 1889
H. van der Hoeven, Herziening van het militair strafrecht, Leiden: E.J. Brill 1889.
Van der Hoeven 1903
H. van der Hoeven, Militair Straf- en Tuchtrecht; deel II: Geschiedenis van het Wetboek van Militair Strafrecht (Tweede Boek), ’s-Gravenhage/Leiden 1903.
Van der Woude 2006
M.A.H. van der Woude, Tekst & Commentaar Strafrecht 2006, Deventer: Kluwer 2014.
Van Dijk 1952
J.J.C. van Dijk, Wetboek van militair strafrecht en wet op de krijgstucht, Alphen aan den Rijn: N. Samsom N.V. 1952.
Van Eck 1945
D. van Eck, Het misdrijf van hulp aan den vijand, Utrecht-Nijmegen:
Van Sliedregt e.a. 2007
E. van Sliedregt & M.A. van der Vlugt, Militair Straf- en tuchtrecht, Commentaar op de Wet Oorlogsstrafrecht, Deventer: Kluwer 2007.
53
J.W.P. Verheugt, Inleiding in het Nederlandse recht, Den Haag: Boom Uitgevers 2001.
Werner 2014
W.G. Werner, Handboek Internationaal Recht, Den Haag: Asser 2014.
Krantenartikelen
Groen 2013
J. Groen, ‘Syriëgangers na terugkeer voorlopig niet vervolgd’, Volkskrant 19 oktober 2013.
Kas 2015
A. Kas, ‘Nu zegt Rutte het opeens wel: Nederland is in oorlog met IS’, NRC 16 november 2015.
Redactie Algemeen Dagblad 2014
Redactie, ‘OM: deelname aan strijd tegen IS strafbaar’, AD 16 oktober 2014
Redactie Volkskrant 2015
Redactie, ‘Defensie: Nederlandse militair mogelijk naar IS’, Volkskrant 3 september 2015.
Zandstra e.a. 2015
P. Zandstra & P. van den Dool, ‘Nederlandse militair heeft zich waarschijnlijk aangesloten bij IS’, NRC 3 september 2015.
Tijdschrift- en overige artikelen
AIVD 2016
AIVD, ‘Leven bij ISIS, de mythe ontrafeld’, 2016.
Bartels 2008
R. Bartels, Gewapend conflict is geen eenduidig begrip, Internationaal Humanitair Recht in de Kijker 2008.
54
Bruin 2007
R. Bruin, ‘Evaluatie toepassing militair strafprocesrecht bij uitzendingen’, MRT 2007, afl. 3.
Commissie-Borghouts 2006
Commissie-Borghouts, ‘Evaluatie toepassing militair strafprocesrecht bij uitzendingen’, 2006.
Coolen 2000
G.L. Coolen, ‘Tijd van oorlog, een verouderd begrip’, MRT 2000, afl. 7.
Coolen 2005
G.L. Coolen, ‘Geoorloofd naar de regels van het oorlogsrecht’, MRT 2005, afl. 9.
Coolen 2007
G.L. Coolen, ‘Nogmaals (en nu voor de laatste keer) artikel 38 WvMS’, MRT 2007, afl. 8.
Fink 2016
M.D. Fink, ‘In vreemde krijgsdienst’, MRT 2016, afl. 1.
Human Rights Council 2012
Human Rights Council, ‘Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic’, U.N. Doc A/HRC/21/50, 2012.
ICRC 2008
ICRC, ‘How is the Term "Armed Conflict" Defined in International Humanitarian Law?’, maart 2008.
ICRC 2012
ICRC, ‘Syria: ICRC and Syrian Arab Red Crescent maintain aid effort amid increased fighting’, 2012.
Kilcullen 2015
55
KRtV Noord 19 november 1947, MRT 1948, p. 263.
Ministerie van Defensie, ‘Nederlandse Defensie Doctrine’ 2013
Schmid, ICCT 2015.
A,P. Schmid, ‘Foreign (Terrorist) Fighter Estimates: Conceptual and Data Issues’, ICCT 2015.
Beleid
College van Procureurs-Generaal 2013
College van Procureurs-Generaal, ‘Aanwijzing opsporing en behandeling van militaire zaken (2012A001)’, 2013 Parlementaire stukken Stb. 1952, 408. Stb. 2010, 745. Kamerstuk 2014/15, 27 925, 506. Kamerstuk 2015/16, 27 925, 539. Kamerstuk 2016/17, 27 925, 570. Kamerstukken II 1950/51, 2258, 3. Kamerstukken II 2001/02, 28 337, 3. Kamerstukken II 2005/06, 30 164, 3. Kamerstukken II 2007/08, 31 487, 3. Aanhangsel Handelingen II 2014/15, DVB/CV-178/2014. Aanhangsel Handelingen II 2016/17, DVB/CV-019/16. Aanhangsel Handelingen II 2015/16, DVB/CV/097/15.
56
Jurisprudentie
HR 23 december 1980, MRT 1981, p. 300.
HR 11 november 1997, ECLI:NL:HR:1997:ZD0857, MRT 1998, p. 198 (Knesevic). HR 16 oktober 1990, ECLI:NL:HR:1990:AD1248.
PHR 3 juli 2012, r.o. 3.3.4-4.8, ECLI:NL:PHR:2012:BW5161 (Hofstad).
Hof Den Haag 27 januari 2015, ECLI:NL:GHDHA:2015:83.
Rb. Noord-Holland 26 mei 2016, ECLI:NL:RBNHO:2016:4313. Rb. Den Haag 10 december 2015, ECLI:NL:RBDHA:2015:14365. Rb. Rotterdam 5 juni 2003, ECLI:NL:RBROT:2003:AF9546. Rb. Den Haag 1 december 2014, ECLI:NL:RBDHA:2014:14652
EHRM 22 januari 2013, 42931/10 (Camilleri/Malta).
ICTY 2 Oktober 1995, IT-94-1-A (Prosecutor/Tadić).
BRvC 27 juni 1949, NJ 1949/548 BRvC 19 juni 1946, NOR 594; BRvC 27 januari 1947, NOR 736; BRvC 29 oktober 1947, NJ 1948/12 BRvC 24 juni 1946, NOR 632. BRvC 25 februari 1946, NOR 300. BRvC 10 november 1947, NOR 1209 Wetgeving
Artikel 1 van het Wetboek van Militair Strafrecht Artikel 2 van het Wetboek van Militair Strafrecht Artikel 38 van het Wetboek van Militair Strafrecht Artikel 60 van het Wetboek van Militair Strafrecht Artikel 71 van het Wetboek van Militair Strafrecht Artikel 77 van het Wetboek van Militair Strafrecht
57
Artikel 100 van het Wetboek van Militair Strafrecht Artikel 102 van het Wetboek van Militair Strafrecht
Artikel 55 van het Wetboek van Strafrecht Artikel 57 van het Wetboek van Strafrecht Artikel 73 van het Wetboek van Strafrecht Artikel 87 van het Wetboek van Strafrecht Artikel 101 van het Wetboek van Strafrecht Artikel 102 van het Wetboek van Strafrecht Artikel 107a van het Wetboek van Strafrecht
Artikel 167 van het Wetboek van Strafvordering
Artikel 4 Wet Oorlogsstrafrecht
Artikel 3 van de Montevideo Conventie
Artikel 2 van het Verdrag van Genève IV betreffende de bescherming van burgers in oorlogstijd
Elektronische bronnen
Landelijk Parket, ‘OM seponeert strafzaak tegen verdachte van moord IS-strijders’, 21 juni 2016, https://www.om.nl/actueel/nieuwsberichten/@94906/seponeert-strafzaak/
Openbaar Ministerie, ‘Deelname aan gewapend conflict in Irak en Syrië in beginsel strafbaar’, https://www.om.nl/vaste-onderdelen/zoeken/@87072/deelname-gewapend-0/
Openbaar Ministerie, ‘Jihadisme/Syriëgangers’, https://www.om.nl/onderwerpen/jihad- syriegangers/
Openbaar Ministerie, ‘Wat zijn Internationale Misdrijven?’,
58
Het Rode Kruis, ‘Internationaal Humanitair Recht’,
http://www.rodekruisharlingen.nl/Pagina/NRK_internationaal_humanitair_recht_1.htm
Y. Shany, A. Cohen & T. Mimran, ‘ISIS: Is the Islamic State Really a State?’, http://en.idi.org.il/analysis/articles/isis-is-the-islamic-state-really-a-state/