8.1 Literatuuronderzoek
De eerste en meest voorkomende bevinding uit het literatuuronderzoek is dat architecten en andere professionals anders naar hun omgeving kijken dan leken en die ook anders interpreteren. Ondanks dit verschil zijn beide groepen intern consistent in hun esthetische voorkeuren. Ook de brede groep die onder leken geschaard kan worden. Leken zijn in deze zin alle mensen die niet beroepsmatig met
architectuur of stedenbouw betrokken zijn. De groep professionals kan breed geïnterpreteerd worden en omvat alle mensen die zich beroepsmatig met ruimtelijke ontwikkeling bezighouden.
De esthetische voorkeuren voor leken zijn: groen, herkenbaarheid, warme en zachte bouwmaterialen zoals hout en baksteen, weinig verstoring door afval of auto’s, gemiddelde complexiteit van vorm in de gevels, ordelijkheid en coherentie van het gehele straatbeeld en de beleefde sociale veiligheid. Voor professionals zijn deze waarden ook van belang, maar in mindere mate. Zij zien graag betekenis, vernieuwendheid, verrassende elementen en referenties naar bekende architecten terug in een omgeving. Daarnaast waarderen professionals meer strakke lijnen dan leken, die liever meer versieringen en ornamenten zien in gevels.
Een straatbeeld zal door de meerderheid van de lokale bevolking als likable worden ervaren als het voldoet aan alle kenmerken die voor leken genoemd worden. Deze kenmerken zijn afhankelijk van de plaats en de cultuur, maar binnen de grenzen daarvan algemeen geldig. En wat mensen, leken althans, meer of minder waarderen in een straatbeeld, esthetisch gezien, varieert per individu, maar binnen een bepaalde bandbreedte. Smaken verschillen, populair uitgedrukt, maar een beetje.
Het zijn moeilijk meetbare grootheden, maar in een straatbeeld kan geanalyseerd worden in hoeverre deze kenmerken allemaal aanwezig zijn. Hoe meer van de voorkeuren van leken daarin terugkomen, hoe beter de likability van het straatbeeld is. Daarbij moet het gehele straatbeeld ook in de context van zijn omgeving passen. In het ideale straatbeeld in een binnenstad is minder ruimte voor groen en staan de huizen dichter op elkaar dan in het ideaal voor een buitenwijk.
De kwaliteit van de woonomgeving is van belang omdat mensen zich in een omgeving die ze beter waarderen prettiger voelen. Dit maakt ze minder gevoelig voor stress en onder meer daardoor wordt ook hun fysieke welbevinden vergroot.
72
8.2 Interviews
In de interviews met Nederlandse professionals komt een aantal punten consequent naar voren. Dit zijn zaken die zij allemaal in hun werk tegenkomen en begrippen die zij allen gebruiken om hun visie op ruimtelijke kwaliteit en esthetiek over te brengen. Zij gebruiken hier niet allemaal dezelfde woorden voor, maar de inhoud is consistent.
De geïnterviewde professionals geven allen aan dat het moeilijk of weinig zinvol is om te proberen vast te stellen hoe mooi of lelijk een bepaald straatbeeld is. Ze zeggen allen dat dit niet, of zeer moeilijk, objectief vast te stellen is. Dat is opmerkelijk omdat deze vraag een belangrijk deel uitmaakt van hun werk. Het lijk echter meer een idée-fixe te zijn dan echt te kloppen. Want alle respondenten gaven desgevraagd uitgebreide beschrijvingen van wat zij verstaan onder esthetische kwaliteit in straatbeelden en zij geven ook allen aan dit in hun werk belangrijk te vinden. Mogelijk weten Nederlandse
professionals meer van de voorkeuren van leken dan zij zelf denken. In ieder geval voor de kleine groep die voor case studies in deze scriptie is geïnterviewd lijkt dit op te gaan, omdat zij ondanks hun twijfels over de concretisering van likability allen hebben bijgedragen aan de totstandkoming van straatbeelden met een goede likability.
Bij het verklaren van hun esthetische voorkeuren gebruikte geen van de respondenten het woord likability. Het wordt door geen van de respondenten herkend als een begrip waarmee ruimtelijke kwaliteit wordt uitgedrukt. Dat is overigens niet vreemd, het is een Engelse term uit de
omgevingspsychologie, niet uit de bouwkunde of planologie. Termen die professionals gebruiken om zich over esthetiek uit te drukken zijn vooral ‘karakter’, ‘beleving’ en ‘kwaliteit’.
De respondenten noemen allen ongeveer dezelfde kenmerken van een straatbeeld met een goede likability. Ze hebben het over samenhang, kwaliteit van afwerking en gebruikte materialen, groen en natuur, overzichtelijkheid en de mogelijkheid om buren te ontmoeten.
In de interviews noemen de professionals verschillende factoren die tot straatbeelden met een goede likability hebben geleid in de cases uit deze scriptie en andere projecten waaraan ze gewerkt hebben. Betrokkenheid van de professionals en inpassing in de bestaande omgeving zijn de belangrijkste twee. In de paragraaf Aanbevelingen in dit hoofdstuk worden deze factoren en nog drie andere uitgebreider behandeld.
73
8.3 Vergelijking literatuur en interviews
Het onderscheid tussen leken en professionals is ook in Nederland te zien, echter in meer genuanceerde vorm dan in de literatuur. De geïnterviewden gebruiken hun eigen jargon, en geven ook aan met
vakgenoten anders over esthetiek en ruimtelijke kwaliteit te praten dan met leken. Maar voor de professionals in dit onderzoek geldt dat zij zich bewust waren van het belang van de toekomstige bewoners en hoe die de omgeving zullen beleven.
Dat de geïnterviewden voor deze scriptie meer kennis hebben van likability in de beleving van leken dan op basis van de literatuur van hen verwacht zou worden, kan verklaard worden doordat zij gewerkt hebben aan straatbeelden die geselecteerd zijn op een goede likability. Op basis van het empirische onderzoek in deze scriptie kan niet vastgesteld worden in hoeverre deze groep professionals een doorsnede vertegenwoordigt van de Nederlandse vakwereld.
Het begrip complexiteit komt niet terug in de interviews. Dit kan vanuit het literatuuronderzoek
verklaard worden omdat complexiteit vooral iets is dat leken waarderen in een straatbeeld. Architecten en professionals hebben een voorkeur voor strakke lijnen. Toch staan de Nederlandse professionals uit deze scriptie ook voor dat onderwerp niet geheel op één lijn met het beeld van hun tegenhangers uit het literatuuronderzoek. De geïnterviewden noemen wel het belang van details en afwisseling in het
ontwerp van gevels. Buiten complexiteit zijn de kenmerken die de geïnterviewden noemen als belangrijk voor een goed straatbeeld vergelijkbaar met de met de criteria van likability uit het literatuuronderzoek.
74
``