De doelstelling van dit onderzoek was het presenteren van een ontwerp van een model waarin de kwesties rondom vertrouwen in de eerste fase van de samenwerking een rol spelen. Daarbij is de casus gebruikt van een alliantie tussen een woningcorporatie en een zorginstelling die willen participeren in gedeeld (vastgoed)eigendom. In dit hoofdstuk worden de conclusies van het onderzoek en de beantwoording op de centrale vraag gegeven. De centrale vraagstelling was: “Hoe ziet het raamwerk voor een (prototype) meetinstrument van vertrouwen er uit in de begin fase van een alliantie?” Na een aantal punten van discussie worden aanbevelingen gedaan voor vervolgonderzoek.
4.1 Conclusie
In dit onderzoek is aan de hand van de casus gekeken naar de voorwaarden waar het raamwerk voor het meetinstrument aan moet voldoen. Zo zijn van belang: hetzelfde doel nastreven de beginnende alliantie, de balans tussen de partners en de wederzijdse afhankelijkheid. De alliantie van gedeeld (vastgoed)eigendom tussen een woningcorporatie en een zorginstelling voldoet hieraan. Dit onderzoek kan verder worden gegeneraliseerd als aan de voorwaarden is voldaan. Het raamwerk voor het meetinstrument is dan het uitgangspunt voor het persoonlijke interview. Vertrouwen staat daarin centraal.
Het zelfbeeld en het beeld over de ander zijn de twee ingrediënten die belangrijk zijn om een uitspraak te kunnen doen over de mate van vertrouwen. Het zelfbeeld wordt verkregen door de tolerantie van de eigen organisatie te meten. Het beeld over de ander wordt verkregen door te meten of er vertrouwen is in de ander. Ieder organisatie afzonderlijk wordt hiervoor geïnterviewd. De geïnterviewden zijn de eindverantwoordelijken van de organisatie. In het geval van de casus zijn dat de directeurbestuurders.
De sequentie van de interviews is belangrijk. Bij het interview naar het zelfbeeld wordt in drie ronden gevraagd naar de opinie van de geïnterviewde en vervolgens wordt in het interview over het beeld van de ander (eveneens in drie ronden) gevraagd naar de verwachting. Wordt de volgorde omgedraaid dan zou het kunnen zijn dat het beeld over de ander, het zelfbeeld beïnvloedt.
De inhoud van het eerste interview over het zelfbeeld heeft als onderwerpen de ingrediënten die de mate van tolerantie bepalen. Deze ingrediënten zijn in een strategische alliantie zoals in de casus: autoriteit, politiek, identiteit en taak.
De inhoud van het tweede interview over het beeld van de ander als onderwerpen de ingrediënten die bepalen of de geïnterviewde vertrouwen heeft in de (beoogde) partner. Deze ingrediënten zijn in een strategische alliantie zoals in de casus: welwillendheid, wederzijdse afhankelijkheid, informatie en transparantie. De uitkomst van beide interviews geven een indicatie van de mate van vertrouwen.
De interviewer is onafhankelijk. Dat betekent dat er geen relatie of belang is bij één van de geïnterviewden. In het interview worden open, maar ook verdiepende, vragen gesteld. Deze vragen zijn gericht op de opinie (zelfbeeld) van de geïnterviewde en de verwachting (het beeld over de ander). De interview methodiek die wordt gebruikt is volgens de Delphimethode: interviews in drie ronden. Per ronden wordt de bevestiging gezocht van de eerder gegeven antwoorden of worden er nuances op aangebracht.
4.2 Discussie
Hoewel aan de interviewer de voorwaarde van onafhankelijkheid is verbonden, geeft de interpretatie van de antwoorden gegeven door de geïnterviewde de mogelijkheid tot enige subjectiviteit door de interviewer. Om deze interpretatieverschillen te voorkomen zal in de drie ronden per onderwerp zoveel mogelijk de bevestiging van de antwoorden door geïnterviewde gezocht moet worden.
In dit onderzoek zijn de wegingsfactoren van de verschillende ingrediënten om te komen tot het zelfbeeld en het beeld over de ander als gelijkwaardig genomen. Zo weegt autoriteit in het zelfbeeld even zwaar mee als bijvoorbeeld taak. Nader onderzoek zou moeten uitwijzen of dat ook zo is.
4.3 Aanbevelingen voor vervolgonderzoek
De meest voor de hand liggende aanbeveling voor het vervolgonderzoek is het meetinstrument daadwerkelijk te gaan maken en de werking ervan te toetsen. Bijvoorbeeld door een concrete casus te gebruiken waarin deze twee organisaties centraal staan, de woningcorporatie en de zorginstelling, of twee organisaties die aan de voorwaarden voldoen.
De verdergaande marktwerking in de zorgsector heeft mogelijk ook gevolgen voor de samenwerking of allianties die worden aangegaan, zoals met woningcorporaties. Wat is de invloed van marktwerking op samenwerking. Ook woningcorporaties zijn bezig zich te profileren. Er zijn vier typen te onderscheiden (Gruis, 2007): sociale woningbeheerder, sociale woningbelegger, maatschappelijke innovator en maatschappelijke vastgoedondernemer. Een aanbeveling voor vervolgonderzoek is om te ontdekken welke van de vier voor een zorginstelling het meest geschikt is om allianties mee te vormen in relatie tot de marktwerking in de zorgsector.
Het onderzoek van De Man (2006: 19) geeft aan dat de helft van het aantal aangegane allianties mislukt. Een aanbeveling voor vervolgonderzoek is of door gebruik van het meetinstrument van dit onderzoek het aantal mislukkingen ook is teruggedrongen.
Literatuur
Arino, A., de la Torre, J., Ring, P.S. (2001), Roles played by relational trust in strategic alliances, research paper, no. 432, University of Navarra, Barcelona (Spain)
Baker, M. and Hart, S. (1999), Product Strategy and Management, Prentice Hall
Cools, K. (2006), Controle is goed, vertrouwen nog beter, Koninklijke Van Gorcum / Stichting Management Studies (SMS)
Covey, Stephen, M.R. (2008), De snelheid van vertrouwen, Business contact, Amsterdam
Daft, R.L. (2000), Organization Theory and Design, South-Western-Thomson Learning, 7e druk
Das, T.K. Teng (2001), Trust, control and risk in strategic alliances: An integrated framework, Organization Studies, 22 / 2, pp. 251 - 284
Deutsch, M. (1973), The resolution of conflict: constructive and destructive processes, New Haven: Yale University Press.
Dyer, J.H., Kale, P., Singh, H. (2001), How to make strategic alliances work, Sloan Management Review, Vol. 42, No. 4, summer, pp. 37 – 43.
Eisenhardt, K. (1989), Agency Theory: An Assessment and Review, Academy of Management Review, Vol. 14, No.1, pp.57-74.
Emans, B., Janssen, O (2006), An ABC for writing academic research papers, University of Groningen, Faculty of Management and Organization.
Emans, B. (2004), Interviewing. Theory, techniques and training, Wolters-Noordhoff, Groningen
Fitzsimmons, J.A., Fitzsimmons, M.J. (2006), Service Management, McGraw-Hill, Singapore
Galford, R., Drapeau, A.S. (2003), The enemies of trust, Harvard Business Review (reprint R0302G), pp.1-9
Gambetta, D. (1988), Can we trust trust?, in D. Gambetta (ed.): Trust: making and breaking cooperative relations, Oxford, Basil Blackwell, pp. 213-237
Gruis, V. (2005), Bedrijfsstijlen in theorie en praktijk, Tijdschrift voor de volkshuisvesting, No. 6, 2007.
Hamel, G., Doz, Y.L., Prahalad, C.K. (1989), Collaborate with your competitors – and win, Harvard Business Review, Vol. 67, No.1, January – February, pp.133-139
Hirschhorn en Gilmore (1992), The new Boundaries of the “Boundary less” Company, Harvard Business Review (reprint 92304), pp. 4-16
Jacobs, D. (2005), Strategie, leve de diversiteit, Pearson Education Benelux, Amsterdam
Jonker, J. & Pennink, B.J.W (2004), De kern van Methodologie, Koninklijke Van Gorcum, Assen
Leeuw, A.C.J. de (2002), Bedrijfskundig Management, Koninklijke Van Gorcum, Assen, 2e ongewijzigde herdruk
Leeuw, A.C.J. de (2003), Bedrijfskundige Methodologie. Management van onderzoek, Koninklijke Van Gorcum, Assen
Man, A. de (2006), Alliantiebesturing (samenwerking als precisie-instrument), Koninklijke Van Gorcum, Assen
Merchant, K.A., Stede, A. van der (2003), Management control systems, Pearson Education Limited, Essex (UK)
Nooteboom, B (2002), Vertrouwen (vormen, grondslagen, gebruik en gebreken van vertrouwen), Academic Service
Nooteboom, B (2006), Trust and innovation, essay written for the Duch Ministry of Economic Affairs, as background to the 2006 Innovation Lecture on trust and innovation, October 2006, www.bartnooteboom.nl
Ohmae, K. (1982), The Mind of the Strategist, President Inc., New York
Rousseau, D.M. en Sitkin, S.B., Burt, R.S., Camerer, C. (1998), Not so different after all: A cross- discipline view of trust, Academy of Management Review, Vol. 23, No.3, pp.393-404
Schelling, T., (1980), The strategy of conflict, 2e editie, Cambridge Mass., Harvard University Press
Academy of Management Review, Vol. 28, No.3, pp.397-415
Strikwerda, J. (2005), Shared Service Centers (Van kostenbesparing naar waardecreatie), Koninklijke Van Gorcum / Stichting Management Studies (SMS)
Verschuren, P. en Doorewaard, H. (1998), Het ontwerpen van een onderzoek, Lemma B.V.
Williamson, O.E. (1985), The Economic Institutions of Capitalism, New York, The Free Press
Williamson, O.E. (1993), Calculativeness, trust, and economic organization, Journal of Law & Economics 36, pp. 453 - 486
Wit, B. de, en Meyer, R. (2004), Strategy, Thomson Learning, 3e druk
Overige informatiebronnen
- Jaarverslag 2006 Corporatie Welkom - Jaarverslag 2006 Zuid Oost Zorg
- Strategisch Beleidsplan Welkom (2005 en update 2007) - Notitie Deloitte (2005) Financieel beleid
- Interview Arend Schenkel – voorzitter Raad van Bestuur Tellens: 28 juni 2007 - Interview Harm de Groot – Manager Strategie en Beleid Woonconcept: 12 juli 2007 - Interview met Bert Wardekker – adviseur: 15 mei 2008
- Interview Chris Gerritzen – directeurbestuurder Zuid Oost Zorg: 16 mei 2008 - Interview Alex Bonnema – directeurbestuurder Welkom: 19 mei 2008 - Beleidsstukken diverse Welkom
- Informatie Rijksoverheid op het gebied van scheiden wonen en zorg - Informatie / beleidsstukken van de koepelorganisatie Aedes
- Congres Management en Organisatie op 29 juni 2007: samenwerken
Websites o www.bbsh.nl o www.aedesnet.nl o www.welkombijwelkom.nl o www.zuidoostzorg.nl o www.tellens.nl o www.bartnooteboom.nl o www.hbrreprints.org
Bijlage
Tolerantiegrenzen Hoofdvraag Noodzakelijke spanningen Karakteristieke gevoeligheden
Autoriteit Wie heeft de leiding? Hoe kunnen we leiden, maar toch open staan voor kritiek?
Hoe kunnen we volgen maar toch onze superieuren uitdagen? - Goedgelovig - Openheid - Starheid - Opstandig - Passiviteit
Taak Wie doet wat? Hoe kunnen we afhankelijk
zijn van anderen die we niet kunnen controleren?
Hoe kunnen we ons specialiseren en tegelijk toch begrip tonen voor andermans werk? - Overtuigend - Competent - Trots - Angstig - Onbekwaamheid - Beschaamd
Politiek Wat levert het ons
op?
Hoe kunnen we iemands interesse verdedigen zonder de organisatie te ondermijnen?
Hoe kunnen we ons onderscheiden bij win-win en bij win-verlies situaties?
- Mogelijk maken
- Eerlijk behandeld
- Machteloosheid
- Uitbuiting
Identiteit Wie is als wij en wie niet?
Hoe kunnen we ons trots voelen zonder anderen te devalueren?
Hoe kunnen we loyaal
blijven zonder buitenstaanders te ondermijnen? - Trots - Loyaliteit - Tolerantie - Verontrusting - Minachting