Huidig onderzoek geeft inzicht in hoe wereldburgerschap geïmplementeerd wordt in het tweetalig onderwijs. Uit dit onderzoek is gebleken dat voornamelijk door activiteiten en werkvormen zoals debatteren, leerlingen opgeleid worden tot kritische wereldburgers. Vooral debatteren lijkt een belangrijk onderdeel. Leerlingen van een school die nauwelijks aandacht gaf aan het debatteren als activiteit of werkvorm, waren aanzienlijk negatiever over het
wereldburgerschapsonderwijs. Deze leerlingen vroegen expliciet om meer debatteren, en zelfs om een apart vak waarin er dieper ingegaan kon worden op wereldburgerschap. Nederland geeft veel vrijheid aan scholen op het gebied van het inrichten van het onderwijs, maar dat zorgt er ook voor dat er veel variatie ten aanzien van bijvoorbeeld het aanbieden van wereldburgerschap in het tweetalig onderwijs. Dit blijkt ook uit onderzoek van Yemini en Fulop (2014) waarin wordt geconstateerd dat vrijheid van onderwijs zorgt voor variatie op het gebied van het uitvoeren van wereldburgerschapsonderwijs. Ook zorgt vrijheid van onderwijs ervoor dat wereldburgerschap door elke school anders geïnterpreteerd wordt (Yemini &
Fulop, 2014). Dat kan ertoe leiden dat wereldburgerschap per school te veel verschilt en niet juist onderwezen wordt.
Door een nieuw vak of een programma landelijk verplicht te maken, wordt het voor scholen duidelijker wat de opdracht is en wordt wereldburgerschap meer op de kaart gezet. Uit eerder uitgevoerd onderzoek blijkt dat een speciaal wereldburgerschapsvak of
wereldburgerschapsprogramma zorgt voor meer interesse in internationale zaken, en voor het ontwikkelen van meer empathie en begrip bij leerlingen ten aanzien van globale problemen (Goren & Yemini, 2017; Hull & Stornaiuolo, 2014). Het aanbieden van wereldburgerschap als apart vak, zou leerlingen beter kunnen voorbereiden op de geglobaliseerde wereld. Daarbij is het van belang dat leerlingen ook leren over nepnieuws, sociale media en het vinden van betrouwbare bronnen. Uit dit onderzoek is gebleken dat het daar soms aan ontbreekt. Ook zouden leerlingen de kans moeten krijgen om inhoudelijke input te geven bij het ontwikkelen van een nieuw vak, landelijk programma of nieuwe wetgeving omtrent (wereld)burgerschap. Uit dit onderzoek is namelijk gebleken dat leerlingen goed kunnen reflecteren op het
onderwijs en dat zij hun behoeftes goed kunnen verwoorden.
Tot slot blijkt uit dit onderzoek dat het vooral van de interesse van de docent afhangt of wereldburgerschap daadwerkelijk (diepgaand) besproken wordt tijdens de lessen.
Daarnaast heeft het grootste gedeelte van de geïnterviewde docenten aangegeven dat zij geen enkele scholing hebben gevolgd omtrent wereldburgerschap. Het is dus niet verrassend dat docenten wereldburgerschap niet altijd bespreken in het onderwijs, omdat zij hier niet goed op toegerust zijn. Op basis van de resultaten van dit onderzoek, kan geconcludeerd worden dat scholing voor het geven van wereldburgerschap wenselijk zou zijn. Nuffic kan de
aangewezen partij zijn voor het verzorgen van dergelijke scholing, omdat deze organisatie momenteel al cursussen ontwikkelt op het gebied van tweetaligheid en wereldburgerschap. Een TTO-coördinator gaf aan dat Nuffic een goede stok achter de deur is als hij iets moet regelen in de school. Nuffic is een grote stimulans om iets te regelen in het tweetalig onderwijs, omdat deze organisatie de voorwaarden schept waaraan de scholen moeten voldoen om zich een TTO-scholen te mogen noemen. Door scholing aan te bieden, krijgen docenten en TTO-coördinatoren meer tools om wereldburgerschap sterker te verankeren. Als docenten deze tools aanleren, zouden docenten zich beter toegerust kunnen voelen wanneer zij gevoelige kwesties rondom wereldburgerschap bespreken en dit mogelijk niet meer uit de weg gaan (Niens et al., 2013). Niet alleen de Nuffic kan hier een rol in te spelen. Volgens onderzoek van Myers en Rivero (2019) blijkt dat lerarenopleidingen hier ook een rol in
hebben te spelen, door tijdens de opleiding meer te focussen op de pedagogiek en kennis ten aanzien van het onderwijzen over wereldproblemen.
Concluderend kan gesteld worden dat wereldburgerschap en tweetalig onderwijs door het internationale karakter van de activiteiten die de school uitvoert, met elkaar verbonden worden. Uit de interviews komt naar voren dat wereldburgerschap in ieder geval meer voorkomt in het tweetalig onderwijs dan in de vakken die de leerlingen regulier aangeboden krijgen. Of dat te danken is aan het tweetalig onderwijs, het Global Citizen Network, de interesse van docenten of aan het vak zelf, blijft in het ongewisse. Wel kan er met zekerheid gezegd worden dat de uitwisseling van leerlingen met buitenlandse scholen en het debatteren als werkvorm of activiteit, belangrijke onderdelen zijn om in het tweetalig onderwijs
(kritische) wereldburgers op te leiden die klaar zijn voor de wereld van morgen. Door in de toekomst het wereldburgerschap in het (tweetalig) onderwijs nog meer te verankeren in het curriculum of in lesprogramma’s - in vakoverstijgende activiteiten en werkvormen - en door docenten beter voor te bereiden op wereldburgerschapsonderwijs in opleidingen, trainingen of cursussen, zal wereldburgerschap een grotere impact hebben en wereldburgers opleiden die voorbereid zijn op de toekomst. Zoals een TTO-coördinator het verwoordde:
"Bij wereldburgerschap binnen het tweetalig onderwijs, vind ik het heel erg belangrijk dat leerlingen zich verantwoordelijk leren voelen voor de wereld om ons heen. In al die aspecten dus ook in politieke zin; dat ze kritisch nieuws volgen. Op het gebied van klimaat bijvoorbeeld, mensenrechten, en dat ze respect leren voor andere culturen. Ook als mensen anders zijn als jij, dat je niet op ze neerkijkt, niet discrimineert maar dat je daarin probeert te verplaatsen. […] Zodat ze actieve, mondige en kritische burgers worden "
Literatuurlijst
Andreoli, T. (2020, 2 juli). Burgerschapsonderwijs gaat om een houding, niet zozeer om kennis. Retrieved from https://www.scienceguide.nl/2020/07/burgerschapsonderwijs- gaat-om-een-houding-niet-om-kennis/
Andreotti, V. (2006). Soft versus critical global citizenship education. Policy and Practice: A Development Education Review, 3, 40–51. Retrieved from
https://www.developmenteducationreview.com/issue/issue-3/soft-versus-critical- global-citizenship-education
Azizi, B. M. (2020). Reflecties op wereldburgerschap: in de spiegel van Afghanistan en Nederland. Bijlage 4: Eigen invulling model Oxley & Morris. Retrieved from https://openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/
87275/back.pdf?sequence=14
Biesta, G. (2017). The future of teacher education: Evidence, competence or wisdom? In A companion to research in teacher education, 3(1), 435-453. Retrieved from
https://orbilu.uni.lu/bitstream/10993/6866/1/Biesta%
20The%20future%20of%20teacher%20education%20ROSE%202012.pdf
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. doi:10.1191/1478088706qp063oa
Bryman, A. (2012). Social Research Methods (4th ed.). New York, NY: Oxford University Press.
Byram, M., Golubeva, I. Han, H., & Wagner, M. (Eds.) (2017). From principles to practice in education for intercultural citizenship. Bristol: Multilingual Matters.
Byram, M., & Wagner, M. (2018). Making a difference: Language teaching for intercultural and international dialogue. Foreign Language Annals, 51(1), 140-151.
doi:10.1111/flan.12319
Campbell, R., Goodman-Williams, R., Feeney, H., & Fehler-Cabral, G. (2018). Assessing Triangulation Across Methodologies, Methods, and Stakeholder Groups: The Joys, Woes, and Politics of Interpreting Convergent and Divergent Data. The American Journal of Evaluation, 41(1), 125–144. doi:10.1177/1098214018804195
Cantón, A., & Garcia, B. I. (2018). Global Citizenship Education. New Directions for Student Leadership, 2018(160), 21–30. Retrieved from https://doi.org/10.1002/yd.20307 Coyle, D. (2007). Content and language integrated learning: Towards a connected research
agenda for CLIL pedagogies. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 10(5), 543-562. doi:10.2167/beb459.0
Coyle, D., Hood, P., & Marsh, D. (2010). A window on CLIL. CLIL Content and Language Integrated Learning, 1–12. Cambridge University Press. Retrieved from
http://oxico.sk/lg/aj/assets/ukazky/clil.pdf
Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Thousand Oaks, CA: Sage.
Creswell, J. W., & Miller, D. J. (2000) Determining Validity in Qualitative Inquiry. Theory Into Practice, 39(3), 124-130. doi:10.1207/s15430421tip3903_2
De Graaff, R. (2013). Taal om te leren: Didactiek en opbrengsten van tweetalig onderwijs. Utrecht: Universiteit Utrecht. Europees Platform (2015). Thuis in de wereld! Een visie op het tweetalig onderwijs 2015-2025. Retrieved from
https://dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/285024/Graaff_Rick_de_oratie.pdf? sequence=1&isAllowed=y
De Graaff, R. (2015). Tweetalig onderwijs en de taal van het vak. De Cascade, Tijdschrift voor onderwijs, onderzoek & ontwikkeling, 12(30), 26–28. Retrieved from
http://dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/320699/pages.pdf?sequence=1&isAl lowed=y
Duarte, J. (te verschijnen). “Global citizenship means different things to different people” - Visions and Implementation of Global Citizenship Education in Dutch secondary education”. Special issue: Values, Knowledge and Curriculum in Global Citizenship Education, Comparative Journal of Curriculum, Learning, and Assessment. Guest Edited by: Carlos Alberto Torres, University of California, Los Angeles, Emiliano Bosio, University College London, Institute of Education and William Gaudelli, Lehigh University
Eidoo, S., Ingram, L. A., MacDonald, A., Nabavi, M., Pashby, K., & Stille, S. (2011). "Through the Kaleidoscope": Intersections between Theoretical Perspectives and Classroom Implications in Critical Global Citizenship Education. Canadian Journal of Education, 34(4), 59-84. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/10.2307/
canajeducrevucan.34.4.59?seq=1&cid=pdf-reference#references_tab_contents Europees Platform (2015). Thuis in de wereld! Een visie op het tweetalig onderwijs 2015-
2025. Retrieved from https://www.nuffic.nl/documents/126/thuis-in-de-wereld-een- visie-op-tweetalig-onderwijs-2015-2025.pdf
citizenship education. Educational Research Review, 9, 158–173. doi:10.1016/j.edurev.2012.02.001
Goren, H., & Yemini, M. (2017). Global citizenship education redefined–A systematic review of empirical studies on global citizenship education. International Journal of
Educational Research, 82, 170-183. doi:10.1016/j.ijer.2017.02.004
Gryp, D., Loobuyck, P., & Verschelden, G. (2013). Burgerschapseducatie voor nieuwkomers. Een politiek filosofische analyse. Ethiek & Maatschappij, 15(3-4), 31-52. Retrieved from https://www.researchgate.net/profile/Dieter_Gryp/publication/344266428_ Burgerschapseducatie_voor_nieuwkomers_Een_politiek_filosofische_analyse/links/5f 61de644585154dbbd57ae1/Burgerschapseducatie-voor-nieuwkomers-Een-politiek- filosofische-analyse.pdf
Gustafsson, J. (2017). Single case studies vs. multiple case studies: A comparative study. Retrieved from https://www.divaportal.org/smash/get/diva2:1064378/
FULLTEXT01.pdf
Hull, G. A., & Stornaiuolo, A. (2014). Cosmopolitan literacies, social networks, and proper distance: Striving to understand in a global world. Curriculum Inquiry, 44, 15–44. doi:10.1111/curi.12035
Johnson, P. R., Boyer, M. A., & Brown, S. W. (2011). Vital interests: Cultivating global competence in the international studies classroom. Globalisation, Societies and Education, 9, 503–519. doi:10.1080/14767724.2011.605331
Katzarska-Miller, I., & Reysen, S. (2018). Inclusive Global Citizenship Education: Measuring Types of Global Citizens. Journal of Global Citizenship & Equity Education, 6(1). Retrieved from https://journals.sfu.ca/jgcee/index.php/jgcee/article/view/159 Maruyama, G., & Ryan, C. S. (2014). Research Methods in Social Relations (8e ed.).
Chichester, United Kingdom: John Wiley & Sons.
Mearns, T., de Graaff, R., & Coyle, D. (2020). Motivation for or from bilingual education? A comparative study of learner views in the Netherlands. International Journal
of Bilingual Education and Bilingualism, 23(6), 724-737. doi:10.1080/13670050.2017.1405906
Morais, D., & Ogden, A. (2011). Initial Development and Validation of the Global Citizenship Scale. Journal of Studies in International Education, 15(5), 445–466. doi:10.1177/1028315310375308
Dam, G. (2017). Burgerschap in het voortgezet onderwijs: Nederland in vergelijkend perspectief. Retrieved from https://kohnstamminstituut.nl/wp-
content/uploads/2019/06/17-6-iccs2016burgerschapnederland.pdf
Myers, J. P., & Rivero, K. (2019). Preparing globally competent preservice teachers: The development of content knowledge, disciplinary skills, and instructional
design. Teaching and Teacher Education, 77, 214–225. doi:10.1016/j.tate.2018.10.008 Niens, U., O'Connor, U., & Smith, A. (2013). Citizenship education in divided societies:
teachers' perspectives in Northern Ireland. Citizenship Studies, 17(1), 128-141. doi: 10.1080/13621025.2012.716214
Nuffic (2018). TTO 2.0: Vernieuwing van het tweetalig onderwijs vo. Retrieved from https://www.nuffic.nl/sites/default/files/2020-08/TTO-2-0-vernieuwing-van-het- tweetalig-onderwijs-vo.pdf
Nuffic (4 december, 2020). De wereld begint op school: van burgerschap naar
wereldburgerschap. Retrieved from https://www.nuffic.nl/nieuws/de-wereld-begint- op-school-van-burgerschap-naar-wereldburgerschap
Oomen, B. & Vrolijk, M. (2010). Inspiratie voor Mensenrechteneducatie. Leiden: Stichting NJCM-Boekerij.
Osler, A., & Starkey, H. (2015). Education for cosmopolitan citizenship: A framework for language learning. Argentinian Journal of Applied Linguistics, 3(2), 30-39. Retrieved from https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/1473527/1/AJALVol3%282%29%20 includes%20Osler%20%26%20Starkey%20article.pdf
Oxley, L., & Morris, P. (2013). Global Citizenship: A Typology for Distinguishing its Multiple Conceptions. British Journal of Educational Studies, 61(3), 301–325. doi:10.1080/00071005.2013.798393
Palmer, N. (2017). Cultivating global citizenship education in context. Journal of Academic Perspectives, 2017(2), 1-13. Retrieved from
https://www.journalofacademicperspectives.com/app/download/968120674/ Palmer.pdf
Parra, G., Hansmann, R., Hadjichambis, A. C., Goldman, D., Paraskeva-Hadjichambi, D., Sund, P., Sund, L., Gericke, N., & Conti, C. (2020). Education for Environmental Citizenship and Education for Sustainability. In Hadjichambis, A. C. (Red.),
Conceptualizing Environmental Citizenship for 21st Century Education (pp. 156-167). Retrieved from https://doi.org/10.1007/978-3-030-20249-1
global citizenship education. Comparative Education, 56(2), 144-164. doi:10.1080/03050068.2020.1723352
Porto, M., & Byram, M. (2015). Developing intercultural citizenship education in the language classroom and beyond. Argentinian Journal of Applied Linguistics, 3(2), 9- 29. Retrieved from https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/1473527/1/AJALVol3%282% 29%20includes%20Osler%20%26%20Starkey%20article.pdf
Porto, M., Houghton, S., & Byram, M. (2018). Intercultural citizenship in the (foreign) language classroom. Language Teaching Research, 22(5), 484–498.
doi:10.1177/1362168817718580
Punch, K. (2009). The analysis of qualitative data. In: K. Punch, Introduction to Research Methods in Education, pp. 169-210. London: Sage Publications Ltd.
Rijksoverheid (5 juni, 2018). Nieuwe wet als kompas voor burgerschapsonderwijs. Retrieved from https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2018/06/05/nieuwe-wet-als-
kompas-voor-burgerschapsonderwijs
Ross, A., & Davies, I. (2018). Europe and Global Citizenship. In I. Davies, L.C. Ho, & D. Kiwan. (Eds.). The Palgrave handbook of global citizenship and education (pp. 21- 36). London: Palgrave Macmillan UK.
Sklad, M., Friedman, J., Park, E., & Oomen, B. (2016). ‘Going Glocal’: a qualitative and quantitative analysis of global citizenship education at a Dutch liberal arts and
sciences college. Higher Education, 72(3), 323-340. doi: 10.1007/s10734-015-9959-6 Slob, A. (2019, 29 november). Voorstel van Wet in verband met verduidelijking van de
burgerschapsopdracht aan scholen in het funderend onderwijs. Retrieved from https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/kamerstukken/2019/1 1/29/voorstel-van-wet-in-verband-met-verduidelijking-van-de-burgerschapsopdracht- aan-scholen-in-het-funderend-onderwijs/id8437-wetsvoorstel-burgerschap-k2-versie- na-advies-rvs.pdf
SLO (2019a, 4 december). Burgerschap; Europees- en wereldburgerschap. Retrieved from https://slo.nl/vakportalen/vakportaal-burgerschap/burgerschap/europees-
wereldburgerschap/
SLO (2019b, 4 december). Burgerschap; Algemeen. Retrieved from
https://www.slo.nl/vakportalen/vakportaal-burgerschap/burgerschap/algemeen/ SLO (2019c, 5 december). Burgerschap; Burgerschap in de vakken. Retrieved from
https://www.slo.nl/vakportalen/vakportaal-burgerschap/burgerschap/burgerschap- vakken/
Stoner, K. R., Tarrant, M. A., Perry, L., Stoner, L., Wearing, S., & Lyons, K. (2014). Global citizenship as a learning outcome of educational travel. Journal of Teaching in Travel & Tourism, 14(2), 149-163. Retrieved from
https://doi.org/10.1080/15313220.2014.907956
UNESCO (2015). Global citizenship education: topics and learning objectives. Retrieved from https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000232993
Van Kampen, E., Meirink, J., Admiraal, W., & Berry, A. (2020). Do we all share the same goals for content and language integrated learning (CLIL)? Specialist and practitioner perceptions of “ideal” CLIL pedagogies in the Netherlands. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 23(8), 855–871.
doi:10.1080/13670050.2017.1411332
Veugelers, W., Derriks, M., & de Kat, E. D. (2008). Mondiale vorming en wereldburgerschap. De pedagogische dimensie, 70. Retrieved from
https://www.researchgate.net/profile/Wiel_Veugelers/publication/46708589_Mondiale _vorming_en_wereldburgerschap/links/554b1bf20cf29752ee7c3afa/Mondiale-
vorming-en-wereldburgerschap.pdf
Visser, A. (2016). Persoonsvorming als curriculaire uitdaging?! Een conceptueel Vooronderzoek. Enschede: SLO. Retrieved from https://www.slo.nl/publish/ pages/3139/persoonsvorming-als-curriculaire-uitdaging.pdf
VO-raad (12 januari 2020). Burgerschap in het vo; Wat speelt er? Retrieved from https://www.vo-raad.nl/themas/burgerschap/onderwerpen/515
Yemini, M., & Fulop, A. (2015). The international, global and intercultural dimensions in schools: an analysis of four internationalised Israeli schools. Globalisation, Societies and Education, 13(4), 528–552. doi:10.1080/14767724.2014.967185
Yin, R. K. (2012). Case study methods. In H. Cooper, P. M. Camic, D. L. Long, A. T. Panter, D. Rindskopf, & K. J. Sher (Eds.). APA handbooks in psychology®. APA handbook of research methods in psychology, 2. Research designs: Quantitative, qualitative, neuropsychological, and biological (p. 141–155). American Psychological Association. doi:10.1037/13620-009
Yin, R. K. (2014). Case study research: Design and methods (5th ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
Bijlage 1: Interviewleidraad Schoolleider