Eerst is tijdens casusbeschrijving in hoofdstuk 4 gekeken naar de uitvoering van circulaire plannen door verschillende actoren in Amsterdam. Hieruit is een antwoord gekomen op de eerste twee deelvragen. De eerste deelvraag luidde: “Op welke manier zijn actoren bezig met circulair bouwen?”. Er viel te zijn dat meerdere actoren in Amsterdam bezig zijn met het concept van circulair
bouwen. De gemeente is een grote aanspoorder van deze ontwikkelingen. Zij stelt een koploperspositie hierin te willen bemachtigen (Gemeente Amsterdam, 2015). Om dit te bereiken neemt de gemeente verschillende rollen aan, naast haar controlerende functie. Het uitschrijven van tenders is een van de
belangrijkste manieren voor de gemeente om circulaire ontwikkelingen te verwezenlijken.
Naast de gemeente zetten ook andere partijen zich in voor circulair bouwen. Stadslab Circulair Buiksloterham is een organisatie in de buurt Buiksloterham die als doel heeft om deze buurt zo circulair mogelijk te laten ontwikkelen. Veelal via overleg en informatieverschaffing probeert zij dit te faciliteren. Zij werkt samen met veel partijen, waaronder Waternet en de gemeente. Het betrekken van alle gebruikers en bewoners hierin acht zij belangrijk, omdat er veel samenwerking nodig is om dit voor elkaar te krijgen.
Binnen Buiksloterham zijn ook verschillende samenwerkingsverbanden actief die zich bezighouden met circulair bouwen. Het collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO) GO Buiksloterham ontwikkelt Kavel 20D, waarbij circulaire principes in de praktijk worden gebracht. Het professionele
bouwteam binnen het samenwerkingsverband houdt zich bezig met de
technische uitwerking van circulair bouwen. Onder de leden van het project, de zelfbouwers, wordt bewust nagedacht over duurzame ontwikkeling. Hoewel circulariteit nog een vrij abstract begrip is, waar met name het professionele bouwteam zich mee bezighoudt.
Daarnaast wordt ook in het bedrijfsleven geëxperimenteerd met circulair bouwen. De bank ABN AMRO bouwde een paviljoen volgens circulaire
principes. Het gebouw wordt aangeduid als een showcase en een living lab. Het dient om te laten zien dat het mogelijk is om circulair te bouwen en als
experiment om meer informatie op te doen over de implicaties van circulair bouwen. Het pand wordt daarnaast gebruikt om belangrijke spelers in de
bouwwereld uit te nodigen om informatie en gedachtengoed uit te wisselen over circulair bouwen. Daarnaast worden startups een podium gegeven. De bank werkt hierin samen met partijen als Pakhuis De Zwijger en We Make The City. Dit alles zou passen binnen de strategie van de bank om meer duurzame kant op te gaan.
De tweede deelvraag luidde: op welke schaal bevinden zich de huidige en geplande toepassingen van circulair bouwen?” Er viel te zien dat er op
verschillende schaalniveaus op een circulaire manier wordt gebouwd. Het paviljoen CIRCL en de kavel 20D zijn voorbeelden van hoe op een kleine schaal wordt geëxperimenteerd met circulair bouwen. In beide gevallen was er weinig
kennis op voorhand, maar zijn er toch circulaire principes opgenomen in de plannen.
Op buurtniveau begint circulair bouwen ook op te komen. De gemeente vraagt via tenders aan ontwikkelaars om dit op te nemen in nieuwe
woningbouw. Tevens beginnen op buurtniveaus experimenten te ontstaan, zoals het grondstofenstation van Waternet dat een deel van de buurt in
Buiksloterham op moet nemen in een circulaire waterkringloop. Grijs en zwart water worden daarbij omgezet in bruikbare grondstofen en het water heeft niet de lange weg af te leggen naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie.
Het is tot slot de ambitie van de gemeente Amsterdam om de principes van circulair bouwen op een grotere schaal in praktijk te brengen. In de planfase van Haven-Stad worden deze ambities al meegenomen en er wordt gewerkt aan nieuwe juridische middelen om dit straks, als de nieuwe
Omgevingswet ingaat, een betere wettelijke basis te geven.
De derde deelvraag die in de probleemstelling was geïntroduceerd is: “Welke problemen komen de actoren tegen tijdens hun betrokkenheid met circulair bouwen?”. In hoofdstuk 5, tijdens de analyse, kwamen verschillende problemen naar voren. Deze problemen hadden verschillende gronden. Dat circulair bouwen duurder is, is door iedere actor als limiterende factor genoemd. De druk om te ontwikkelen, gezien de huidige woningnood in Amsterdam, draagt bij aan dat probleem. Verder is het ontbreken van
technische kennis over het in uitvoering brengen van circulair bouwen een veel genoemd probleem. Maatschappelijke acceptatie wordt ook genoemd als een factor die circulaire praktijken zouden kunnen bemoeilijken. Circulair bouwen is een vrij abstract begrip, waardoor het lastig is om mensen hiervan het voordeel in te laten zien. Veranderingen in consumentengedrag, zoals het gebruik van een vacuümtoilet, zijn echter wel noodzakelijk om bepaalde circulaire
technieken toe te passen. Tot slot wordt tijdens een interview met de gemeente genoemd dat de huidige belasting op arbeid zorgt dat het gebruik en de winning van secundaire grondstofen nu erg duur is. Een verschuiving naar een
belasting op grondstofen, waarbij milieuschade bij de winning van deze
grondstofen wordt meegenomen, zou hier een mogelijke verandering in kunnen brengen.
“Welke belemmeringen zien verschillende actoren die zich bezighouden met circulair bouwen in de gemeente Amsterdam in het opschalen
hiervan?”
Zoals in het theoretisch kader is benoemd zijn er twee paden waarlangs innovaties als circulair bouwen kunnen worden opgeschaald: horizontale opschaling en verticale opschaling. In het geval van circulair bouwen is al een mate van opschaling zichtbaar. Op het horizontale niveau valt te zien dat er meer en meer projecten ontstaan met een experimentele basis op het gebied van circulair bouwen. Allereerst is er een groei in de omvang van initiatieven in circulair bouwen. Van kleinschalig experimenteren met de principes van
circulaire bouw, beginnen er nu ook initiatieven te ontstaan op buurtniveau en wordt het straks ook meegenomen in de ontwikkeling van het stadsdeel Haven- Stad. De Initiatieven worden ook vaker gerepliceerd; experimenten in de ene
buurt worden meegenomen in andere buurten en de kennis die wordt opgedaan over circulair bouwen wordt gebruikt als basis voor andere projecten. Tevens is er sprake van verticale opschaling bij het initiatief. Een aantal jaar terug was het enkel nog een gedachte, nu heeft het zijn weg gevonden naar de ambities van de gemeente Amsterdam. Het is deel van het gedachtengoed geworden van deze officiële instantie. Het gedachtengoed lijkt onderdeel te worden van de normen van steeds meer instanties en grotere instanties.
In de analyse viel te bemerken dat actoren die zijn betrokken met
circulair bouwen meerdere barrières waarnemen. Om initiatieven als circulair bouwen op te schalen is meer begrip nodig van deze barrières en meer begrip van de lokale strategieën die deze barrières kunnen tegengaan (Van Doren et al., 2016b). Barrières die tijdens de analyse veel werden benoemd waren van de volgend aard:
- Juridisch: een wettelijke basis om circulair bouwen vast te leggen ontbreekt vaak en meer flexibiliteit is nodig in bijvoorbeeld het bestemmingsplan. - Technisch: kennis ontbreekt over hoe circulair gebouwd kan worden en
hergebruik van materialen gaat lastig als niet is geïnventariseerd wat de vraag en aanbod is.
- Maatschappelijk: circulariteit is een abstract begrip waarvan de voordeel lastig zijn over te brengen voor de gebruikers, terwijl gedragsverandering onder gebruikers bij sommige uitvoeringen ervan noodzakelijk is.
- Financieel: circulair bouwen is duur, terwijl er wel een hoge (economische) druk ligt om te gaan ontwikkelen in Amsterdam.
- Economisch: belasting hefen op arbeid maakt het gebruik en winnen van secundaire materialen erg duur. Door de belasting te verschuiven naar belasting op materiaalgebruik zou dit mogelijk kunnen veranderen.
Er zijn dus meerdere barrières die de opschaling van circulair bouwen, langs horizontale en verticale paden, kunnen belemmeren. Door het verder in kaart te brengen van deze belemmeringen en de strategieën die hiertegen worden ingezet (die kunnen voortkomen uit de experimenten die worden gehouden met circulair bouwen), zou circulair bouwen wellicht verder kunnen worden
opgeschaald. Op deze manier kan circulair bouwen een grotere impact hebben op klimaatmitigatie.