Conclusie: geweld en groepsidentiteit

Het presenteren van geweld en de groepsidentiteit op uitzending zijn de twee centrale thema’s in de video’s. Geweld, zoals schieten en vliegtuigbommen, wordt versterkt en geromantiseerd. De songtekst niet meegerekend, versterken bijna alle muzieknummers een soort machogevoel onder Nederlandse militairen. Destructie wordt onder een zeer heftige, luide, soundtrack gemonteerd. Precies datgene wat de Nederlandse militairen ook lijken uit te willen stralen. Een belangrijk element in dit romantiseren van geweld is dat de gevolgen niet direct zichtbaar zijn. Op momenten dat de trekker overgehaald wordt, vliegtuigbommen inslaan of het kanon van een voertuig patronen afvuurt en dit gefilmd wordt, is de vijand niet te zien. Vaak komt dit door praktische beperkingen. Weinig militairen zullen zichzelf in gevaar brengen omwille van een beter filmpje. Zelfs in video 9, waar een camera op een machinegeweer is geplaatst terwijl iemand het geweer afvuurt, is geen vijand te zien. Dit creëert een distantie waardoor het makkelijk is om naar het geweld te kijken, er wordt immers niemand verwondt of dodelijk getroffen. Hierdoor wordt van de oorlog, hoe goedbedoeld ook, een spektakel gemaakt.

Ook humor is een belangrijk middel om de kijker te distantieren van harde scène’s op het beeld, het maakt zelfs de meest grafische beelden draaglijker. Het lijkt dan alsof de militairen de gevolgen van hun acties niet direct onder ogen willen zien. Uiteraard moet er ook tijd aan de ernstige dingen besteed worden. Zoals in de drie video’s waarbij het eigen verlies van de Nederlandse militairen aan bod komt. Daar slaan de video’s ineens een andere weg in: meer ingetogen. Daar blijven ze ook weg van heftige beelden, op film 11 na. Maar een confrontatie met de werkelijkheid in vorm van beeld is waarschijnlijk te emotioneel en schokkend om in deze video’s te verwerken. Alleen film 11, die juist om een aanslag draait, doet hier poging toe. Daar worden heftige beelden niet geschuwd, maar zijn ze niet zo schokkend, op het eerste oog, als het afgerukte hoofd of doodgeschoten Taliban van de eerdere video’s.

Groepsidentiteit komt op een aantal manieren terug, vaak implicieter dan de beelden van geweld. Naast het overduidelijke feit dat deze uitzending door een groep gedaan wordt, waardoor de meeste militairen min of meer dezelfde ervaringen meemaken (binnen hun eigen eenheid), zijn ook nog wat onbewustere voorbeelden te vinden. Overal zijn in de video’s herkenbare kenmerken van de Westerse/Nederlandse cultuur te vinden, voor zo ver die definieerbaar zijn. Zo is de muziek 68

van de film Gladiator te horen in Film 6 en wordt het lettertype van de film 300 gebruikt in Film 4. Allemaal kenmerken van films waar een Nederlandse militair zich aan kan spiegelen. Daarbij helpt het dat deze video’s een sterke nadruk leggen op het leven als soldaat. Zo zijn er talloze kenmerken te vinden van een collectief kader te vinden. In de beelden, bijvoorbeeld de groepsfoto’s op Kamp Holland, de talloze video’s op de schietbaan en foto’s van dingen ‘samen doen’. Daarnaast zijn kenmerken als vliegtuigen of helikopters die overvliegen ruim vertegenwoordigd in alle video’s. Maar ook de muziek die herkenbaar is voor elke militair en breed

Er was geen ruimte om alle video’s te bespreken, dus zijn slechts de duidelijkste voorbeelden besproken.

gedragen wordt door de hele krijgsmacht - bijvoorbeeld de band Rammstein. Men hoeft geen religieus fan van een band te zijn om een deuntje te herkennen. De uitzendingen van het RTL- nieuws zullen ook herkenbaar zijn voor de militairen. Veel wordt duidelijk omdat de video’s allemaal op elkaar lijken. De groepsidentiteit is op deze manier veel meer dan slechts samen op uitzending gaan. Het zijn allemaal kader, frameworks, waaraan de Nederlandse militair zich verbonden voelt.

Voor wie zijn deze video’s uiteindelijk gemaakt? Slechts één van deze elf staat op YouTube. Het lijkt er op dat ze vooral voor de directe omgeving gemaakt zijn. Uit interviews met de eigenaars/makers van het materiaal blijkt ook dat het een terugblik kan zijn; om te verwerken, nog eens terug te kijken of om aan familie te laten zien. Het blijft hoe dan ook een afgeschermde wereld. Zouden de militairen misschien moeite hebben om dit soort beelden te laten zien aan buitenstaanders, die er misschien niet veel van begrijpen? Om met Willam Broyles te spreken: “But I believe that most men who have been to war would have to admit, if they are honest, that somewhere inside themselves they loved it too, loved it as much as anything that has happened to them before or since. And how do you explain that to your wife, your children, your parents, or your friends?”69

Broyles, Why Men Love War.

3.6 Filmlijst

Film 1 Deze film is van een hersteldetachement. Dat zijn militairen die onderhoud plegen en beschadigde mechanica weer proberen te repareren. Zij zitten op het kleinste kamp in Uruzgan, Deh Rawod. Deze film is halverwege de uitzending gemaakt om te tonen aan de families/gezinnen/vrienden die thuis in Nederland zijn, een zogenaamde ‘midtermfilm’. In deze film staat het dagelijkse leven van de militairen centraal. Het verhaal volgt een stuk brood, dat van militair naar militair in zijn of haar werksituatie wordt gegooid (bijv: een monteur krijgt in de werkplaats het brood in zijn handen gegooid).

Film 2 Dit is een film van hetzelfde hersteldetachement als hierboven, maar dit is de film over de hele uitzending. Deze is ook niet speciaal bedoeld om aan het thuisfront te laten zien. Uiteraard kan een militair er wel voor kiezen om deze aan familie te laten zien. Het narratief is chronologisch en volgt de verschillende ontwikkelingen tijdens de uitzending: het transport naar Afghanistan, scènes in en rondom de werkplaats, Sinterklaasfeest en meer. Elke militair krijgt minstens een foto of vermelding. Wanneer iets speciaal plaatsvindt,

bijvoorbeeld een berging van een pantservoertuig ‘buiten de poort’, worden hier filmpjes en foto’s van getoond. Over het algemeen blijven mensen van het Hersteldetachement op het kamp, dus een opdracht buiten is iets nieuwswaardig. Tijdens de laatste scène van de film worden de toekomstplannen van de mannen doorgenomen, vergezeld van foto en naam. Film 3 Een film die gemaakt is door een eenheid van de Stoottroepen uit Assen, onderdeel van de

Luchtmobiele Brigade - Nederlandse luchtlandingstroepen. Intro met een nieuwsuitzending van RTL over de missie naar Afghanistan. Vooral beelden die van missies vandaan komen, gericht op het visuele aspect van oorlogvoering (bijv. veel militairen die aan het schieten zijn, vliegtuiginslagen en artilleriegranaten die inslaan).

Film 4 Film van een antitankpeloton uit Assen, weer van de Luchtmobiele brigade. Ook hier worden vooral beelden van actie ondersteund met harde muziek. Het narratief vormt de ervaringen van de militairen op uitzending, vooral gericht op de taak die ze daar uitvoerden. Hoe kwamen ze in Afghanistan? Hoe zag hun werkdag er uit? Wat waren de resultaten van de acties die zij ondernamen? Hier ook beelden van gedode Taliban. Veel muziek en

verwijzingen naar popcultuur. Een Nederlandse oorlogsjournalist heeft een tijd meegedraaid met deze groep en zijn beelden gedeeld met de groep. Een aantal van deze beelden zijn duidelijk niet voor een nieuwsbulletin bedoeld, omdat ze grappig zijn. Zo maken de cameraman en journalist een sarcastische opmerking naar Talibanstrijders die onder vuur liggen. De film sluit af met een bodycount van de eenheid.

Film 5 De langste van deze video is ongeveer een halfuur. Een groot gedeelte van deze video wordt bestaat aan het introduceren van elke militair uit de groep. Tijdens actiefilmpjes met de relevante gezichten wordt iedereen geïntroduceerd met Paint it Black van de Rolling Stones als muzikale begeleiding. Het narratief is ook weer vrij chronologisch, waarbij tekst die tussen de beelden in is de beelden duidt. Ook hier veel geweld en schieten, maar met een opvallende onderbreking. Een van de leden van de groep sneuvelt tijdens een aanval, dat is een onderbreking van het ritme van de film. Na dit behandelt te hebben gaat de film weer op dezelfde voet door. Ook een aantal foto’s van gesneuvelde Talibanstrijdens komen voorbij. Daarna wordt de tijd genomen voor grappige zaken die op uitzending zijn gebeurd, waaronder bewerking van foto’s waar (dode) Afghanen op staan met de computer. Als afsluiter gaan ze weer iedereen af.

Film 6 Dit is een film van een reservist. Deze man is ondernemer/manager in het burgerleven en is in 2009 twee keer een aantal maanden naar Afghanistan geweest. De video is meer gericht op zijn ervaringen in plaats van een groepservaring. Hijzelf is de verteller in deze video. Volgt het afscheid tot een patrouille tijdens de uitzending. Dit is deel 1, aan deel 2 is hij nooit toegekomen. Vooral sfeerbeelden.

Film 7 Dit filmpje gaat over een ‘groep’ van de Luchtmobiele Brigade. Introducties met portretfoto’s en grappige bijnamen. Daarna veel geweld op het beeld, ondersteunt door harde muziek. Ook hier worden foto’s verwondingen en dode Taliban tentoongesteld. De outro wordt vergezeld door een grappige noot.

Film 8 Deze film is het kortste van allemaal, ongeveer tweeënhalve minuut. Het volgt hetzelfde stramien als veel andere films. Het introduceert de eenheid, blijft bij slechts één

muzieknummer en laat veel geweld zien. Schieten en patrouille lopen. Door de muziek wordt een soort sentimentele setting gecreëerd.

Film 9 Een video van een genie-eenheid. Opgebouwd als een echte DVD met een hoog

productiegehalte. De video heeft zelfs een heus menu waar de kijker ook uit specifieke scène’s kan kiezen. Ook deze video begint met een introductie van de hele ploeg. Veel sfeerbeelden, grappige beelden, beelden van de omgeving. Het narratief volgt het leven van een militair op uitzending, met in het begin een nadruk op de professionaliteit van het bermbommen zoeken. Ook hier sneuvelt een lid van hetzelfde onderdeel, maar een andere eenheid. Hier wordt dan ook uitgebreid bij stilgestaan.

Film 10 De eerste van een tweeluik. Deze video laat in net geen drie minuten een kort overzicht zien van de uitzending van een verkenningspeloton uit Oirschot. De maker filmt zichzelf, wat mensen van de eenheid, rondvliegende vliegtuigen en schieten op de schietbaan. Ook wordt er even gedanst met Afghaanse kinderen die op de colonne van pantserwagens afkomen. Afsluitend het logo van het verkenningspeloton.

Film 11 Dit filmpje is van hetzelfde verkenningspeloton. Tijdens een road move terug naar Kamp Holland, rijdt een van de voertuigen over een bermbom. Het narratief volgt de verplaatsing van de eenheid, gefilmd door hunzelf en mensen van een andere groep die ook onderdeel van het konvooi uit maakten. In het filmpje is ook te zien hoe de gewonden uit de voertuigen gehaald worden en later door een helikopter naar een hospitaal worden gebracht. Dit beeldmateriaal zijn foto’s afgewisseld met video. Tevens het enige filmpje dat op YouTube te vinden is: https://www.youtube.com/watch?v=mcRaBJzG8EI

Hoofdstuk 4